BÀI 44. NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH VÀ CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH

Khởi động: Một cặp vợ chồng có thể sinh con trai hoặc con gái. Theo em, giới tính của con do bố hay mẹ truyền cho? Giải thích.

Giải nhanh:

Giới tính của con do bố truyền cho. Vì: qua quá trình giảm phân, người vợ chỉ sinh ra một loại trứng (mang NST X), còn người chồng cho ra hai loại tinh trùng (một mang NST X và một mang NST Y). Sự thụ tinh giữa trứng với tinh trùng mang NST X sinh ra con gái, còn sự thụ tinh giữa trứng với tinh trùng mang NST Y sẽ sinh ra con trai. 

I. NHIỄM SẮC THỂ THƯỜNG VÀ NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH

Hoạt động: Đọc thông tin trên kết hợp quan sát Hình 44.1, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Nhận xét về số lượng, hình dạng của NST thường, NST giới tính.

2. Nêu khái niệm NST thường, NST giới tính.

Giải nhanh:

1. Cả NST thường và NST giới tính đều gồm 23 cặp NST. Trong đó, có 22 cặp NST thường giống nhau, điểm khác nhau là cặp NST giới tính (cặp NST số 23): ở nam, cặp NST số 23 gồm 1 NST X và 1 NST Y, ký hiệu là XY. Còn ở nữ, cặp NST số 23 gồm 2 NST X, kí hiệu là XX.

2. NST thường là các cặp NST tương đồng, giống nhau giữa giới đực và giới cái, chứa đựng các gene quy định tính trạng thường.

NST giới tính là một cặp NST, tương đồng hoặc không tương đồng, khác nhau giữa giới đực và giới cái, có thể chứa gene quy định giới tính và các gene khác.

II. CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH

Hoạt động: Quan sát Hình 44.2 và đọc thông tin trên, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Trình bày cơ chế xác định giới tính ở người.

2. Giải thích vì sao trong thực tế, tỉ lệ bé trai và bé gái sơ sinh xấp xỉ 1:1.

Giải nhanh:

1. Cơ chế xác định giới tính là sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp lại cặp NST giới tính qua quá trình thụ tinh.

2. Trong thực tế, tỉ lệ bé trai và bé gái sơ sinh xấp xỉ 1:1 vì: người bố sinh ra hai loại tinh trùng mang NST X và Y với tỉ lệ ngang nhau và bằng 1:1, do đó hai loại tinh trùng này tham gia thụ tinh với xác suất ngang nhau tạo ra hai loại tổ hợp XX và XY với tỉ lệ ngang nhau và có sức sống ngang nhau.

III. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÂN HÓA GIỚI TÍNH

Câu hỏi: Nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính và lấy thêm ví dụ.

Giải nhanh:

- Yếu tố môi trường trong cơ thể: Nếu cho hormone sinh dụng tác động vào những giai đoạn sớm trong sự phát triển cá thể có thể làm thay đổi giới tính dù cặp NST giới tính không thay đổi.

Ví dụ: tiêm hormone sinh dục cái vào trứng gà trước khi ấp, trứng sẽ nở ra toàn gà mái.

- Yếu tố môi trường bên ngoài: nhiệt độ ấp trứng sau thụ tinh ở một số loài bò sát, ánh sáng,…

Ví dụ, chăm sóc tốt heo nái, tỉ lệ con cái sinh ra nhiều hơn.