Mở đầu: Làm thế nào các nhà khoa học biết được sự xuất hiện và phân bố của một loài nào đó trong quá khứ cách đây hàng triệu năm?

Giải rút gọn:

Bằng các phương pháp xác định tuổi hóa thạch, các bằng chứng giải phẫu so sánh, bằng chứng tế bào học và phân tử.

I. BẰNG CHỨNG HÓA THẠCH

Câu 1: Hoá thạch được hình thành như thế nào?

Giải rút gọn:

Quá trình hình thành hóa thạch: Một số loài động vật sống cách đây hàng triệu năm, chúng chết đi và bị chôn vùi. Sau khi phân hủy chỉ còn lại các bộ phận cứng như xương. Qua thời gian, bộ xương ngày càng bị vùi lấp bởi nhiều lớp trầm tích. Áp lực lớn khiến lớp trầm tích rắn chắc lại hình thành đá. Nước sẽ thấm vào trong và phân hủy hoàn toàn xương. Khoáng vật có trong nước lắng đọng lại tạo thành hóa thạch.

Câu 2: Tuổi của các hoá thạch được xác định dựa vào thành phần hoá học hay đặc điểm hình thái của chúng? Giải thích.

Giải rút gọn:

Tuổi của hóa thạch có thể được xác định nhờ phân tích các đồng vị phóng xạ. Vì thành phần hóa học của hóa thạch gần như không thay đổi qua thời gian.

II. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẪU SO SÁNH

Câu 1: Một số loài rắn, mặc dù không có chân nhưng trong cơ thể vẫn còn mẩu xương nhỏ không còn chức năng. Từ đặc điểm đó có thể rút ra được kết luận gì về sự tiến hoá liên quan đến chi của các loài này?

Giải rút gọn:

Từ đặc điểm này có thể rút ra kết luận: Đó có thể là dấu vết của sự tiến hóa từ một tổ tiên có chân sang loài rắn hiện đại không có chân. 

Câu 2: Cánh của chim với cánh của chuồn chuồn đều có chức năng giúp các con vật bay lượn. Các cấu trúc này có phải là cấu trúc tương đồng không? Giải thích.

Giải rút gọn:

Các cấu trúc này không phải là cấu trúc tương đồng vì cấu trúc tương đồng là những đặc điểm giống nhau giữa các loài sinh vật do cùng thừa hưởng các gene từ tổ tiên chung. Mà cánh chim phát triển từ chi trước, còn cánh chuồn chuồn mọc ra từ bộ xương ngoài. 

III. BẰNG CHỨNG TẾ BÀO HỌC VÀ SINH HỌC PHÂN TỬ

Câu 1: Những bằng chứng tế bào học nào cho thấy các loài có chung tổ tiên?

Giải rút gọn:

Bằng chứng: Tất cả các sinh vật đều được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào và các tế bào đều có những đặc điểm cấu trúc giống nhau.

Câu 2: Nêu một số bằng chứng phân tử cho thấy mọi sinh vật đều có chung nguồn gốc.

Giải rút gọn:

Bằng chứng: Các tế bào của mọi sinh vật đều có các thành phần phân tử hoá học cơ bản như nhau. Vật chất di truyền của các tế bào đều là DNA, mã di truyền về cơ bản được dùng chung cho các loài, protein ở hầu hết các loài đều được cấu tạo từ 20 loại amino acid. 

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Giải thích những ưu điểm của bằng chứng hoá thạch.

Giải rút gọn:

Ưu điểm của bằng chứng hoá thạch:

• Là bằng chứng trực tiếp cho thấy các loài sinh vật đã từng tồn tại, tiến hoá vị trí phân bố của chúng trên Trái Đất. 

• Cho thấy các dạng sống trung gian chuyển tiếp giữa các nhánh sinh vật đã từng tồn tại trong quá khứ. 

Câu 2: Hãy cho biết bằng chứng tiến hoá nào giúp xác định được mối quan hệ họ hàng cũng như nguồn gốc tiến hoá của mọi loài hiện đang sống trên Trái Đất? Giải thích.

Giải rút gọn:

Bằng chứng: Các tế bào của mọi sinh vật đều có các thành phần phân tử hoá học cơ bản như nhau. Vật chất di truyền của các tế bào đều là DNA, mã di truyền về cơ bản được dùng chung cho các loài, protein ở hầu hết các loài đều được cấu tạo từ 20 loại amino acid. 

Câu 3: Hãy sưu tập một số bằng chứng hoá thạch tại địa phương (nếu có) hoặc trên internet.

Giải rút gọn:

Một số bằng chứng hoá thạch tại địa phương:

• Mẫu Cúc đá Dumortieria lantenoisi (Mansuy) ở vùng đập thủy điện Trị An, tỉnh Đồng Nai. 

• Hóa thạch thực vật tuế ở các vùng Buôn Ea Súp và Bản Đôn (Đăk Lăk).

• Mẫu hóa thạch thực vật họ Sen ở vùng mỏ than nâu Na Dương, huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn.