Mở đầu: Quá trình tự tái sinh của một khu rừng bị cháy trụi sẽ diễn ra như thế nào?

Giải rút gọn:

Sau khi khu rừng bị cháy rụi sẽ để lại một lớp đất mùn, sau đó cỏ dại và cây cối sẽ phát triển trên lớp đất bùn đó cho đến khi thành rừng.

I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC LOẠI DIỄN THẾ SINH THÁI

Câu 1: Trong diễn thế nguyên sinh ở môi trường trên cạn, tại sao những sinh vật đầu tiên của tại sao những quần xã tiên phong thường là địa y, tảo, rêu?

Giải rút gọn:

Vì đây là những sinh vật thích nghi với điều kiện nghèo dinh dưỡng, sinh trưởng nhanh, tạo ra sinh khối lớn cung cấp cho các sinh vật phát triển sau đó.

Câu 2: Tại sao thời gian từ quần xã tiên phong đến hình thành quần xã đỉnh cực ở diễn thế nguyên sinh dài hơn so với diễn thế thứ sinh?

Giải rút gọn:

Do diễn thế thứ sinh diễn ra trên nền đất đã có chất dinh dưỡng từ quần thể trước đó để lại và vẫn có sinh vật tồn tại nên phát triển nhanh hơn..

II. NGUYÊN NHÂN VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA NGHIÊN CỨU DIỄN THẾ

III. MỘT SỐ HIỆN TƯỢNG ẢNH HƯỞNG BẤT LỢI ĐẾN HỆ SINH THÁI

Câu 1: Tại sao nói nguyên nhân bên trong là cơ chế chính dẫn đến sự thay thế tuần tự các loài trong quần xã?

Giải rút gọn:

Do sự cạnh tranh gay gắt giữa các loài trong quần xã, nhóm loài ưu thế sẽ thay đổi điều kiện sống, tạo cơ hội cho nhóm loài khác trở thành ưu thế mới. Quá trình này lặp lại cho đến khi hình thành quần xã đỉnh cực. 

Câu 2: Tại sao trước khi xây dựng đập thuỷ điện người ta cần phải nghiên cứu, đánh giá những tác động của công trình này tới sự thay đổi của hệ sinh thái?

Giải rút gọn:

Vì đập thủy điện sẽ chắn ngang dòng nước, thay đổi ổ sinh thái cũng như các mối tương tác của sinh vật, từ đó ảnh hưởng đến hệ sinh thái.

Câu 3: Những hoạt động nào của con người là nguyên nhân gây ra hiện tượng phú dưỡng, tăng nhiệt độ trung bình của Trái Đất và sa mạc hoá?

Giải rút gọn:

Những hoạt động như làm ô nhiễm nguồn nước, chặt phá rừng, phát thải quá nhiều khí nhà kính, canh tác nông nghiệp lạc hậu, chăn thả gia súc mật độ cao là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng phú dưỡng, tăng nhiệt độ trung bình của Trái Đất và sa mạc hoá.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Phân biệt diễn thế nguyên sinh và diễn thế thứ sinh.

Giải rút gọn:

• Diễn thế nguyên sinh là diễn thế bắt đầu từ môi trường trống trơn, không có lớp đất mùn bề mặt và không có sinh vật sinh sống.

• Diễn thế thứ sinh là diễn thế bắt đầu từ môi trường của một quần xã đã bị diệt vong, trong môi trường đó vẫn còn sinh vật tồn tại và được kế thừa lớp thổ nhưỡng của quần xã trước đó.

Câu 2: Để phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, người ta thường trồng các loài cây họ Đậu để cải tạo đất như cây keo lá chàm, keo tai tượng, lạc dại,...

a) Hãy tìm hiểu và cho biết những loài cây này có các đặc điểm gì giúp chúng sống được trên đất trống, đồi núi trọc.

b) Tại sao việc trồng cây họ Đậu trong giai đoạn đầu tiên của quá trình cải tạo đất là lựa chọn phù hợp với quy luật diễn thế?

Giải rút gọn:

a) Cây họ Đậu có thể phát triển tốt trong điều kiện khắc nghiệt và rễ có nhiều vi khuẩn cộng sinh cố định đạm. 

b) Vì cây họ Đậu giúp cải tạo đất, phát triển nhanh tạo thành quần xã tiên phong, là cơ sở cho các loài tiếp theo phát triển.

Câu 3: Hãy lấy một ví dụ về diễn thế ở địa phương em đang sinh sống (đồng ruộng, khu rừng, hồ nước, công viên, khu vực đổ rác thải,...). Nguyên nhân nào gây ra diễn thế ở quần xã đó? Quần xã đang tăng dần đa dạng sinh học hay đang suy thoái? Cần phải làm gì để chống suy thoái, bảo tồn và phát triển quần xã đó?

Giải rút gọn:

• Ví dụ: diễn thế sinh thái của rừng U Minh.

• Nguyên nhân: do cháy rừng.

• Quần xã đang suy thoái dần do cháy rừng xảy ra liên, không kịp để diễn thế sinh thái diễn ra.

• Biện pháp chống suy thoái, bảo tồn và phát triển quần xã:

• Xây dựng hệ thống phòng cháy, chữa cháy.

• Sử dụng biện pháp tái sinh tự nhiên kết hợp với việc trồng thêm cây con.

• Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và tạo điều kiện thuận lợi để đẩy nhanh quá trình diễn thế.