BÀI 12. KHU VỰC MỸ LA-TINH VÀ CHÂU Á TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

MỞ ĐẦU

Hai hình trên là các sự kiện lớn làm thay đổi tình hình của một số nước ở châu Á và khu vực Mỹ La-tinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Sự thay đổi đó là gì? Hãy chia sẻ hiểu biết của em về những sự kiện cũng như sự thay đổi đó.

Giải rút gọn:

Sự thay đổi về tình hình của một số nước ở châu Á và khu vực Mỹ La-tinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai là:

- Thiên hoàng Hi-rô-hi-tô công bố bản Hiến Pháp mới, chuyển giao chủ quyền hoàn toàn cho nhân dân, Thiên Hoàng chỉ là biểu tượng. 

- Vào 1/1959, cuộc tổng bãi công chính trị của công nhân và nhân dân dẫn đến lật đổ chế độ độc tài ở Cuba, khép lại 5 thế kỷ đô hộ của chủ nghĩa thực dân.

1. KHU VỰC MỸ LA-TINH TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Hãy nêu nét chính về các nước Mỹ La-tinh từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Mỹ cố gắng thiết lập các chế độ ủng hộ tại Mỹ La-tinh.

- Tuy nhiên, các nước này đã bắt đầu cuộc cách mạng dân tộc dân chủ, lật đổ chính quyền độc tài và tiến hành các chính sách cải cách.

- Cuối cùng, họ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong việc phát triển đất nước.

Câu hỏi 1: Trình bày tóm tắt diễn biến chính của cách mạng Cu-ba

Giải rút gọn:

- Tháng 3/1952: Chế độ quân sự của tướng Batista, được Mỹ trợ giúp, thiết lập. 

- Tháng 7/1953: Luật sư Phiden Castor lãnh đạo 135 thanh niên tấn công pháo đài Moncada nhưng thất bại.

- Năm 1955: Phiden Castor bị trục xuất, sang Mexico, thành lập Phong trào 26 – 7 để huấn luyện quân sự.

- Tháng 11/1956: Castor cùng 81 chiến sĩ trở về Cuba, lập căn cứ và phát triển lực lượng.

- Cuối năm 1958: Nghĩa quân giải phóng nhiều vùng.

- Ngày 1/1/1959: Nghĩa quân tiến về Havana, lật đổ chế độ của Batista, thành lập nước Cộng hòa Cuba.

Câu hỏi 2: Đánh giá kết quả của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Cu-ba (1961 – 1991)

Giải rút gọn:

- Hiến pháp Cuba thể chế hoá quyền lợi của nhân dân lao động và hướng đến xây dựng chủ nghĩa xã hội.

-Trải qua 30 năm, Cuba từ nền nông nghiệp độc canh và công nghiệp đơn nhất đã phát triển thành nền công nghiệp chế tạo máy móc và năng lượng, cùng nông nghiệp đa canh.

- Đời sống của người dân được cải thiện đáng kể, với giáo dục và y tế phát triển mạnh mẽ, đưa tuổi thọ trung bình lên cao.

2. CÁC NƯỚC NHẬT BẢN, TRUNG QUỐC VÀ ẤN ĐỘ TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Trình bày những nét chính về tình hình Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Về chính trị:

+ Nhật Bản bị Mỹ chiếm đóng từ 1945 đến 1952, hoàn toàn phụ thuộc vào Mỹ về chính trị và an ninh.

+ Từ 1955 đến 1991, Đảng Dân chủ Tự do tiếp tục duy trì liên minh với Mỹ, nhưng Nhật Bản đã đa dạng hóa quan hệ đối ngoại để nâng cao vị thế quốc tế.

-Về kinh tế

+ Sau cải cách, nền kinh tế Nhật Bản đã phục hồi và phát triển nhanh.

+ Sự tăng trưởng "thần kì" được thúc đẩy trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam của Mỹ, khi Nhật tận dụng cơ hội này để trở thành một trong ba trung tâm kinh tế – tài chính của thế giới.

-Về khoa học - công nghệ, 

+ Nhật Bản sử dụng đòn bẩy này để phát triển kinh tế - xã hội.

+ Không chỉ khuyến khích phát minh trong nước, họ còn tập trung vào việc mua bằng sáng chế của nước ngoài, đặc biệt là trong lĩnh vực ứng dụng dân dụng.

Câu hỏi 1: Trình bày những nét chính về tình hình Trung Quốc từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Tiếp tục cuộc cách mạng và xây dựng chế độ mới (1945 – 1952) đã đưa Trung Quốc vào một giai đoạn mới:

+ Trung Quốc trải qua cuộc nổi chiến giữa Quốc dân đảng và Đảng Cộng sản.

+ Ngày 1/10/1949, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập, và nước này bắt tay vào xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội, góp phần củng cố hoà bình và thúc đẩy phong trào cách mạng thế giới.

- Bước đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội (1953 – 1978):

+ Với sự giúp đỡ của Liên Xô, Trung Quốc hoàn thành kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, thay đổi bộ mặt đất nước.

+ Tuy nhiên, sau đó, các đường lối không phù hợp dẫn đến khủng hoảng kinh tế, bất ổn chính trị và rối loạn xã hội.

+ Trung Quốc tiếp tục ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc, nhưng xảy ra xung đột biên giới với Ấn Độ, Liên Xô, đồng thời hoà dịu quan hệ với Mỹ.

Câu hỏi 2: Nêu nét chính của công cuộc cải cách, mở cửa ở Trung Quốc (1978 – 1991)

Giải rút gọn:

-Tháng 12/1978, Đảng Cộng sản Trung Quốc bắt đầu Đường lối mới, tập trung vào phát triển kinh tế và cải cách để hiện đại hoá, biến Trung Quốc thành quốc gia giàu mạnh.

- Đến năm 1991, Trung Quốc đã vượt qua khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội và đạt được những thành tựu bước đầu, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế.

- Trung Quốc điều chỉnh chính sách đối ngoại, mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều quốc gia.

Câu hỏi: Trình bày những nét chính về tình hình Ấn Độ từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

-Từ năm 1945, cuộc đấu tranh chống thực dân Anh của nhân dân Ấn Độ dưới lãnh đạo của Đảng Quốc đại bùng phát mạnh mẽ. 

- Sau khi chia thành hai quốc gia dựa trên tôn giáo vào năm 1947, Ấn Độ tiếp tục cuộc đấu tranh cho độc lập hoàn toàn. 

- Ngày 26/1/1950, Ấn Độ tuyên bố độc lập và thành lập nước cộng hoà, mở ra thời kỳ độc lập và ảnh hưởng sâu rộng đến phong trào giải phóng dân tộc.

- Từ năm 1950 - 1991, Ấn Độ đạt được nhiều thành tựu quan trọng về chính trị, kinh tế và khoa học - công nghệ.

3. CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Trình bày cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc của các nước Đông Nam Á từ năm 1945

Giải rút gọn:

- Sau khi Nhật Bản đầu hàng Đồng minh, nhân dân nhiều nước Đông Nam Á nổi dậy và giành được độc lập, như In-đô-nê-xi-a và Việt Nam.

-  Khi các nước thực dân quay trở lại, nhân dân trong khu vực tiếp tục đấu tranh và giành được thắng lợi, đạt được độc lập từ các nước đô hộ.

Câu hỏi: Trình bày nét chính về quá trình phát triển của các nước Đông Nam Á từ sau khi giành được độc lập đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Thái Lan, In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, Xin-ga-po:

+ Trong những năm 50, 60, thực hiện công nghiệp hoá hướng nội, sản phẩm quốc dân tăng nhưng gặp thiếu vốn, nguyên liệu, và kĩ thuật. 

+ Trong những năm 70, 80, thực hiện công nghiệp hoá hướng ngoại, đẩy mạnh sản xuất công nghiệp xuất khẩu, tạo ra biến đổi to lớn về kinh tế và xã hội.

- Việt Nam, Lào:

+ 1945-1975: Chiến đấu và giành độc lập từ Pháp (1954), sau đó từ Mỹ (1975). + 1975-1986: Xây dựng chủ nghĩa xã hội, ổn định chính trị nhưng kinh tế vẫn kém phát triển. 1986-1991: Đổi mới kinh tế-xã hội và đạt thành tựu ban đầu.

- Cam-pu-chia:

+ 1953 – 1970:  Thành lập Chính phủ, thi hành chính sách hoà bình, trung lập

+ 1970 – 1975: Tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ

+ 1975 – 1979: Rơi vào thảm họa diệt chủng dưới sự thống trị của tập đoàn Pôn Pốt.

- 1979 – 1991:

+ 1979: Lực lượng cách mạng đánh đổ Pôn Pốt, với sự hỗ trợ của quân đội Việt Nam. 

+ 1991: Hiệp định Hòa bình về Cam-pu-chia ký kết, mở đường cho quá trình phục hồi và phát triển. Bru-nây (1948-1988): Từ nền kinh tế dựa vào dầu mỏ và khí tự nhiên sang nền kinh tế đa dạng hoá, phát triển công nghiệp và xuất khẩu

- Miến điện: 

+ 1948 – 1988: thực hiện chính sách tự lực, hướng nội dưới sự lãnh đạo của chính quyền quân sự độc tài, lâm vào cuộc khủng hoảng toàn diện về kinh tế, chính trị, xã hội

+ 1988 – 1991: khôi phục trật tự xã hội, cải cách, mở cửa nền kinh tế và đã đạt được thành tựu bước đầu

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, hãy trình bày bối cảnh, sự thành lập và quá trình phát triển của tổ chức ASEAN từ năm 1967 đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Bối cảnh: Tranh chấp giữa hai siêu cường Mỹ và Liên Xô trong Chiến tranh lạnh, với Đông Nam Á trở thành trận đấu của hai hệ thống tư bản và xã hội chủ nghĩa. 

- Sự thành lập: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) ra đời ngày 8/8/1967 tại Băng Cốc, gồm năm thành viên: In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, Xin-ga-po và Thái Lan

- Quá trình phát triển:

+ 8/1967: Thành lập ASEAN 

+ 2/1976: Tuyên bố Ba-li về sự hoà hợp ASEAN

+ 1984: Bru-nây gia nhập ASEAN

+ 7/1991: Tuyên bố Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN về vấn đề Cam-pu-chia

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi: Hãy hoàn thành bảng (theo gợi ý dưới đây vào vở) về những nét chính của các nước Mỹ La-tinh và Cu-ba từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

Câu hỏi: Hãy lập bảng tóm tắt về tình hình chính trị, kinh tế và khoa học – công nghệ của Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

Câu hỏi 1: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo và internet, hãy viết bài giới thiệu về một sự kiện tiêu biểu trong cuộc đấu tranh giành độc lập hoặc thành tựu của công cuộc xây dựng, phát triển đất nước ở một nước Đông Nam Á từ năm 1945 đến năm 1991 mà em có ấn tượng nhất.

Giải rút gọn:

Cách mạng Tháng Tám 1945 là một sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Điều kiện bùng nổ cách mạng bao gồm hai yếu tố: khách quan và chủ quan. Về khách quan, sau khi Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh vào ngày 15/8/1945, thời cơ cách mạng đã xuất hiện, mặc dù có nguy cơ luôn đe dọa. Về yếu tố chủ quan, tầng lớp trung gian đã ủng hộ cách mạng, và lực lượng cách mạng đã có chuẩn bị kỹ lưỡng trong 15 năm. Ngày 13/8/1945, Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và phát động Tổng khởi nghĩa, cùng với những cuộc biểu tình giành chính quyền thành công. Ngày 2/9/1945, Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cách mạng Tháng Tám 1945 mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam, kết thúc thắng lợi làng giềng và mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc liên kết với chủ nghĩa xã hội.

Câu hỏi 2: Tìm hiểu thêm thông tin qua sách, báo, internet và chia sẻ với bạn về ảnh hưởng của cuộc cách mạng lật đổ chế độ độc tài bằng đấu tranh vũ trang và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Cu-ba đối với khu vực Mỹ La-tinh.

Giải rút gọn:

Ngày 1/1/1959, Cu-ba giành chiến thắng, đánh dấu sự kiện quan trọng nhất ở Mỹ La-tinh trong thế kỷ 20. Cu-ba là nước đầu tiên lật đổ chế độ độc tài thân Mỹ, thúc đẩy sự đa dạng chính trị và tiến hành cải cách tiến bộ. Sau cách mạng, các nước Mỹ La-tinh bắt đầu xây dựng và đạt được nhiều thành tựu quan trọng, bao gồm:

- Củng cố độc lập và chủ quyền, thúc đẩy dân chủ hóa chính trị.

- Cải cách kinh tế để thúc đẩy phát triển.

- Đẩy mạnh quá trình liên kết khu vực.