BÀI 39. TÁI BẢN DNA VÀ PHIÊN MÃ TẠO RNA

Khởi động: Tế bào có khả năng sinh sản tạo ra những tế bào con giống tế bào mẹ ban đầu. Sự sinh sản của tế bào dựa trên cơ sở của quá trình nào?

Giải nhanh:

Dựa trên cơ sở của quá trình tái bản DNA.

I. QUÁ TRÌNH TÁI BẢN DNA

Hoạt động: Quan sát Hình 39.1, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả ba giai đoạn của quá trình tái bản DNA.

2. Nhận xét về kết quả của quá trình tái bản DNA.

Giải nhanh:

1. 3 giai đoạn:

- Giai đoạn 1: DNA tháo xoắn tách thành hai mạch đơn

- Giai đoạn 2: các nucleotide tự do trong môi trường tế bào liên kết với các nucleotide trên mỗi mạch của DNA theo nguyên tắc bổ sung: A liên kết với T bằng 2 liên kết hydrogen, G liên kết với C bằng 3 liên kết hydrogen.

- Giai đoạn 3: Hai mạch đơn gồm một mạch mới tổng hợp và một mạch khuôn xoắn trở lại với nhau, tạo ra hai phân tử DNA mới giống như phân tử DNA ban đầu.

2. Nhận xét: Từ một DNA ban đầu, kết thúc quá trình tái bản tạo ra hai bản sao giống nhau và giống với DNA ban đầu.

Câu hỏi 1: Một đoạn DNA có trình tự nucleotide trên hai mạch như sau:

Mạch 1: A-A-G-C-T-C-G-C-G-A-T-A-G-C-C

Mạch 2: T-T-C-G-A-G-C-G-C-T-A-T-C-G-G

a) Xác định trình tự nucleotide của hai DNA được tổng hợp từ đoạn DNA trên.

b) Nhận xét trình tự nucleotide giữa các DNA mới được tổng hợp và với DNA ban đầu.

Giải nhanh:

a) Trường hợp 1: Mạch 1 là mạch gốc

Mạch 1: A-A-G-C-T-C-G-C-G-A-T-A-G-C-C

DNA được tổng hợp: 

T-T-C-G-A-G-C-G-C-T-A-T-C-G-G

A-A-G-C-T-C-G-C-G-A-T-A-G-C-C

Trường hợp 2: Mạch 2 là mạch gốc

Mạch 2: T-T-C-G-A-G-C-G-C-T-A-T-C-G-G

DNA được tổng hợp: 

A-A-G-C-T-C-G-C-G-A-T-A-G-C-C

T-T-C-G-A-G-C-G-C-T-A-T-C-G-G

b) Trình tự các nucleotide giữa các DNA mới được tổng hợp giống nhau và giống với DNA ban đầu.

Câu hỏi 2: Quá trình tái bản DNA có ý nghĩa gì?

Giải nhanh:

Giúp đảm bảo quá trình truyền thông tin di truyền qua các thế hệ và cơ thể được ổn định và liên tục.

II. QUÁ TRÌNH PHIÊN MÃ

Hoạt động: Quan sát Hình 39.2, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả ba giai đoạn của quá trình phiên mã.

2. Quá trình phiên mã dựa trên mạch nào của DNA.

3. Phiên mã là gì?

Giải nhanh:

1. 3 giai đoạn:

+ Giai đoạn 1: Khởi đầu.

Enzyme RNA polymerase bám vào vùng khởi đầu làm gen tháo xoắn để lộ ra mạch mã gốc có chiều 3' → 5' và bắt đầu tổng hợp mARN.

+ Giai đoạn 2: Kéo dài

RNA polymerase trượt dọc mạch mã gốc để tổng hợp nên phân tử mARN theo nguyên tắc bổ sung (A với U, T với A, G với C và C với G). Chiều tổng hợp của mARN là: 5’ → 3’.

+ Giai đoạn 3: Kết thúc

Khi enzyme gặp tín hiệu kết thúc thì nó dừng phiên mã và phân tử mARN vừa tổng hợp được giải phóng. Vùng nào trên gen phiên mã xong thì 2 mạch đơn đóng xoắn lại.

2. Mạch mã gốc của DNA.

3. Phiên mã là quá trình tổng hợp các phân tử RNA dựa trên trình tự polynucleotide của gene (DNA).