BÀI 3. CHÂU Á TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

MỞ ĐẦU

Hai hình trên phản ánh tình hình trái ngược ở châu Á trong thời gian giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939). Trong khi Nhật Bản tăng cường chiến tranh xâm lược thì ở hầu hết các nước còn lại như Ấn Độ, Trung Quốc và các nước Đông Nam Á đã bùng nổ các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Vì sao như vậy? Những biểu hiện nào chứng tỏ điều đó? 

Đáp án chuẩn:

- Vì cuộc đại suy thoái kinh tế thế giới đã giáng một đòn nặng nề vào nền kinh tế Nhật Bản, để thoát khỏi tình trạng đó, Nhật Bản đã gây chiến tranh xâm lược, bành trướng ra bên ngoài. 

- Các nước còn lại như Ấn Độ, Trung Quốc và các nước Đông Nam Á đã bùng nổ các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc do bị tác động bởi Cách mạng tháng Mười Nga. Điển hình như: cách mạng Trung Quốc, Xô viết Nghệ - Tĩnh ở Việt Nam,...

1. NHẬT BẢN TRONG NHỮNG NĂM 1918 - 1929

CH: Nêu những nét chính về tình hình Nhật bản trong những năm 1918 - 1929

Đáp án chuẩn:

- Nền kinh tế phát triển nhanh chóng sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, kéo dài trong 18 tháng.

- Những năm 1920 – 1921, nền kinh tế sa sút, nhiều công ty làm ăn thua lỗ, phá sản. 

- Đời sống người lao động không được cải thiện, phong trào đấu tranh của công nhân và nông dân bùng lên mạnh mẽ. Đảng cộng sản Nhật Bản được thành lập và trở thành lực lượng lãnh đạo phong trào công nhân.

- Những năm 1924 – 1929, kinh tế phát triển nhưng không ổn định:

+ Năm 1926, sản lượng công nghiệp phục hồi vượt mức trước chiến tranh

+ Năm 1927, cuộc khủng hoảng tài chính ở Tô-ki-ô làm cho hàng chục ngân hàng phải đóng cửa, số công nhân thất nghiệp tăng mạnh, ...

CH: Tình hình Nhật bản trong những năm 1929 – 1945 có điểm gì nổi bật?

Đáp án chuẩn:

- Cuộc đại suy thoái kinh tế thế giới 1929 – 1933 đã giáng một đòn nặng nề vào nền kinh tế Nhật Bản.

- Để đưa đất nước ra khỏi đại suy thoái, Chính phủ Nhật Bản tăng cường chính sách quân sự hoá bộ máy nhà nước, gây chiến tranh xâm lược, bành trướng ra bên ngoài.

- Tháng 9/1940, quân Nhật kéo vào Đông Dương; tháng 12/1941, tấn công bất ngờ vào hạm đội Mỹ ở Trân Châu cảng; xâm lược các nước Đông Nam Á, ...

- Ngày 15/8/1945, Nhật Bản phải chấp nhận đầu hàng không điều kiện trước quân Đồng minh.

2. PHONG TRÀO ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC Ở CHÂU Á TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

CH: Nêu những nét chính về phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở châu Á từ năm 1918 đến năm 1945.

Đáp án chuẩn:

- Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga đã tác động đến nhiều nước châu Á, lan rộng khắp các khu vực: Đông Bắc Á, Đông Nam Á, Nam Á và Tây Á

- Phong trào đấu tranh giành độc lập ở châu Á diễn ra theo hai khuynh hướng chính: dân chủ tư sản và vô sản.

CH: Nêu những nét chính về phong trào cách mạng Trung Quốc trong những năm 1919 đến năm 1945.

Đáp án chuẩn:

- Phong trào Ngũ tứ bùng nổ ngày 4/5/1919, mở đầu là cuộc biểu tình chống lại âm mưu xâu xé Trung Quốc của các nước đế quốc, lan rộng ra cả nước, lôi cuốn đông đảo tầng lớp tham gia.

- Những năm 1927 – 1937 tiến hành cuộc chiến tranh cách mạng nhằm lật đổ nền thống trị của tập đoàn Quốc dân đảng.

- Tháng 7/1937, Nhật Bản mở cuộc chiến tranh xâm lược nhằm thôn tính toàn bộ Trung Quốc, cách mạng Trung Quốc chuyển sang thời kì Quốc – Cộng hợp tác để cùng kháng chiến chống Nhật Bản.

CH: Nêu những nét chính về phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Đông Nam Á trong những năm 1918 – 1945.

Đáp án chuẩn:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, giai cấp vô sản ở các nước Đông Nam Á từng bước trưởng thành, tham gia lãnh đạo phong trào cách mạng.

- Phong trào đấu đấu tranh giành độc lập dân tộc của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở một số nước đã bùng nổ: khởi nghĩa tại Gia-va và Xu-ma-tơ-ra (1926 – 1927) ở In-đô-nê-xi-a, cao trào Xô viết Nghệ - Tĩnh (1930 – 1931) ở Việt Nam.

- Ở Đông Dương, cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp được tiến hành dưới nhiều hình thức phong phú.

- Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào trào đấu tranh giành độc lập dân tộc phát triển mạnh mẽ:

+ Năm 1940, quân Nhật xâm lược các nước Đông Nam Á

+ Năm 1945, lợi dụng thời cơ Nhật bản đầu hàng Đồng minh, phong trào giải phóng dân tộc đã giành thắng lợi ở một số nước.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH1: Hãy lập bảng hệ thống những nét chính về tình hình châu Á từ năm 1918 đến năm 1945.

Đáp án chuẩn: 

CH2: Trình bày những biểu hiện chứng tỏ sự phát triển của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á sau Chiến tranh thế giới thứ nhất.

Đáp án chuẩn:

- Ở Trung Quốc, ngày 4/5/1919, phong trào cách mạng rộng lớn chống chủ nghĩa đế quốc đã bùng nổ, dẫn đến việc thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 1921.

- Năm 1921 – 1924 ở Mông Cổ diễn ra phong trào giải phóng dân tộc, dẫn đến sự ra đời của nước Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ.

- Trong những năm 1918 - 1922, nhân dân Ấn Độ đã tăng cường đấu tranh chống thực dân Anh, đấu tranh đòi quyền độc lập, tẩy chay hàng hoá của Anh và phát triển nền kinh tế dân tộc.

CH: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo và internet, hãy tìm một số sự kiện trong những năm 1939 – 1945 thể hiện mối liên minh đoàn kết chiến đấu giữa ba nước Việt Nam – Lào – Cam-pu-chia và giới thiệu với bạn.

Đáp án chuẩn:

- Tháng 9/1939, chiến tranh thế giới lần thứ Hai bùng nổ, phát xít Nhật kéo quân vào Đông Dương. Nhân dân Việt Nam – Campuchia cùng đoàn kết đấu tranh chống cả Pháp lẫn Nhật.

- Tại Lào, từ năm 1940, một số sĩ quan, cảnh sát, trí thức và công chức người Lào có tinh thần dân tộc lánh sang Thái Lan, tìm đường liên lạc với Đồng minh chống Nhật, liên lạc với tổ chức Việt kiều ở Thái Lan để hoạt động

- Bộ phận Việt kiều tại Lào cũng đẩy mạnh hoạt động phối hợp với nhân dân Lào đấu tranh.