BÀI 37. CÁC QUY LUẬT DI TRUYỀN CỦA MENDEL

Khởi động: Trong thí nghiệm của Mendel, tại sao khi cho các cây đậu hà lan có hoa tím giao phấn với nhau thì thu được đời con có cây hoa tím và cây hoa trắng nhưng không thu được cây có hoa màu tím nhạt?

Giải nhanh:

Vì các cặp allele phân li độc lập với nhau.

I. QUY LUẬT PHÂN LI

Hoạt động 1: Quan sát kết quả thí nghiệm ở Bảng 37.1, nhận xét về kiểu hình và tỉ lệ kiểu hình thu được ở F₁, F₂.

Giải nhanh:

- Ở thế hệ F₁, kiểu hình thu được luôn là 100% tính trạng trội.

- Ở thế hệ F₂, xuất hiện cả kiểu hình ở tính trạng trội và tính trạng lặn. Tỉ lệ kiểu hình thu được ở các ví dụ gần như là giống nhau là 3 trội : 1 lặn.

Hoạt động 2: Đưa vào giải thích và quan sát Hình 37.1, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Giải thích vì sao F₁ hình thành được hai loại giao tử; F₂ thu được bốn tổ hợp giao tử với tỉ lệ kiểu hình 3 trội : 1 lặn.

2. Phát biểu nội dung quy luật phân li.

Giải nhanh:

1. F₁ hình thành được 2 loại giao tử vì kiểu gene của F₁ là dị hợp. Theo quy luật phân ly, các cặp allele phân li và đi về các giao tử, nên 50% số giao tử chứa allele này, còn 50% giao tử chứa allele kia. Sự tổ hợp và ngẫu nhiên của các loại giao tử khi thụ tinh đã thu được ở F₂ bốn loại giao tử. Tỉ lệ kiểu hình 3 : 1 là do hiện tượng trội hoàn toàn khi ở kiểu gene dị hợp gene lặn bị gene trội lấn át và sẽ biểu thị kiểu hình của gene trội, còn kiểu hình lặn chỉ biểu hiện ở trạng trái đồng hợp lặn.

2. Mỗi tính trạng do một cặp nhân tố di truyền quy định. Khi giảm phân hình thành giao tử, các allele trong cặp phân li đồng đều về các giao tử nên mỗi giao tử chỉ chứa một allele của cặp.

Hoạt động 3: Quan sát Hình 37.2, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả thí nghiệm phép lai phân tích của Mendel.

2. Nếu kết quả phép lai phân tính thì kiểu gene của cơ thể cần kiểm tra là đồng hợp hay dị hợp?

3. Nêu vai trò của phép lai phân tích.

Giải nhanh:

1. Để xác định hoa tím nào là cây thuần chủng ở F₂, Mendel cho các cây hoa tím này lai với cây hoa trắng. 

a) Cho cây hoa tím có kiểu gene AA lai với cây hoa trắng có kiểu gene aa, kết quả thu được 100% hoa tím với cùng một kiểu gene Aa.

b) Cho cây hoa tím có kiểu gene Aa lai với cây hoa trắng có kiểu gene aa, kết quả thu được 50% hoa tím (Aa) và 50% hoa trắng (aa).

2. Dị hợp.

3. Xác định kiểu gene của cơ thể cần kiểm tra.

II. QUY LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP

Câu hỏi 1: Dựa vào kết quả thí nghiệm, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Xác định tỉ lệ các loại kiểu hình chung của cả hai tính trạng và tỉ lệ các loại kiểu hình riêng của từng tính trạng ở F₂.

2. Căn cứ vào tỉ lệ kiểu hình riêng của từng tính trạng ở F₂, cho biết sự di truyền tính trạng màu hạt có phụ thuộc vào sự di truyền của tính trạng dạng hạt không. Giải thích.

Giải nhanh:

1. - Tỉ lệ của hai tính trạng ban đầu là: hạt vàng, vỏ trơn là tính trạng và đều chiếm tỉ lệ 3/4 của từng tính trạng, còn hạt xanh, vỏ nhăn là các tính trạng lặn và đều chiếm tỉ lệ 1/4.

- Tỉ lệ các loại kiểu hình riêng của từng tính trạng ở F₂: 

+ Hạt vàng, vỏ trơn = 3/4 vàng × 3/4 trơn = 9/16

+ Hạt vàng, vỏ nhăn = 3/4 vàng × 1/4 nhăn = 3/16

+ Hạt xanh, vỏ trơn = 1/4 vàng × 3/4 trơn = 3/16

+ Hạt xanh, vỏ nhăn = 1/4 vàng × 1/4 trơn = 1/16

2. Không phụ thuộc nhau vì mỗi tính trạng do một cặp allele quy định và trong quá trình hình thành giao tử, mỗi cặp allele phân li độc lập.

Câu hỏi 2: Dựa vào giải thích thí nghiệm và quan sát Hình 37.3, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Giải thích vì sao F₁ giảm phân cho bốn loại giao tử với tỉ lệ bằng nhau và F₂ thu được tỉ lệ kiểu hình là 9 : 3 : 3 : 1.

2. Phát biểu nội dung quy luật phân li độc lập.

Giải nhanh:

1. F₁ giảm phân cho bốn loại giao tử với tỉ lệ bằng nhau vì F₁ có kiểu gene dị hợp hai cặp gene, do quy luật phân ly độc lập nên các cặp allele phân li độc lập với nhau. Tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1 vì do sự kết hợp ngẫu nhiên của 4 loại giao tử của F₁ và do có hiện tượng gene trội lấn át gene lặn.

2. Các cặp nhân tố di truyền (cặp allele) quy định các tính trạng khác nhau. Trong quá trình hình thành giao tử, cặp allele này phân li độc lập với cặp allele khác.