BÀI 6: GIẢI MÃ NHỮNG BÍ MẬT

Bài tập 1 trang 3 SBT Ngữ Văn 9 Tập 2: Đọc lại văn bản Ba chàng sinh viên (từ Ghi-crít giơ một bàn tay lên đến Tôi nói đúng chứ, cậu Ghi-crít?) trong SGK (tr. 11 – 12) và trả lời các câu hỏi:

Bài tập 1 (trang 3):
Sự việc diễn ra trong đoạn trích được kể lại qua lời của nhân vật nào?

A. Ben-ni-xtơ
B. Ghi-crít
C. Oát-xơn
D. Sơ-lốc Hôm

Bài giải chi tiết:
Đáp án C. Oát-xơn.

Bài tập 2 (trang 3):
Khi mới tiếp nhận vụ việc, Sơ-lốc Hôm đã suy luận người chép trộm đề thi là ai?

A. Người thợ in đề thi
B. Cậu sinh viên người Ấn Độ
C. Một người tình cờ vào phòng làm việc của thầy Xôm
D. Một người biết trong phòng làm việc của thầy Xôm có đề thi

Bài giải chi tiết:
Đáp án D. Một người biết trong phòng làm việc của thầy Xôm có đề thi.

Bài tập 3 (trang 3):
Trong quá trình điều tra vụ án, thông tin quan trọng nào khiến Sơ-lốc Hôm nghi ngờ Ghi-crít là thủ phạm của vụ chép trộm đề thi?

A. Theo thầy Xôm, không ai biết đề thi trong phòng thầy.
B. Thầy Xôm nói rằng Ghi-crít là vận động viên nhảy xa.
C. Người hầu Ben-ni-xtơ để quên chìa khoá trong ổ khoá ở cửa phòng.
D. Đôi găng tay của Ghi-crít ở bên ghế cạnh cửa sổ.

Bài giải chi tiết:
Đáp án B. Thầy Xôm nói rằng Ghi-crít là vận động viên nhảy xa.

Bài tập 4 (trang 3):
Những bằng chứng nào giúp Sơ-lốc Hôm suy luận rằng kẻ chép trộm đề thi đã trốn trong phòng ngủ của thầy Xôm khi thầy quay về phòng làm việc?

Bài giải chi tiết:
Thám tử Sơ-lốc Hôm giải thích: Vết rách trên bàn khá nông ở một bên, nhưng lại hằn rõ theo hướng của phòng ngủ cho thấy chiếc giày bị kéo về hướng đó. Mặt khác, trên sàn phòng ngủ có một mẩu đất giống mẩu đất trên bàn ở phòng làm việc.

Bài tập 2 trang 3 SBT Ngữ Văn 9 Tập 2: Đọc lại văn bản Bài hát đồng sáu xu (từ đầu đến bà Ma-thơ có biết người đó là ai không?) trong SGK (tr. 16 – 19) và trả lời các câu hỏi:

Bài tập 1 (trang 3):
Nhân vật nào đã đến gặp luật sư Ét-uốt để nhờ ông điều tra vụ việc của gia đình Cráp-tri?

A. Cô Méc-đơ-lân
B. Cậu Mét-thiu
C. Ông Uy-li-am
D. Bà Ma-thơ

Bài giải chi tiết:
Đáp án A. Cô Méc-đơ-lân.

Bài tập 2 (trang 4):
Nối tên nhân vật với từ ngữ chỉ hoạt động của mỗi nhân vật trong buổi chiều tối bà Li-ly bị sát hại theo lời khai của bà giúp việc Ma-thơ (làm vào vở).

Tên nhân vật | Hoạt động

1. Méc-đơ-lân | A. may váy
2. Mét-thiu | B. đánh máy chữ
3. Uy-li-am | C. ngủ
4. Ê-mi-ly | D. chơi tem

Bài giải chi tiết:
1 - A
2 - B
3 - D
4 - C

Bài tập 3 (trang 4):
Để tạo nên sức hấp dẫn cho truyện trinh thám, nhà văn thường đánh lạc hướng suy luận của người đọc để cuối cùng chân tướng sự việc lộ diện bất ngờ. Điều này được thể hiện như thế nào qua việc nhà văn khắc hoạ thái độ của nhân vật Mét-thiu và bà Ma-thơ khi gặp luật sư Ét-uốt?

Bài giải chi tiết:

• Thái độ của nhân vật Mét-thiu khi gặp luật sư Ét-uốt: Mét-thiu không tiếp chuyện vị luật sư, vội vàng ra khỏi nhà với thái độ khó chịu. Cậu ta không muốn nói đến vụ án mạng nữa (cứ nói đi nói lại cái chuyện khốn nạn đó liệu có ích gì). Lời nói, hành động của Mét-thiu khiến người đọc chú ý và nghi ngờ nhân vật có thể liên quan đến vụ án.

• Thái độ của bà Ma-thơ: Bà Ma-thơ thể hiện thái độ vô cùng yêu quý, trân trọng, biết ơn bà chủ Li-ly. Gương mặt bà có “một vẻ bừng sáng ấm áp... chân thành” và bà nói rằng ví thử có thể chết thay bà chủ thì bà cũng sẽ làm. Ngài Ét-uốt nhận thấy lời nói của bà Ma-thơ chân thành và bà là người ngay thật. Điều này có tác dụng định hướng suy luận cho người đọc: có lẽ người phụ nữ này không liên quan đến vụ án mạng.

Bài tập 4 (trang 4):
Trong đoạn trích, luật sư Ét-uốt đã phỏng đoán, suy luận như thế nào về vụ án? Qua đó, em hãy nhận xét về năng lực điều tra của vị luật sư.

Bài giải chi tiết:
Trong đoạn trích, qua cuộc nói chuyện với bà Ma-thơ, luật sư Ét-uốt đã loại trừ nghi phạm là bốn thành viên trong gia đình mà hướng sự chú ý về một người bên ngoài đã vào nhà bà Li-ly (Nhưng nếu bà Cráp-tri đang đợi ai đó... nếu tự bà ấy mở cửa chính cho người đó..., Tôi nghĩ có thể như thế lắm chứ?). Điều này cho thấy vị luật sư rất thông minh, tinh tường, giàu kinh nghiệm điều tra.

Bài tập 5 (trang 4):
Tìm một câu ghép đẳng lập trong đoạn trích.

Bài giải chi tiết:
Câu ghép trong đoạn trích: “Tôi biết ngài đang nghĩ gì, nhưng chuyện không phải thế.”

Bài tập 3 trang 4 SBT Ngữ Văn 9 Tập 2: Đọc lại văn bản Ba viên ngọc bích (từ Phát móc trong túi ra chiếc danh thiếp đến đã tráo lại của đào Phụng) trong SGK (tr. 42 – 43) và trả lời các câu hỏi:

Bài tập 1 (trang 4):
Nhận xét sau đây đúng hay sai?
Câu chuyện trong đoạn trích được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ nhất.

A. Đúng
B. Sai

Bài giải chi tiết:
Đáp án A. Đúng.

Bài tập 2 (trang 4):
Thời điểm nào Kỳ Phát đã suy đoán được thủ phạm lấy trộm chuỗi hột vàng có ba viên ngọc bích?

A. Khi đọc tấm thiếp của anh Tham Lượng
B. Sau khi đến nhà anh Tham Lượng
C. Khi đi hát cùng anh Tham Lượng
D. Khi gặp đào Phụng

Bài giải chi tiết:
Đáp án A. Khi đọc tấm thiếp của anh Tham Lượng.

Bài tập 3 (trang 4):
Phương án nào sau đây nêu đúng quan hệ ý nghĩa giữa hai vế của câu ghép “Anh Tham Lượng vốn là một người sợ vợ, nhưng anh ấy lại si tình.”?

A. Quan hệ thời gian
B. Quan hệ tương phản
C. Quan hệ lựa chọn
D. Quan hệ tăng cấp

Bài giải chi tiết:
Đáp án B. Quan hệ tương phản.

Bài tập 4 (trang 4):
Đặc điểm hệ thống nhân vật của thể loại truyện trinh thám được thể hiện như thế nào trong đoạn trích của truyện Ba viên ngọc bích?

Bài giải chi tiết:
Hệ thống nhân vật trong tác phẩm gồm: người điều tra (thám tử Kỳ Phát), nạn nhân (chị Tham Lượng), thủ phạm (anh Tham Lượng và thằng xe).

Bài tập 5 (trang 5):
Những manh mối quan trọng nào giúp Kỳ Phát tìm được thủ phạm của vụ trộm chuỗi hột? Từ đó, nhận xét về tài năng phá án của vị thám tử.

Bài giải chi tiết:
Thám tử Kỳ Phát đã giải thích những manh mối quan trọng giúp anh tìm được thủ phạm của vụ trộm chuỗi hột:

– Tấm thiếp anh Tham Lượng gửi đến nhờ Kỳ Phát giúp đỡ có một chỗ chữa và một số nội dung mâu thuẫn nhau (nếu anh rỗi rãi – lại chơi tôi ngay, việc trộm thường – rất bí mật). Điều này cho thấy anh Tham Lượng không muốn vị thám tử đến tra xét, chứng tỏ có thể chính anh Tham Lượng là thủ phạm.

– Việc Tham Lượng về nhà bỏ thư: thông thường, đi xe về nhà, bỏ thư, gọi cửa phải mất ít nhất 25 phút nhưng Tham Lượng chỉ mất 15 – 16 phút. Như vậy, anh Tham Lượng chỉ có một cách là thuê xe đạp từ Nhà hát Lớn về nhà.

– Kỳ Phát thực nghiệm hiện trường bằng cách tính thời gian thuê xe đạp từ Nhà hát Lớn về nhà anh Tham Lượng.

Nhận xét:
Kỳ Phát thông minh, quan sát mọi việc rất tinh tường, điều tra cẩn trọng, suy luận lô-gíc,…

Bài tập 4 trang 5 SBT Ngữ Văn 9 Tập 2: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:

CHIẾC MŨ MIỆN DÁT ĐÁ BE-RÔ

(Lược một đoạn: Ông chủ nhà băng Hôn-đơ (Holder) đến gặp thám tử Sơ-lốc Hôm (Sherlock Holmes) để nhờ điều tra vụ án. Ngân hàng của ông cho một khách hàng quý tộc vay số tiền lớn bằng cách thế chấp chiếc mũ miện bằng vàng nạm 39 hạt be-rô. Vì không tin tưởng vào hệ thống bảo vệ ngân hàng, ông Hôn-đơ đem chiếc mũ về nhà mình cất giữ. Chỉ hai người thân trong gia đình được ông cho biết nơi cất giấu chiếc mũ quý giá là con trai A-thơ (Arthur) và cô cháu gái Me-ry (Mary). A-thơ có tính cách ngông cuồng, bướng bỉnh, thường đưa huân tước Gioóc Bơn-queo (George Burnwell) – một người không đáng tin cậy – về nhà. Còn Me-ry là một cô gái xinh đẹp, tử tế, đằm thắm, có tài chăm nom nhà cửa, là cánh tay phải của ông Hôn-đơ. A-thơ yêu Me-ry hết lòng, muốn cưới cô nhưng bị cô từ chối. Ngay trong đêm đó, ông Hôn-đơ tỉnh dậy và bắt gặp A-thơ cầm chiếc mũ miện nhưng một góc phần khung bằng vàng cùng ba viên đá be-rô đã biến mất. Ông cho rằng chính A-thơ đánh cắp một góc của chiếc mũ nên ông giao con trai mình cho nhà chức trách. A-thơ bị bắt giam nhưng cậu ta chỉ im lặng. Theo lời Me-ry, tối hôm đó, cô hầu phòng Lu-xi (Lucy) đã lẻn ra ngoài hẹn hò tình nhân của mình. Cảnh sát đã không thể tìm được những viên đá quý bị lấy cắp.)

“Khi đến nhà ông”, Hôm nói tiếp, “tôi lập tức đi vòng quanh nhà để quan sát xem có còn vết tích nào trên tuyết có thể giúp ích cho mình hay không. Tôi biết rằng tuyết không rơi thêm từ đêm hôm trước và sương giá sẽ giữ lại nguyên vẹn mọi dấu vết. Tôi lần theo lối đi của người giao hàng nhưng nhận thấy các dấu vết đã bị giẫm đạp lên và không còn phân biệt được nữa. Tuy vậy, ngay phía trước, ở bên ngoài cánh cửa bếp, có một phụ nữ đã đứng trò chuyện với một người đàn ông, những vết tròn ở một bên chân cho biết anh ta có một chân bằng gỗ. Thậm chí tôi còn có thể nhận ra rằng cuộc nói chuyện của họ đã bị gián đoạn vì người phụ nữ đã vội vàng chạy về phía cửa, điều đó được thể hiện rõ qua việc ngón chân cái của cô ta in sâu xuống còn những dấu vết của gót chân thì nông hơn, trong khi đó anh chàng chân gỗ đứng đợi một lúc rồi bỏ đi. Lúc đó tôi nghĩ rằng hai người này có thể là cô hầu và người yêu của cô ta mà ông đã nói với tôi và cuộc điều tra cũng cho thấy là đúng như vậy. Tôi đi vòng quanh khu vườn song không nhìn thấy gì ngoài những dấu vết rải rác mà tôi cho là dấu chân của cảnh sát; nhưng khi tôi bước vào con đường mòn dẫn đến chuồng ngựa thì có một câu chuyện dài và phức tạp được viết trên tuyết ngay trước mắt tôi.

Có hai hàng dấu chân của một người đàn ông đi giày và hai hàng dấu chân khác mà tôi vui mừng nhận ra là thuộc về một người đàn ông đi chân trần. Từ lời kể của ông, tôi lập tức tin chắc rằng người thứ hai chính là con trai ông. Người thứ nhất đi bộ theo cả hai chiều còn người thứ hai thì chạy vội vã và vì dấu chân của anh ta in lên những dấu giày lõm xuống, rõ ràng là anh ta đã chạy theo người kia. Tôi lần theo những dấu chân này và thấy chúng dẫn đến cánh cửa sổ nhìn ra con đường mòn, là nơi mà kẻ đi giày đã đạp tuyết lún xuống trong khi chờ đợi. Rồi tôi bước đến đầu kia của con đường mòn, cách đó gần một trăm y-át. Tại đây, tôi nhìn thấy kẻ mang giày đã quay mặt lại và tuyết bị giẫm nát như thể đã xảy ra một cuộc vật lộn và cuối cùng thì có vài giọt máu rơi trên tuyết cho tôi thấy là mình đã không lầm. Sau đó, kẻ đi giày đã chạy xuôi theo con đường mòn và một vết máu nhỏ khác cho biết hắn đã bị thương. Khi hắn đi đến chỗ tiếp giáp với đường cái thì tôi nhận thấy vỉa hè đã được quét sạch, vậy là dấu vết kết thúc ở đó.

Tuy nhiên, khi trở vào nhà, như ông còn nhớ, tôi đã dùng kính lúp xem xét kĩ bệ cửa và khung cửa sổ nhìn ra con đường mòn và lập tức biết rằng có ai đó đã đi qua lối này. Tôi có thể nhận ra hình dáng của lòng bàn chân nơi bàn chân ướt đã đặt lên khi bước vào. Khi đó tôi bắt đầu hình dung sự việc đã xảy ra như sau: Một người đàn ông đứng đợi bên ngoài cửa sổ; ai đó đem vật trang sức bằng đá quý đến; hành động đó bị con trai ông trông thấy; anh ta đuổi theo kẻ trộm; đánh nhau với hắn; người nào cũng giằng mạnh chiếc mũ miện, sức lực của cả hai người cộng lại khiến cho nó gãy lìa mà nếu chỉ một mình thì không ai có thể làm được. Con trai ông mang chiến lợi phẩm quay trở vào nhà nhưng đã để lại một mảnh trong tay của đối thủ. Đến đây thì tôi đã hiểu rõ. Vấn đề đặt ra bây giờ là, kẻ đó là ai và ai đã đem chiếc mũ miện đến cho hắn?

Tôi có một phương châm là: Sau khi loại trừ được những gì không thể thì điều gì còn lại, dù có khó xảy ra đến đâu, ắt phải là đáp án chân thực. Tôi biết ông không phải là người đã đem nó xuống nhà, vậy thì chỉ còn lại cháu gái của ông và mấy người hầu. Nhưng nếu đó là những cô hầu thì tại sao con trai ông lại chấp nhận bị kết tội thay? Không có lí do nào cả. Tuy vậy, vì anh ta yêu người em họ của mình nên đó chính là cái cớ tuyệt vời để giải thích cho việc anh ta giữ kín bí mật của cô ta – nhất là khi bí mật đó là một điều ô nhục. Khi tôi nhớ lại là ông đã nhìn thấy cô ta đứng bên cửa sổ, và cô ta đã ngất xỉu khi trông thấy chiếc mũ miện xuất hiện trở lại thì điều phỏng đoán của tôi đã trở nên chắc chắn.

Và kẻ đồng loã của cô ta có thể là ai? Đương nhiên đó phải là một người tình vì còn ai khác có thể có ảnh hưởng mạnh mẽ hơn tình thương yêu và lòng biết ơn của cô ta đối với ông kia chứ? Tôi biết rằng ông ít khi ra khỏi nhà và quan hệ bạn bè cũng rất hạn chế. Nhưng trong số đó có huân tước Gioóc Bơn-queo. Trước đây, tôi đã từng nghe nói hắn là một gã có nhiều tai tiếng đối với phụ nữ. Kẻ đi giày và giữ những viên đá bị mất chính là hắn. Cho dù biết rằng mình đã bị A-thơ phát hiện, hắn vẫn hi vọng sẽ được an toàn vì chàng trai sẽ không thể tiết lộ một lời nào vì sợ làm tổn hại đến gia đình.

Trong hoàn cảnh đó, hẳn óc xét đoán của quý vị cũng sẽ nghĩ ra được biện pháp kế tiếp mà tôi sử dụng. Tôi đến nhà của huân tước Gioóc Bơn-queo trong bộ dạng của một kẻ lang thang, tìm cách làm quen với người đầy tớ của hắn và được biết là ông chủ của anh ta có bị thương ở đầu vào đêm trước, và cuối cùng với một món tiền là sáu si-linh, tôi mua lại một đôi giày đã hỏng của chủ anh ta để kiểm tra lại cho chắc chắn. Tôi mang đôi giày đó đến Xtre-đầm (Streatham) để ướm thử và thấy rằng chúng vừa khít với những dấu chân.

(A-thơ Cô-nan Đoi-lơ, Sơ-lốc Hôm toàn tập, tập 1, Lê Quang Toản dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 2022, tr. 503 – 505)

Bài tập 1 (trang 7):
Đoạn trích trên là lời giải thích của nhân vật nào về vụ án?

A. Ông Hôn-đơ
B. Thám tử Sơ-lốc Hôm
C. Cô Me-ry
D. Người bạn của thám tử

Bài giải chi tiết:
Đáp án B. Thám tử Sơ-lốc Hôm.

Bài tập 2 (trang 7):
Ông Hôn-đơ cho rằng thủ phạm lấy cắp một góc chiếc mũ miện với ba viên đá be-rô là ai?

A. A-thơ
B. Gioóc Bơn-queo
C. Me-ry
D. Lu-xi

Bài giải chi tiết:
Đáp án A. A-thơ.

Bài tập 3 (trang 7):
Dấu vết nào mà Sơ-lốc Hôm phát hiện trên tuyết KHÔNG liên quan đến phỏng đoán của vị thám tử về vụ vật lộn đã xảy ra ở nhà ông Hôn-đơ?

A. Những vết tròn
B. Dấu chân của hai người đàn ông
C. Vài giọt máu
D. Tuyết bị giẫm nát

Bài giải chi tiết:
Đáp án A. Những vết tròn.

Bài tập 4 (trang 7):
Phương án nào sau đây nêu đúng quan hệ ý nghĩa giữa hai vế của câu ghép “Tuy vậy, vì anh ta yêu người em họ của mình nên đó chính là cái cớ tuyệt vời để giải thích cho việc anh ta giữ kín bí mật của cô ta – nhất là khi bí mật đó là một điều ô nhục”?

A. Giả thiết - hệ quả
B. Nguyên nhân - kết quả
C. Nhượng bộ - tăng tiến
D. Sự kiện - mục đích

Bài giải chi tiết:
Đáp án B. Nguyên nhân - kết quả.

Bài tập 5 (trang 7):
Vụ việc lấy trộm chiếc mũ miện xảy ra khi nào, ở đâu?

Bài giải chi tiết:
Vụ việc lấy trộm chiếc mũ miện xảy ra vào buổi tối ông Hôn-đơ đem chiếc mũ về cất giấu tại nhà.

Bài tập 6 (trang 7):
Phân tích cách điều tra giúp Sơ-lốc Hôm tìm ra những người có liên quan đến vụ việc lấy trộm chiếc mũ miện (xem xét hiện trường, suy luận loại trừ, bổ sung bằng chứng). Qua đó, nhận xét về tài năng phá án của vị thám tử.

Bài giải chi tiết:
Cách điều tra giúp Sơ-lốc Hôm tìm ra những người có liên quan đến vụ việc lấy trộm chiếc mũ miện:

• Xem xét hiện trường: Sơ-lốc Hôm nghiên cứu rất kĩ hiện trường vụ án. Ông đã đi vòng quanh nhà để quan sát những dấu vết trên tuyết, dùng kính lúp xem xét kĩ bệ cửa và khung cửa sổ của nhà ông Hôn-đơ. Từ các dấu hiệu bằng chứng phạm tội đó, ông đã suy luận ra những người liên quan đến vụ việc.
• Suy luận loại trừ: Sơ-lốc Hôm cho rằng “Tôi có một phương châm là: Sau khi loại trừ được những gì không thể thì điều gì còn lại, dù có khó xảy ra đến đâu, ắt phải là đáp án chân thực.”. Vì thế ông cho rằng cô Me-ry đã đem chiếc mũ miện xuống nhà.
• Bổ sung bằng chứng: Sơ-lốc Hôm đến nhà của huân tước Gioóc Bơn-queo, tìm cách mua lại đôi giày đã hỏng của hắn để ướm vào vết chân trên tuyết.

Nhận xét:
Sơ-lốc Hôm có năng lực quan sát tinh tường, suy luận thông minh, điều tra cẩn trọng,...

Bài tập 7 (trang 7):
Giả sử em là nhân vật A-thơ, em sẽ xử lí tình huống trong đoạn trích như thế nào? Vì sao?

Bài giải chi tiết:
Nếu em là A-thơ, em sẽ hành động giống nhân vật A-thơ (không tố cáo Me-ry) hoặc em sẽ nói với cha sự thật về vụ việc để tìm cách xử lí phù hợp.

Bài tập 8 (trang 7):
Em rút ra bài học gì từ câu chuyện được kể trong đoạn trích?

Bài giải chi tiết:
Bài học: Không nên đưa ra kết luận vội vàng về một vụ việc hoặc con người khi chưa có đầy đủ bằng chứng; bài học về mối quan hệ giữa tình cảm cá nhân và tinh thần tôn trọng sự thật, thượng tôn pháp luật.

Bài tập 5 trang 7 SBT Ngữ Văn 9 Tập 2: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:

(Lược một đoạn: Thầy giáo Hy bị mất chiếc đồng hồ để trong túi áo ba-đờ-suy? treo trong lớp học. Thầy trách phạt Kỳ Phát vì cho rằng cậu đã lấy chiếc đồng hồ đó trong giờ ra chơi.)

Buổi tối hôm ấy, sau khi ăn cơm xong, Kỳ Phát một mình đến nhà Sâm. [...] Thấy Kỳ Phát thấp thoáng đằng xa, Sâm lúc ấy đương đứng chơi ngoài cổng, định lảng chạy vào trong nhà, nhưng Kỳ Phát đã lên tiếng gọi:

– Anh Sâm ơi! Tôi biết rõ chuyện rồi!

Sâm nghe thấy Kỳ Phát nói thế càng lộ vẻ luống cuống, đành đứng im mà đợi. Kỳ Phát đã đến nơi, thấy mặt Sâm xám ngắt, ngơ ngác nhìn mình thì bất giác thương hại, vỗ vai mà bảo rằng:

– Tôi hiểu rõ chuyện, tôi biết không phải anh định lấy cắp đồng hồ, chỉ vì tính tò mò mà bất đắc dĩ phải giữ lại như vậy. Và sau anh không dám trả nữa... [...]

Sâm như hối hận, rơm rớm nước mắt nói rằng:

– Tôi không ngờ anh lại hiểu rõ chuyện như vậy. Chỉ vì tôi rút rát quá thành ra để anh mang tiếng oan... Mấy hôm nay tôi khổ lắm...

Kỳ Phát hỏi:

– Nhưng bây giờ đồng hồ đâu rồi, vẫn còn hỏng phải không?

Sâm đưa Kỳ Phát vào trong nhà, lấy đồng hồ trao cho rồi lo lắng nói:

– Nhưng anh trả cách nào để cho thầy giáo khỏi biết! [...]

Sâm đưa Kỳ Phát ra cửa, sực nhớ, hỏi rằng:

– À, nhưng vì ai nói mà anh biết được việc này?

Kỳ Phát lắc đầu:

– Không, có ai biết mà nói được! Để tôi cắt nghĩa cho anh nghe, chỉ nhờ có chỗ 8 giờ kém 5 mà tôi tìm được ra người đã lấy, nói trót cầm thì đúng hơn, chiếc đồng hồ của thầy giáo Hy.

Thấy Sâm ngạc nhiên không hiểu, Kỳ Phát tiếp:

- Anh nên để ý một điều là: thầy giáo Hy sáng hôm ấy đến trường lúc 7 giờ 15. Vì thầy cần lên Hà Nội nên lấy đồng hồ lại, để chậm 15 phút vì lẽ đồng hồ thầy chạy nhanh, như vậy thì lên đến Hà Nội, đồng hồ sẽ vừa đúng. Vậy mà lúc vào học, thầy lấy đồng hồ xem, thấy đồng hồ chết và kim chỉ 8 giờ kém 5. Anh hãy nghĩ mà coi, đồng hồ của thầy giáo tuy nhanh nhưng có phải trong khoảng non một giờ đồng hồ (từ 7 giờ đến 8 giờ) đồng hồ có thể chạy nhanh lên được tới trên 15 phút không? Thực là vô lí. Như vậy, ta có thể biết chắc rằng trước khi thầy giáo vào lớp học, áo ba-đờ-suy còn treo ở trên mắc, thì đã có người lên lấy đồng hồ ra, vặn lại rồi. Tôi đoán hẳn phải có một anh bạn nào tính tò mò, nhân vào sớm giờ thấy áo thầy giáo treo trên mắc, biết trong đó có đồng hồ nên tinh nghịch lén lấy ra mở, xem máy, vặn đi vặn lại và bởi vậy làm cho đồng hồ hỏng máy không chạy nữa!

Rồi đến giờ vào học, anh chàng ấy mới vội vàng bỏ đồng hồ vào túi trả thầy, tưởng rằng thầy sẽ không để ý đến, ngờ đâu, vừa vào lớp, thầy đã giở đồng hồ ra rồi. Và cũng bởi thế anh chàng kia sợ hãi, chờ cho đến giờ chơi, lại lẻn vào lớp, định lấy đồng hồ mở máy ra chữa. Song loay hoay chưa kịp lắp vào trả, vả lại đồng hồ cũng chưa chạy, anh chàng kia chợt thấy tôi ở ngoài vào (mãi về sau tôi mới nhớ lúc ra chơi tôi có bỏ lớp ra ngoài mất một lúc) không giấu đi đâu kịp, vội vàng bỏ đồng hồ vào túi và chạy ra khỏi lớp. Anh chàng này, không định lấy đồng hồ vậy mà thành ra ăn cắp bất đắc dĩ...

Sâm chú ý nghe Kỳ Phát, tỏ vẻ kính phục mà nói rằng:

- Anh kể việc đã xảy ra đúng như hệt chính mắt anh trông thấy vậy. Tôi đã hiểu từ chỗ 8 giờ kém 5 mà anh luận ra có kẻ nghịch đồng hồ trước khi vào học, nhưng tôi cũng chưa biết vì đâu mà anh biết tôi chính là thủ phạm.

Kỳ Phát gật đầu:

- Khi đã biết thế, tôi chỉ còn nhớ ra xem trong lớp thường có những bạn nào hay đến trường sớm và hay cất sách trước vào lớp để ra sân chơi. Tôi thấy có ba, bốn anh nhưng để ý tìm tòi, không thấy cặp ai có dấu gì khả nghi cả (vì tôi đoán có lẽ anh chàng ăn cắp bất đắc dĩ ấy không dám mang đồng hồ ra khỏi lớp ngay). Khi tìm đến chỗ anh ngồi thì tình cờ tôi thấy trên mặt bàn có vết dầu máy, khi tôi lấy giấy thấm lên lau thì vết dầu lại càng rõ rệt. Như vậy thì chắc chắn anh đã tháo máy đồng hồ để lên bàn rồi còn gì nữa.

Sâm ngắt lời hỏi:

– Có phải chính lúc anh đương vào lục xét ấy, thì thầy giáo rình, nhẩy vào, bắt gặp? Kỳ Phát buồn rầu, gật đầu:

– Chính thế, thầy vào, bắt được tôi đương lục sách, như vậy thì tôi dù có muốn chối cãi cũng không được nữa. Vả lại, tôi đã biết anh bất đắc dĩ mà làm việc ấy, anh xưa nay vốn là một người học trò chăm chỉ và ngoan ngoãn, tôi vẫn mến, tôi tự nhiên không muốn nói rõ việc ra đợi đến tối nay, lại anh, nói chuyện cho anh nghe và bàn cách xử trí.

(Phạm Cao Củng, Chiếc tất nhuộm bùn, NXB Công an nhân dân, 2018, tr. 63 – 67)

Bài tập 1 (trang 9):
Phương án nào sau đây KHÔNG thể hiện thái độ của Sâm khi Kỳ Phát đến nhà?

A. Lảng tránh
B. Lo lắng
C. Sợ hãi
D. Tò mò

Bài giải chi tiết:
Đáp án: D. Tò mò.

Bài tập 2 (trang 9):
Trong đoạn trích, nhân vật Kỳ Phát có vai trò như thế nào?

A. Người điều tra, nghi phạm
B. Người điều tra, thủ phạm
C. Nạn nhân, nghi phạm
D. Nghi phạm, thủ phạm

Bài giải chi tiết:
Đáp án: A. Người điều tra, nghi phạm.

Bài tập 3 (trang 9):
Phương án nào sau đây nêu đúng quan hệ ý nghĩa giữa hai vế của câu ghép “Tôi đã hiểu từ chỗ 8 giờ kém 5 mà anh luận ra có kẻ nghịch đồng hồ trước khi vào học, nhưng tôi cũng chưa biết vì đâu mà anh biết tôi chính là thủ phạm.”?

A. Bổ sung
B. Lựa chọn
C. Tăng cấp
D. Tương phản

Bài giải chi tiết:
Đáp án: D. Tương phản.

Bài tập 4 (trang 10):
Vụ việc mất đồng hồ xảy ra khi nào, ở đâu?

Bài giải chi tiết:
Vụ việc mất đồng hồ xảy ra vào buổi sáng thầy Hy đi dạy, trong lớp học.

Bài tập 5 (trang 10):
Chỉ ra những manh mối quan trọng giúp Kỳ Phát phát hiện ra sự thật của vụ việc thầy Hy mất đồng hồ.

Bài giải chi tiết:
Những manh mối quan trọng giúp Kỳ Phát phát hiện ra sự thật của vụ việc thầy giáo mất đồng hồ:

• Thông tin về giờ trên chiếc đồng hồ: Kỳ Phát nói rằng “chỉ nhờ có chỗ 8 giờ kém 5 mà tôi tìm được ra người đã lấy, nói trót cầm thì đúng hơn, chiếc đồng hồ của thầy giáo Hy”. Từ đó, cậu suy luận chiếc đồng hồ không thể chạy nhanh như vậy được. Điều này chứng tỏ có một bạn trong lớp lén lấy đồng hồ ra và vặn lại.
• Trên mặt bàn của Sâm có vết dầu máy: Như vậy, Sâm đã tháo máy đồng hồ để lên bàn.

Bài tập 6 (trang 10):
Nhận xét về tài năng điều tra của nhân vật Kỳ Phát.

Bài giải chi tiết:
Kỳ Phát rất thông minh và có năng lực suy luận lô-gíc (suy luận về thời gian trên chiếc đồng hồ để biết được có bạn đã lén lấy ra xem, vặn đi vặn lại và vì thế làm cho đồng hồ hỏng máy không chạy nữa), quan sát tinh tường, cẩn thận (phát hiện trên mặt bàn có vết dầu máy).

Bài tập 7 (trang 10):
Kỳ Phát có thái độ như thế nào với Sâm? Qua đó, em hãy nhận xét về tính cách nhân vật Kỳ Phát.

Bài giải chi tiết:
Sâm là người trót cầm đồng hồ của thầy giáo Hy, còn Kỳ Phát thì bị hiểu lầm và bị thầy trách phạt. Tuy nhiên, thái độ của Kỳ Phát với Sâm rất ôn tồn, nhẹ nhàng và đầy thấu hiểu.

• Kỳ Phát rất hiểu Sâm khi cho rằng không phải Sâm định lấy cắp đồng hồ mà chỉ vì tính tò mò.
• Phát mến Sâm vì xưa nay Sâm vốn là một người chăm chỉ và ngoan ngoãn.
• Khi phát hiện ra sự thật, Phát không nói rõ sự việc ra ngay mà tìm Sâm để ăn cùng bàn cách xử trí.

Nhận xét về tính cách Kỳ Phát: Kỳ Phát là cậu học trò rất chín chắn, sâu sắc và nhân hậu.

Bài tập 8 (trang 10):
Nếu một bài học em rút ra được từ đoạn trích.

Bài giải chi tiết:
Bài học về sự cẩn trọng khi đánh giá một con người hay sự việc; sự chín chắn trong suy nghĩ và hành động; tấm lòng nhân hậu;…

Bài tập 6 trang 10 SBT Ngữ Văn 9 Tập 2: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:

(Lược một đoạn: Nữ cảnh sát Hà “ớt” tìm đến ngôi biệt thự có vườn hồng bao quanh để trao hộp quà sinh nhật cho Mai, bà chủ của căn biệt thự. Hà chỉ chơi một lúc rồi ra về vì nghĩ chắc hẳn chồng Mai sẽ có món quà sinh nhật đặc biệt dành cho vợ.)

19 giờ, chiếc Civic bóng loáng phóng nhanh vào sân. Đó là Hưng, chồng Mai. Một anh chàng có ngoại hình khá với tóc húi cua đậm nét thời thượng, trên cổ có xăm hình chiếc chìa khoá lấp lửng. Hưng quay xe đưa Hà ra bến xe. [...]

Món quà mà Hưng dành cho vợ là một đoá hồng, một đoá hồng còn đẫm sương được gói cẩn thận trong một chiếc khăn tay màu trắng. Mai vui vẻ nhận lấy.

– Đừng chạm vào thứ chết người đó, Mai. Tránh xa hắn ra đi...

Hà xuất hiện, Hưng đứng sang một bên. Chị nhanh tay kéo Mai về phía mình. – Sao cô còn ở đây? – Hưng hét lên.

– Nếu tôi không ở đây thì bây giờ Mai đã toi rồi và kế hoạch đêm nay đã hoàn thành, phải vậy không?

– Kế hoạch gì chứ? – Mai nắm chặt tay Hà, giọng khẩn khoản. – Chị đã biết điều gì chăng? Nói em nghe đi...

– Một âm mưu khủng khiếp. Ban đầu tôi cho là mình quá đa nghi, tôi nên cố lờ đi, nhưng sau đó, tôi nghĩ là mình phải quay trở lại đây thật nhanh, trước khi bi kịch diễn ra... [...]

Lúc đưa tôi về, hắn đã kiên nhẫn đợi cho đến khi tôi bắt được xe buýt và bám theo đuôi xe của tôi cho tới khi khẳng định là tôi đã “về đúng hướng” hắn mới quay trở lại là tôi nghĩ có âm mưu gì đó rồi. Chính tôi đã phát hiện ra điều kì lạ trong ngôi nhà này. Đầu tiên khi tôi hỏi đường đến đây tôi mới biết khu biệt thự có vườn hồng bao quanh hầu như chả ai biết cả, thế nên tôi mới hỏi anh cảnh sát khu vực phụ trách địa bàn này, mới biết là nó nằm rất xa khu dân cư. Như vậy nếu có vụ việc xảy ra trong đêm cũng chẳng ai biết.

Thấy tất cả đang lắng nghe, Hà nói tiếp:

– Thứ hai, Mai vừa nhận một người giúp việc mới vào làm, cô này trẻ trung, xinh xắn, và cô ta không hề phù hợp với công việc của một người giúp việc tí nào, bởi tôi nhìn thấy cung cách phục vụ của cô ta, đôi bàn tay non nớt chưa từng làm bất kì việc gì nặng nhọc... Thế nên tôi đã nghĩ ngay đến việc Hưng và cô ta toa rập nhau làm hại Mai. [...] Thứ ba, giả thiết của tôi trong trường hợp này là nếu Mai chết thì ai sẽ được thừa hưởng toàn bộ gia tài đây? [...]

Hà nói một tràng dài với những lí lẽ đầy thuyết phục nhưng có vẻ Mai vẫn chưa tin lắm nên cố hỏi thêm:

– Nhưng chứng cớ đâu mà chị nói chồng tôi như thế?

Câu hỏi của Mai làm chị không thể kiềm chế được nữa, Hà nói như hát:

– Mai, em còn chưa chịu tỉnh lại sao? Tôi đã thắc mắc vì sao nhiều hoa như vậy mà chẳng có con ong nào bay lượn. Chính vì hắn đã xịt xi-a-nua khắp vườn hồng này với mong muốn là có ai đó hít phải và toi đời nhưng chẳng thu được kết quả. Và đêm hôm nay, hắn muốn kết liễu em bằng đoá hồng kia. Nó đã được ngâm trong xi-a-nua ít nhất là nửa giờ rồi, chất độc đã ngấm vào cánh hoa. Mai à, em cần phải biết là chỉ cần đưa lên mũi hít một hơi thôi là một người trưởng thành có thể chết. Bản thân tôi cũng không muốn tin đâu, cho đến khi Mai chuẩn bị đưa bông hồng đó lên mũi thì tôi mới khẳng định suy đoán của mình là đúng.

Thấy không ổn, Hưng nhắm hướng cổng của biệt thự mà vọt nhanh nhưng đã bị cảnh sát khu vực đang ghi hình sau bụi cây nguyệt quế gần đó tém giò. Hắn té chúi nhủi rồi bị khống chế sau đó.

(Theo Võ Chí Nhất, Đoá hồng đẫm sương, in trong Muội tro NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, 2022, tr. 130 – 133)

Bài tập 1 (trang 11):
Hưng tặng quà gì cho Mai vào ngày sinh nhật?

A. Một căn biệt thự
B. Một vườn hồng
C. Một đoá hồng
D. Một chiếc khăn tay

Bài giải chi tiết:
Đáp án: C. Một đoá hồng.

Bài tập 2 (trang 11):
Trong đoạn trích, nhân vật Hưng có vai trò như thế nào?

A. Người điều tra
B. Nghi phạm
C. Nạn nhân
D. Thủ phạm

Bài giải chi tiết:
Đáp án: D. Thủ phạm.

Bài tập 3 (trang 11):
Vào buổi tối sinh nhật Mai, Hưng định sát hại vợ như thế nào?

Bài giải chi tiết:
Hưng định sát hại vợ bằng một đoá hồng – món quà sinh nhật. Đoá hồng ấy đã được ngâm chất độc xi-a-nua, chỉ cần đưa lên mũi ngửi là có thể chết.

Bài tập 4 (trang 11):
Chỉ ra những manh mối quan trọng giúp Hà phát hiện ra âm mưu đen tối của Hưng.

Bài giải chi tiết:
Những manh mối quan trọng giúp Hà phát hiện ra âm mưu đen tối của Hưng:

• Khi đưa Hà về, Hưng đã đợi cho đến khi Hà bắt được xe buýt, bám theo đuôi xe của Hà. Điều này khiến Hà nghi ngờ “có âm mưu gì đó”.
• Khu biệt thự của Mai nằm rất xa khu dân cư. Vì thế, Hà cho rằng nếu có vụ việc xảy ra trong đêm thì chẳng ai biết.
• Hà nhận thấy cô giúp việc của nhà Mai rất đáng ngờ vì cô ta trẻ trung, xinh đẹp, cung cách phục vụ không giống người giúp việc chút nào. Từ đó, Hà nghĩ rằng cô ta và Hưng có thể đã câu kết với nhau để làm hại Mai.
• Biệt thự của Mai có nhiều hoa hồng nhưng chẳng có con ong nào bay lượn. Hà cho rằng, có lẽ Hưng đã xịt chất độc khắp vườn hồng để đầu độc vợ.

Bài tập 5 (trang 12):
Nhận xét về tài năng điều tra của nữ cảnh sát Hà “ớt”.

Bài giải chi tiết:
Nữ cảnh sát Hà “ớt” rất nhạy cảm, thông minh, có khả năng quan sát tinh tường, suy luận sắc bén.

Bài tập 6 (trang 12):
Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu ở những câu ghép dưới đây và cho biết trong mỗi câu ghép, các vế được nối với nhau bằng cách nào.

a. Nếu tôi không ở đây thì bây giờ Mai đã toi rồi và kế hoạch đêm nay đã hoàn thành.
b. Ban đầu tôi cho là mình quá đa nghi, tôi nên cố lờ đi, nhưng sau đó, tôi nghĩ là mình phải quay trở lại đây thật nhanh, trước khi bi kịch diễn ra...

Bài giải chi tiết:
a. Giữa các vế của câu ghép có quan hệ điều kiện, giả thiết – hệ quả. Hai vế câu được nối với nhau bằng cặp kết từ nếu ... thì .... Vế 2 tuy là một bộ phận của câu, nhưng có cấu trúc như một câu ghép gồm hai vế nối với nhau bằng kết từ và.

b. Giữa vế 1 và vế 2 của câu ghép có quan hệ tương phản, được nối với nhau bằng kết từ nhưng. Vế 1 tuy là một bộ phận của câu, nhưng có cấu trúc như một câu ghép gồm 2 vế được nối trực tiếp với nhau (không có phương tiện nối).