Ngày soạn: Ngày dạy: Điều chỉnh: Bài 29 - Tiết 42,43,44,45,46: CUỘC KHỞI NGHĨA LAM SƠN (1418-1427) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: 1. Kiến thức: - Những nét chính về Lê Lợi và Nguyễn Trãi - những người lãnh đạo của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn - Diễn biến giai đoạn đầu của cuộc khởi nghĩa từ 1418 - 1423. Đặc biệt những khó khăn của cuộc khởi nghĩa 2. Kĩ năng: - Sử dụng bản đồ, nhận xét nhân vật lịch sử, sự kiện lịch sử tiêu biểu trong khởi nghĩa Lam sơn. 3. Thái độ: - Giáo dục học sinh lòng yêu nước, biết ơn những người có công với đất nước như Lê Lợi, Nguyễn Trãi. - Tinh thần hi sinh vượt khó, anh dũng, bất khuất của nghĩa quân. 4. Định hướng hình thành phát triển năng lực - Năng lực chung: Giải quyết kiến thức cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, sử dụng ngôn ngữ, sáng tạo. - Năng lực chuyên biệt: Tái tạo kiến thức đã học từ tiết 33, thể hiện xúc cảm, hành vi của bản thân đối với nội dung đã học; Xác định mối liên hệ giữa các sự kiện, hiện tượng lịch sử, giải thích. II. NỘI DUNG TRỌNG TÂM - Nội dung: + Tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn + Tìm hiểu diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427) + Tìm hiểu kết quả, nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. III. PHƯƠNG PHÁP TRỌNG TÂM - Phương pháp: vấn đáp, thuyết trình, trực quan, nhóm IV. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH: 1. Giáo viên: - Ảnh tượng đài Lê Lợi. - Lược đồ tiến quân ra bắc của nghĩa quân Lam Sơn. - Lược đồ trận Tốt Động – Chúc Động - Lược đồ trận Chi Lăng – Xương Giang. 2. Học sinh: Chuẩn bị bài theo câu hỏi SGK. V. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ. 3. Bài mới. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh. - Phương pháp: vấn đáp - Thời gian: - Khởi động: Đọc đoạn trích dưới đây và cho biết em liên tưởng đến sự kiện lịch sử nào? + GV tổ chức HS hoạt đông cá nhân. + HS trả lời GV nhận xét và kết luận. Sự kiện lịch sử: Khởi nghĩa Lam Sơn với các nhân vật lịch sử như Lê Lợi, Nguyễn Trãi. Quân Minh đã đánh bại nhà Hồ và đặt ách thống trị trên đất nư¬ớc ta nhân dân khắp nơi đã đứng lên chống giặc Minh. Ngay sau khi cuộc khởi nghĩa của Trần Qúy Khoáng bị dập tắt cuộc khởi nghĩa Lam sơn đã bùng lên mạnh mẽ, trư¬ớc hết ở vùng Miền Tây Thanh Hoá. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập nêu ra ở hoạt động khởi động. - Phương pháp: thuyết trình, pháp vấn, gợi mở, phân tích, nêu vấn đề, giảng bình, thảo luận nhóm… - Thời gian: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC Hoạt động 1: Tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. ? Trình bày những chính sách cai trị của nhà Minh đối với nước ta? ? Trước chính sách cai trị của nhà Minh, nhân dân ta đã làm gì? ? Nêu kết quả của các cuộc khởi nghĩa ấy. - Đều thất bại. Hoạt động 2: Tìm hiểu diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427). ? Vì sao Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa - Nhà Minh xâm lược và đặt ách thống trị hà khắc lên đất nước ta, đời sống của nhân dân ta vô cùng cực khổ, mặc dù đã có nhiều cuộc khởi nghĩa của quý tộc Trần bùng nổ nhưng thất bại ? Em hiểu biết gì về con người Lê Lợi. - Là 1 hào trưởng có uy tín ở vùng Lam Sơn. Ông sinh 6.8.1385 tại quê mẹ ở Chủ sơn - Lôi dương (nay là Xuân Thắng - Thọ Xuân - Thanh hoá). - Con 1 địa chủ bình dân. Lúc mới sinh: Tuấn Tú khác thường, thần sắc tinh anh kì vĩ, mắt sáng, miệng rộng, mũi cao, trên vai có nốt ruồi, tiếng nói như chuông, dáng đi tựa rồng, nhịp b¬ước tựa hổ, mọi người đều cho là bậc phi thường. GV nhấn mạnh: Vì căm giận quân giặc tàn bạo nên ông chuyên tâm về sách thao l¬ược, dốc hết cửa nhà hậu đãi tân khách. Bí mật chuẩn bị cuộc khởi nghĩa và dùng trang trại Lam sơn cùng toàn bộ gia sản của mình để lo toan nghiệp lớn. - Ông từng nói "ta cất quân đánh giặc không vì ham phú quý mà vì muốn cho ngàn đời sau biết rằng ta không chịu thần phục quân giặc tàn ngược”. ? Câu nói đó của ông thể hiện điều gì? - Thể hiện ý thức tự chủ của ng¬ười dân Đại việt. ? Lê Lợi đã chọn nơi nào làm Căn cứ cho cuộc kháng chiến? - Lam sơn. ? Hãy cho biết 1 vài nét về căn cứ Lam Sơn? - Là căn cứ đầu tiên của cuộc khởi nghĩa và là quê hương của Lê Lợi. - Là một vùng đồi núi thấp xen kẽ những dải rừng thưa và thung lũng nằm bên tả ngạn sông Chu. Nơi có các dân tộc Mường, Thái, Việt… có địa thế hiểm trở… - Từ Lam sơn có thể ngư¬ợc dòng lên tận thường xuân rồi vào Nghệ an hoặc sang Lào. Cũng từ Lam sơn xuôi Thiệu hoá, Hậu lộc, Hoằng hoá rồi về miền biển giàu có, đông dân. - Như¬ vậy có thể từ Lam Sơn toả xuống miền đồng bằng, có thể di chuyển lên miền thượng l¬ưu sông mã, khi cần thiết có thể rút lên miền tây dựa vào thế núi phù rinh để bảo toàn lực lượng. - Ở đây chính quyền địch còn non yếu, không kiểm soát được GV nêu: Nghe tin Lê Lợi chuẩn bị khởi nghĩa, hào kiệt khắp nơi về hưởng ứng ngày càng đông ? Vì sao hào kiệt khắp nơi lại về hưởng ứng ? Trong đó nổi bật nhất là ai ? - T¬ương truyền tại núi này : Nguyễn Trãi và Trần Nguyên Hãn đã giả dạng người bán dầu vào tìm gặp Lê Lợi. - Nguyễn Trãi là con Nguyễn Phi Khanh, đỗ tiến sĩ thời Trần, làm quan dưới triều Hồ. Khi triều Hồ sụp đổ, ông bị giam lỏng ở Đông Quan và bỏ trốn theo nghĩa quân Lam Sơn. GV: Đầu năm 1416, tại Lũng Nhai (gần Lam sơn) Lê Lợi cùng 18 người trong bộ chỉ huy nghĩa quân tổ chức hội thề. Tại đây lê Lợi đã đọc lời thề quyết cùng nhau sống chết chống giặc Minh. ? Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa vào thời gian nào ? ? Trong thời kỳ đầu của cuộc khởi nghĩa, nghĩa quân Lam Sơn đã gặp những khó khăn gì? GV: Trước tình hình khó khăn của nghĩa quân trong những ngày đầu đã được Nguyễn Trãi nhận xét qua câu nói: "cơm ăn thì sớm tối không được 2 bữa, áo mặc đông hè chỉ có 1 manh, quân lính độ vài nghìn, khí giới thì thật tay không". + Lúc này, quân Minh 2 lần tấn công, bao vây Căn cứ Lam Sơn => Nghĩa quân phải liên tiếp chống cự lại sự vây quét của giặc. =>Đường tiếp tế bị cắt đứt, nghĩa quân gặp khó khăn => lúc này quân Minh lại huy động 1 lực lượng mạnh nhằm bao vây để bắt và giết Lê Lợi. ? Trước tình hình đó, nghĩa quân đã nghĩ ra cách gì để giải vây? - Lê Lai đã cải trang làm Lê Lợi, dẫn 1 toán quân mở đường máu phá vòng vây của giặc. Lê Lai bị giết, quân Minh tưởng đã giết được Lê Lợi nên đã rút vây. ? Em có suy nghĩa gì trước tấm g-ương hi sinh của Lê Lai. - Tấm g¬ương hi sinh dũng cảm, nhận cái chết cho mình để cứu lấy minh chủ. GV: Để ghi nhớ công lao của Lê Lai, Lê Lợi đã phong cho Lê Lai làm công thần hạng nhất và căn dặn con cháu nhà Lê làm giỗ Lê Lai vào hôm trước ngày giỗ Lê Lợi (21/8 âm lịch giỗ Lê Lai, ngày 22/8 mới tế lễ Lê Lợi). Lê Lợi mất vào 22/8 âm lịch 1433). “21 Lê Lai, 22 Lê Lợi” GV: Sự kiện cuối năm 1421, quân Minh huy động hơn 10 vạn quân mở cuộc vây quét lớn=> quân ta lại phải rút lên núi Chí Linh ? Trong lần rút quân này, nghĩa quân gặp những khó khăn gì? - Thiếu l¬ương thực trầm trọng, đói rét, phải giết cả voi - ngựa chiến để nuôi quân. "Khi Linh Sơn l¬ương hết mấy tuần. Khi Khôi huyện quân không một đội". GV: Trước tình hình đó, Bộ chỉ huy quyết định hoà hoãn với quân Minh và chuyển về Căn cứ Lam Sơn vào tháng 5/1423. ? Tại sao lúc này Lê Lợi lại đề nghị tạm hoà hoãn với Quân Minh? - Tránh các cuộc bao vây của quân Minh. - Có thời gian để củng cố lực lượng. ? Tại sao quân Minh lại chấp nhận lời đề nghị của Lê Lợi * GV: Cuối năm 1424, Sau vài lần dụ dỗ không được quân Minh lại tấn công ta. => Mở ra một thời kỳ mới cho cuộc kháng chiến. GV: Trước khi bước vào giai đoạn đấu tranh mới, một vấn đề lớn đặt ra cho người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, như Lê Lợi đã nói: "Chúng ta sẽ đi về đâu để lo việc nước?". - Điều đó có nghĩa là phải tìm ra một phương hướng chiến lược mới, tạo nên những bước phát triển vượt bậc của cuộc khởi nghĩa. + Một là: Tiến quân ra Bắc tiêu diệt quân Minh + Hai là: Tiến vào Nghệ An, mở rộng địa bàn hoạt động. ? Trước tình hình đó Nguyễn Chích đưa ra kế hoạch gì? - Trước tình hình quân Minh tấn công nghĩa quân, Nguyễn Chích đề nghị tạm rời núi rừng Thanh Hóa, chuyển quân vào Nghệ An. ? Tại sao Lê Lợi lại đồng ý kế hoạch của Nguyễn Chích? - Nghệ An là nơi đất rộng, người đông, địa hình hiểm trở, xa trung tâm địch (Thành Đông Quan và Tây Đô). - Theo "Đại cương lịch sử Việt Nam – Trương Hữu Quýnh chủ biên" trích lại câu nói của Nguyễn Chích trong buổi họp bàn với các tướng sĩ: “Nghệ An là nơi hiểm yếu, đất rộng người đông, tôi đã từng qua lại nên rất thông thuộc đất ấy. Nay hãy trước hết thu lấy Trà Long, chiếm giữ cho được Nghệ An để làm đất đứng chân, rồi dựa vào sức người và của cải đất ấy mà quay ra đánh Đông Đô thì có thể tính xong việc dẹp yên thiên hạ.” - Nguyễn Chích: Là nông dân nghèo, có tinh thần yêu nước cao đã từng lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống quân Minh ở Nghệ An, Thanh Hóa. Năm 1420 gia nhập nghĩa quân Lam Sơn, giữ chức Nhập nội thiếu úy. GV: Theo kế hoạch của Nguyễn Chích nghĩa quân tiến vào Nghệ An theo đường "thượng đạo" chiếm lĩnh núi rừng "hiểm yếu", rồi tràn xuống vùng đồng bằng "đất rộng, người đông", xây dựng "đất đứng chân" vững chãi để làm bàn đạp chiến lược tiến lên thu phục cả nước, hoàn thành nhiệm vụ giải phóng dân tộc. Quá trình tiến quân ra sao chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu diễn biến. GV: Từ Lam Sơn, ngày 12/10/1424, nghĩa quân bất ngờ tập kích đồn Đa Căng(Bất Căng, Thọ Xuân – Thanh Hóa), để mở đường tiến vào giải phóng Nghệ An. - Đồn Đa Căng có hàng nghìn quân địch đóng giữ, do tên thổ quan Lương Nhữ Hốt chỉ huy. Nghĩa quân thắng trận giòn giã làm nức lòng quân sĩ, nâng cao niềm tin tưởng vào phương hướng chiến lược mới của cuộc khởi nghĩa. - Sau đó nghĩa quân theo con đường "thượng đạo" tiến vào Nghệ An, mục tiêu trước hết là hạ thành Trà Lân ở thượng lưu sông Lam. Quân Minh bất ngờ, vội vàng đối phó một cách bị động cho quân đuổi theo nhưng bị quân ta phục kích ở Bồ Đằng (Quỳ Châu – Nghệ An), thắng lợi này càng làm cho quân địch ở Trà Lân khiếp sợ, cuối cùng đã đầu hàng sau 2 tháng bị bao vây. ==> Như vậy một mục tiêu quan trọng của Nguyễn Chích đã được thực hiện thắng lợi. Trong trận: "Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật, Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay." (Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi) Để có được thắng lợi đó nghĩa quân đã vận dụng lối đánh kết hợp quân sự với dụ hàng và thương lượng. Trận thắng đã thể hiện một bước lớn mạnh về lực lượng và một bước phát triển nghệ thuật quân sự của nghĩa quân. - Thành Trà Lân bị hạ, từ đây nghĩa quân có thể uy hiếp thành Nghệ An, tràn xuống vùng đồng bằng. GV: Sau khi thất bại ở Trà Lân, địch tập trung ở cửa ải Khả Lưu (Bên bờ sông Lam) bằng kế hoạch nghi binh nghĩa quân đã đánh bại quân địch do Trần Chí chỉ huy ở Khả Lưu - Bồ Ải. GV: Những chiến thắng liên tiếp của nghĩa quân ở Bồ Đằng, Trà Lân, Khả Lưu – Bồ Ải làm cho bộ máy chính quyền địch ở các châu, huyện bị rung chuyển dữ dội. Quân địch hoang mang lo sợ. Nghĩa quân thừa thắng tỏa về các nơi cùng nhân dân nhanh chóng lật đổ ách thống trị của địch, tiến công giải phóng Nghệ An, Diễn Châu, Thanh Hóa. Xây dựng Nghệ An thành căn cứ địa cho cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. GV: Như vậy chỉ trong vòng một thời gian ngắn nghĩa quân đã làm chủ vùng đất Nghệ An rộng lớn, qua đó các em hãy đánh giá ? Việc thực hiện kế hoạch của Nguyễn Chích đã đem lại kết quả gì? - Thoát khỏi thế bao vây, mở rộng địa bàn hoạt động trên phạm vi từ Nghệ An, Thanh Hóa. ? Em có nhận xét gì về kế hoạch của Nguyễn Chích? - Chủ động chuyển địa bàn để đánh vào Nghệ An làm bàn đạp giải phóng phía nam. - Kế hoạch này phù hợp tình hình thực tế lúc đó nên đã thu được nhiều thắng lợi. ? Để chuẩn bị cho kế hoạch giải phóng khu vực phía nam Lê Lợi đã đưa ra quyết định gì? - Tháng 8/ 1425 Lê Lợi cử Trần Nguyên Hãn, Lê Ngân chỉ huy một lực lượng gồm 1000 quân bộ, 1 voi chiến, 70 thuyền chiến từ Nghệ An tiến vào Tân Bình, Thuận Hóa. ? Cuộc tiến công này đem lại kết quả như thế nào? - Được sự giúp đỡ của nhân dân chỉ trong vòng 10 tháng nghĩa quân đã giải phóng khu vực rộng lớn từ Thanh Hóa đến đèo Hải Vân. ? Về phía quân Minh lúc này ra sao? - Quân Minh chỉ còn giữ được mấy thành lũy bị cô lập và bị nghĩa quân vây hãm, tê liệt mọi hoạt động. ==> Như vậy việc giải phóng Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hóa trong một thời gian ngắn có ý nghĩa chiến lược to lớn, làm thay đổi cục diện chiến tranh và so sánh lực lượng giữa ta và địch. Tạo thế và lực đưa cuộc chiến tranh cứu nước tiến lên giai đoạn toàn thắng. Dựa trên những ưu thế vừa giành được bộ chỉ huy nghĩa quân đã quyết định tiến quân ra Bắc mở rộng phạm vi hoạt động, quá trình tiến quân cụ thể như thế nào chúng ta cùng tìm hiểu sang * tiếp. GV: Nhân lúc quân địch ở nước ta đang suy yếu mà viện binh của nhà Minh chưa kịp sang, Lê Lợi, Nguyễn Trãi và bộ chỉ huy nghĩa quân quyết định mở cuộc tiến quân chiến lược ra Bắc. ? Mục đích của cuộc tiến quân này là gì - Nhằm tranh thủ thời cơ có lợi, đưa cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc phát triển lên quy mô cả nước, giành những thắng lợi có ý nghĩa chiến lược quan trọng về quân sự và chính trị để chủ động đối phó với viện binh của địch. ? Dựa trên lược đồ các em hãy trình bày hướng tiến quân của nghĩa quân Lam Sơn? - 9/1426 Lê Lợi chia quân làm 3 đạo tiến ra bắc. - Đạo 1: Gồm 3000 quân và 1 voi chiến do Phạm Văn Xảo, Lí Triện, Trịnh Khả, Đỗ Bí ... chỉ huy tiến ra vùng Thiên Quan, Quảng Oai, Gia Hưng, Quy Hóa ... tức vùng Tây Bắc với mục đích giải phóng vùng tây bắc, uy hiếp mặt tây thành Đông Quan và ngăn chặn viện binh từ Vân Nam sang. - Đạo 2: có 5000 quân và 2 voi chiến, do Lưu Nhân Chú, Bùi Bị ... chỉ huy chia làm hai cánh: + Cánh thứ nhất tiến ra vùng Thiên Trường, Tân Hưng, Kiến Xương giải phóng vùng hạ lưu sông Hồng và chặn đường rút quân của địch từ Nghệ An về Đông Quan + Cánh thứ hai tiến lên vùng Khoái Châu, Thượng Hồng, Hạ Hồng, Bắc Giang (vùng đông bắc) để ngăn chặn viện binh từ Quảng Tây sang. - Đạo 3: gồm 2000 quân tinh nhuệ do Đinh Lễ, Nguyễn Xí chỉ huy Tiến thẳng ra Đông Quan để phô trương thanh thế. ? Các em hãy cho thầy biết nhiệm vụ chung của 3 đạo quân là gì? - Đánh vào vùng địch chiếm đóng, cùng nhân dân để bao vây đồn địch giải phóng đất đai, thành lập chính quyền mới, chặn đường tiếp viện của quân Minh từ Trung quốc sang. ? Em có nhận xét gì về kế hoạch của Lê Lợi? - Chủ động táo bạo, bất ngờ. GV: Cuộc tiến quân ra Bắc vô cùng thuận lợi vì nhận được sự giúp đỡ của nhân dân. ? Em hãy đưa ra những dẫn chứng về sự ủng hộ của nhân dân? - Nhiều tấm gương yêu nước xuất hiện: Lương Thị Minh Nguyệt, cô gái người lang Đào Đặng ? Sự ủng hộ của nhân dân đã đưa đến kết quả gì cho cuộc khởi nghĩa? - Trước sức mạnh tiến công của cuộc chiến tranh nhân dân: "người Minh chỉ lo ngồi giữ để chờ quân cứu viện mà thôi". ? Những nguyên nào đưa cuộc khởi nghĩa đến thắng lợi trên? - Sự chỉ đạo tài tình của Lê Lợi và bộ chỉ huy - Tinh thần chiến đấu dũng cảm của nghĩa quân - Sự ủng hộ của nhân dân ? Với thắng lợi của quân và dân ta trước quân Minh trong những năm 1424 - 1426 có ý nghĩa gì? GV: Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã phát triển thành cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc quy mô cả nước. Khu vực giải phóng ngày càng mở rộng. Điều đó chứng tỏ quân Minh ngày càng bị suy yếu, lâm vào tình thế bị động đối phó. Những thắng lợi quan trọng đó đã tạo ra thế và lực mới để quân và dân ta tiến lên đương đầu với viện binh địch, tiến tới tiêu diệt hoàn toàn quân Minh đưa cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc đến thắng lợi hoàn toàn. ? Hãy cho biết tình hình quân Minh cuối năm 1426 - Bị thất bại liên tiếp phải rút vào cố thủ ở Đông Quan. ? Trước tình hình đó quân Minh đã làm gì ? Âm mưu của chúng là gì? Em có nhận xét gì về lực lượng của chúng? GV: Quân Minh chỉ để lại Đông Quan một lực lượng nhỏ, còn lại tiến vào Thanh Hóa, trên đường tiến quân chúng tập trung địch ở Cổ Sở để đánh vào chủ lực của nghĩa quân ở Cao Bộ (Chương Mĩ - Hà Tây). ? Trước âm mưu của địch như vậy ta đã làm gì? GV: Tốt Động là vùng chiêm trũng, lầy lội. Giữa đồng nổi lên những gò đất cao, thuận lợi cho việc phục binh. Chúc Động có địa hình nhỏ hẹp hơn, với ruộng thấp xen kẽ có những ngọn núi không cao lắm nhưng cây cối rậm rạp, thuận lợi cho quân mai phục. Tại đây có thể đánh vào hậu quân của cả hai cánh quân địch và chặn đường rút lui của chúng về Đông Quan. Mờ sáng 7/11/1426, Vương Thông ra lệnh tiến quân về hướng Cao Bộ. Khi cánh quân chủ lực tiến gần đến Tốt Động thì quân ta “Nổ pháo ở nơi yếu trại để đánh lừa địch, quân địch nghe tiếng pháo đều đổ xô đến để chiếm lấy thuận lợi”. Trong khi đó quân mai phục của ta được lệnh nghe tiếng súng thì nằm im bất động. Chờ khi quân địch đã lọt hẳn vào trận địa mai phục ở Tốt Động, quân ta mới nhất tề xông ra đánh mạnh. Bị tấn công bất ngờ, đội hình địch rối loạn, tan rã, tranh nhau chạy thoát thân. Trời mưa lầy lội làm cho cả người và ngựa đều bị sa lầy, địch giẫm đạp lên nhau mà chạy và bị tiêu diệt rất nhiều. Số sống sót vội vã tháo chạy về Đông Quan. Cánh quân đi sau nghe tin đại quân bị thất bại vội vã tìm đường rút nhưng khi vừa đến Chúc Động lại bị quân ta mai phục tại đây chặn đánh. Tổng binh Vương Thông cùng Mã Kì, Sơn Thọ vội vàng bỏ chạy. ? Cho biết kết quả của trận Tốt Động, Chúc Động. - Thượng bộ binh Trần Hiệp cùng các tướng giặc Lý Lương, Lý Đằng bị giết tại trận. ? Chiến thắng Tốt Động, Chúc Động có ý nghĩa như thế nào. ? Em có nhận xét gì về cách đánh của quân ta trong trận Tốt Động - Chúc Động - Thông minh, bất ngờ, hiệu quả. GV: Trong "Bình Ngô Đại Cáo" Nguyễn Trãi đã tổng kết trận chiến Tốt Động, Chúc Động bằng 2 câu thơ: " Ninh Kiều máu chảy thành sông tanh hôi vạn dặm Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ bẩn ngàn năn”. - Trận đánh thắng lợi, nghĩa quân Lam Sơn tiến đến vây hãm thành Đông Quan, giải phóng nhiều Châu, huyện lân cận. ? Sau thất bại ở Tốt Động - Chúc Động quân Minh đã làm gì? GV: Quân viện binh chia làm hai đạo: - Một đạo do Liễu Thăng chỉ huy từ Quảng Tây tiến vào theo hướng Lạng Sơn. -Một đạo do Mộc Thạnh chỉ huy từ Vân Nam tiến vào theo hướng Hà Giang. ? Trước tình hình đó bộ chỉ huy nghĩa quân đã làm gì? - Tập trung lực lượng xây dựng quân đội mạnh. ? Tại sao ta tập trung tiêu diệt đạo quân của Liễu Thăng trước, mà không tập trung lực lượng giải phóng Đông Quan. Học sinh thảo luận nhóm: - Vì diệt quân của Liễu Thăng sẽ diệt số lượng hơn 10 vạn quân địch => buộc Vương Thông phải đầu hàng. GV: dùng lược đồ để thuật. - Ngày 8/10 Liễu Thăng hùng hổ dẫn quân ồ ạt tiến vao biên giới nước ta. khi đến ải Chi Lăng (Lạng Sơn) quân ta do tướng Trần Lựu chỉ huy được lệnh vừa đánh vừa rút lui, nhử địch vào trận địa phục kích của quân ta ở ải Chi Lăng. - Chi Lăng là một ải hiểm trở nhất trên đường từ Pha Lũy đến Đông Quan. Ải Chi Lăng là một thung lũng nhỏ hình bầu dục dài khoảng 4 Km, rộng khoảng 1 Km, phía tây là vách núi dựng đứng, phía đông là đồi núi trùng điệp, hai đầu Nam - Bắc thắt lại gần như khép kín, giữa lòng ải có núi Mã Yên. Lợi dụng địa thế hiểm trở đó nghĩa quân đã bố trí trận địa mai phục. Bị mắc mưu, Liễu Thăng thúc quân đuổi theo, ngày 10/10/1427, địch lọt vào trận địa mai phục của ta. Thời cơ đã đến, voi chiến, kị binh, bộ binh do tướng Lê Sát, Lưu Nhân chỉ huy đổ ra đánh quyết liệt. Đạn đá, mũi lao, tên độc từ 4 phía lao vào đội hình giặc, tướng Liễu Thăng bị trúng lao chết ở sườn núi Mã Yên. Toàn bộ đội quân tiên phong của địch gồm 1 vạn tên bị tiêu diệt - Sau khi Liễu Thăng chết, Lương Minh lên thay chấn chỉnh đội ngũ tiến xuống Xương Giang. trên đường tiến quân chúng liên tiếp bị phục kích ở Cần Trạm, Phố Cát mất 3 vạn tên, tổng binh Lương Minh tử trận, số còn lại vẫn cố tiến xuống Xương Giang nhưng khi đến nơi thành đã bị quân ta chiếm cách đó 10 ngày. Địch lâm vào thế tiến thoái lưỡng nan phải co cụm ở cánh đồng chơ vơ - 3/11/1427, ta tổng công kích xông thẳng vào đội hình địch giáp chiến tiêu diệt và bắt sống toàn bộ quân địch. ? Trình bày kết quả của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn? ? Tại sao cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giành thắng lợi. GV chứng minh: Như tham gia nghĩa quân tiếp tế lương thực phối hợp với nghĩa quân đánh giặc, tham gia giết giặc bằng nghề nghiệp của mình. Đây là biểu hiện lòng yêu nước thiết tha, lòng căm thù giặc sâu sắc của nhân dân ta. ? Ngoài tinh thần yêu nước đoàn kết của nhân dân còn nguyên nhân nào làm cho cuộc khởi nghĩa thắng lợi. ? Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi có ý nghĩa gì? 1. Tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn - Nhà Minh thiết lập hệ thống chính quyền đô hộ trên khắp nước ta. - Xóa bỏ quốc hiệu Đại Việt, sáp nhập nước ta vào Trung Quốc. - Thực hiện chính sách bóc lột tàn bạo. => Nhân dân ta nổi dậy chống quân Minh ở nhiều nơi tiêu biểu có khởi nghĩa của Trần Ngỗi, Trần Quý Khoáng 2. Tìm hiểu diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427) 2.1. Những năm đầu hoạt động của nghĩa quân Lam Sơn ở miền Tây Thanh Hóa (1418-1423) - Lê Lợi là người yêu nước, thương dân, có uy tín lớn. - Nguyễn Trãi là người học rộng, tài cao, giàu lòng yêu nước. - 1416 Lê Lợi cùng bộ chỉ huy tổ chức hội thề ở Lũng Nhai (Thanh Hoá). - 7/02/1418 Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn, Tự x¬ưng Bình Định V¬ương - Những năm đầu hoạt động nghĩa quân gặp nhiều khó khăn: + Lực lượng của nghĩa quân còn yếu. + Lương thực thiếu thốn. - Nghĩa quân 3 lần phải rút lên núi Chí Linh. - 1423 Lê Lợi quyết định hoà hoãn với quân Minh. - 1424 quân Minh trở mặt tấn công ta. Cuộc khởi nghĩa chuyển sang giai đoạn mới 2.2. Những thắng lợi đầu tiên của nghĩa quân Lam Sơn (1424-1426) * Giải phóng Nghệ An (năm 1424) - Nghĩa quân chuyển địa bàn hoạt động vào Nghệ An. - Diễn biến: + 12/10/1424 tập kích đồn Đa Căng,. + Hạ được thành Trà Lân + Tập kích ải Khả Lưu. + Giải phóng Nghệ An, Diễn Châu, Thanh Hóa. * Giải phóng Tân bình, Thuận Hóa (năm 1425) - Tháng 8/1425 Trần Nguyên Hãn, Lê Ngân chỉ huy quân từ Nghệ An tiến vào Tân Bình Thuận Hóa. - Trong vòng 10 tháng (10/1424 - 8/1425) nghĩa quân giải phóng một khu rộng lớn từ Thanh Hóa đến đèo Hải Vân. - Quân Minh rơi vào thế bị cô lập. * Tiến quân ra bắc, mở rộng phạm vi hoạt động (cuối 1426) - 9/1426 Lê Lợi chia quân làm 3 đạo tiến ra bắc. - Nhiệm vụ: Tiến sâu vào vùng địch chiếm đóng, bao vây đồn địch, giải phóng đất đai, thành lập chính quyền mới, chặn quân tiếp viện. - Kết quả + Quân ta chiến thắng nhiều trận lớn. + Địch cố thủ trong thành Đông quan - Ý nghĩa: Cuộc khởi nghĩa chuyển sang giai đoạn phản công, tiêu diệt quân Minh và giải phóng đất nước 2.3. Trận Tốt Động – Chúc Động (cuối năm 1426) và trận Chi Lăng – Xương Giang (10/1427) – khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng. a) Trận Tốt Động, Chúc Động (cuối 1426) * Hoàn cảnh - Tháng 10/1426 Vương Thông cùng 5 vạn quân kéo vào thành Đông Quan. - Âm mưu giành lại thế chủ động, đánh vào quân chủ lực của ta ở Cao Bộ (Chương Mĩ - Hà Tây) - Ta đặt phục binh ở Tốt Động, Chúc Động * Diễn biến. (SGK) * Kết quả: - 5 vạn quân địch bị thương, 1 vạn tên bị bắt sống, Vương Thông chạy về Đông Quan. - Nghĩa quân vây hãm thành Đông Quan * Ý nghĩa - Làm thay đổi tương quan lực lượng giữa ta và địch - Làm thất bại ý đồ chủ động phản công của địch b) Trận Chi Lăng, Xương Giang (10-1427) * Hoàn cảnh. - Tháng 10 /1427, 15 vạn viện binh từ Trung Quốc chia hai đạo kéo vào nước ta. - Ta: Tập trung lực lượng tiêu diệt quân Liễu Thăng trước. * Diễn biến. - 8/10/1427 Liễu thăng dẫn quân vào nước ta bị phục kích và bị giết ở ải Chi Lăng. - Lương Minh lên thay dẫn quân xuống Xương Giang liên tiếp bị phục kích ở Cần Trạm, phố Cát. - Mộc Thạch vội vã rút quân về nước. 3. Tìm hiểu kết quả, nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. 3.1. Kết quả và nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. * Kết quả. - Tiêu diệt hai đạo quân Minh viện binh - Vương Thông xin hòa mở hội thề Đông Quan rút khỏi nước ta. -> Kháng chiến kết thúc thắng lợi * Nguyên nhân thắng lợi - Tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất, quyết tâm giành lại tự do độc lập cho đất nước. - Sự đoàn kết nhất trí, đồng lòng đánh giặc của nhân dân. - Đường lối chiến lược, chiến thuật đúng đắn, sáng tạo của bộ tham mưu, đứng đầu là Lê Lợi và Nguyễn Trãi. 3.2. Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn - Kết thúc 20 năm đô hộ tàn bạo của nhà Minh. - Mở ra một thời kỳ phát triển mới cho đất nước. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP - Mục tiêu: hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được. - Phương pháp: Vấn đáp - Thời gian: + HS: làm việc cá nhân, hoàn thành bài tập trong SHDH. + HS: báo cáo kết quả; bổ sung + GV: nhận xét, đánh giá, kết luận + Bài tập luyện tập: Câu 1: Hoàn cảnh bùng nổ khởi nghĩa Lam Sơn. - Nhà Minh thiết lập hệ thống chính quyền đô hộ trên khắp nước ta. - Xóa bỏ quốc hiệu Đại Việt, sáp nhập nước ta vào Trung Quốc. - Thực hiện chính sách bóc lột tàn bạo. => Nhân dân ta nổi dậy chống quân Minh ở nhiều nơi tiêu biểu có khởi nghĩa của Trần Ngỗi, Trần Quý Khoáng nhưng đều thất bại. Câu 2: Vai trò của Lê Lợi và đóng góp của nhân dân trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. - Lê Lợi là người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, người đưa ra các chiến lược chiến thuật đúng đắn, khôn khéo để dẫn dắt khởi khĩa đến thắng lợi. - Nhân dân tham gia nghĩa quân tiếp tế lương thực phối hợp với nghĩa quân đánh giặc, tham gia giết giặc bằng nghề nghiệp của mình. Đây là biểu hiện lòng yêu nước thiết tha, lòng căm thù giặc sâu sắc của nhân dân ta. Câu 3: Nối nội dung cột A với cột B. Nối: 1 – c; 2 – a; 3 – b. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG - Mục tiêu: phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học. - Phương pháp: Vấn đáp - Thời gian: GV: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện các yêu cầu theo SHDH. HS: Tìm đọc một số tài liệu tham khảo. 4. Hướng dẫn về nhà - Học bài, trả lời câu hỏi sgk - Chuẩn bị bài tiếp theo: bài 30- Đại Việt thời Lê Sơ (1428-1527)