BÀI 4: SỬ DỤNG, BẢO VỆ VÀ CẢI TẠO ĐẤT TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Thế nào là đất chua, đất mặn và đất bạc màu? Nguyên nhân nào là cho đất bị chua, bị mặn, bị bạc màu? Cần làm gì để cải tạo các loại đất đó?

Giải nhanh: 

I. SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT

1. Chọn cây trồng phù hợp với từng loại đất

Kết nối năng lực 1: Hãy tìm hiểu và kể tên một số loại cây trồng phù hợp với từng loại đất theo thành phần cơ giới (đất cát, đất thịt, đất sét)

Giải nhanh: 

- Trên đất cát: cà rốt, củ cải, khoai tây, ngô, măng tây, dưa hấu, dưa chuột,...

- trên đất thịt: lúa mì, mía, bông, tía tô, cây rau thơm, húng quế, hồ tiêu, điều,...

- Trên đất sét: lúa nước, lúa nếp, rau muống dây, chuối tây, xà lách...

3. Canh tác bền vững

Kết nối năng lực 2: Giải thích cơ sở khoa học của việc luân canh, trồng xen, trồng gối và bố trí thời vụ thích hợp.

Giải nhanh: 

- Cơ sở lí luận:

+ Trồng thuần một giống cây nhiều năm, nhất là trên đất dốc làm dinh dưỡng đất cạn kiệt, rửa trôi, xói mòn, sâu bệnh phát triển, giảm năng suất, chất lượng.

+ Trồng xen canh, luân canh để tăng thu nhập, cải tạo đất, chống xói mòn, rửa trôi, giảm sâu bệnh hại.

+ Để ổn định nâng cao năng suất, tăng thu nhập, là yêu cầu bắt buộc.

- Cơ sở thực tiễn: trên thế giới mô hình này đạt hiệu quả rất cao.

II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CẢI TẠO ĐẤT TRỒNG

1. Cải tạo đất chua

Khám phá 1: Nêu các biện pháp cải tạo đất chua và giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp đó.

Giải nhanh: 

- Biện pháp vôi:  làm mất khả năng gây độc cho cây và cố định lân trong đất, tăng cường hoạt động của vi sinh vật trong đất, làm cho đất tơi, xốp và điều chỉnh pH.

- Biện pháp thủy lợi: vùng ngoài thì đắp đê kết hợp trông cây chắn sóng còn vùng trong thì dung nước ngọt kết hợp với bón vôi.

- Biện pháp canh tác: Hạn chế làm cho đất vào mùa mưa, cphủ đất bằng tàn dư thực vật, nylon, trồng cây phân xanh.

Kết nối năng lực 3: Sử dụng internet, sách, báo để tìm hiểu thêm về các biện pháp cải tạo đất chua.

Giải nhanh: 

- Bón phân lân: có thể sử dụng super lân hoặc kết hợp phun phân bón lá có chứa lân.

- Bón phân hữu cơ đã hoai mục: bón phân hữu cơ hoai mục rất quan trọng do phân hữu cơ cũng có tác dụng cải tạo đất tơi xốp,…

2. Cải tạo đất mặn

a. Đất mặn và nguyên nhân gây ra đất mặn

Kết nối năng lực 4: Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu thêm về các vùng đất nhiễm mặn của nước ta, nguyên nhân đất bị nhiễm mặn và tác hại của đất nhiễm mặn.

Giải nhanh: 

- Vùng nhiễm mặn: đồng bằng sông Cửu Long, Nam Định, Thái Bình,…

- Nguyên nhân:

+ Vùng ven biển có địa hình thấp do thủy triều, vỡ đê, nước biển theo các cửa sông vào bên trông đất liền mang theo một lượng muối hòa tan.

+ Nước ngầm chứa hàm lượng muối hòa tan thấm lên tầng đất mặt.

- Tác hại: 

+ Mất cân bằng môi trường sống tự nhiên.

+ Đất bị hư hại lâu dài.

+ Cây khó sinh trưởng, phát triển.

b. Biện pháp cải tạo đất mặn

Khám phá 2: Theo em, trong các biện pháp cải tạo đất mặn, biện pháp nào quan trọng nhất? Vì sao?

Giải nhanh: 

Biện pháp thủy lợi quan trọng nhất vì nó mang tính phòng tránh, có hiệu quả nhất.

3. Cải tạo đất xám bạc màu

a. Đất xám bạc màu và nguyên nhân gây ra đất xám bạc màu

Kết nối năng lực 5: Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu về các vùng đất xám bạc màu của nước ta và nguyên nhân làm đất bị bạc màu ở những vùng đó.

Giải nhanh: 

- Vùng đất bạc màu: trung du Bắc Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

- Nguyên nhân:

+ Quá trình rửa trôi diễn ra mạnh mẽ.

+ Do canh tác lạc hậu và trồng lúa lâu đời.

b. Biện pháp cải tạo đất xám bạc màu

Kết nối năng lực 6: Giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu.

Giải nhanh: 

- Biện pháp bón phân: phân hữu cơ, phân vô cơ, phân xanh để vừa nâng cao độ phì nhiêu, vừa cung cấp dinh dưỡng, giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao. Đồng thời nâng cao độ pH đất và cải tạo tính chất vật lí của đất.

- Biện pháp thủy lợi: tưới tiêu hợp lí nhằm tránh rửa trôi các dinh dưỡng.

- Biện pháp canh tác: sử dụng giống ngắn ngày, sử dụng công thức luân canh, tăng vụ, trồng xen cây họ đậu để vừa tăng thu nhập, vừa cải tạo đất.

LUYỆN TẬP

Câu 1. Thế nào là đất chua, đát mặn và đất xám bạc màu? Các loại đất đó ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng?

Giải nhanh: 

Câu 2. Tại sao phải cải tạo đất? Kể tên một số biện pháp cải tạo đất.

Giải nhanh:

- Vì để giúp cây trồng phát triển tốt hơn, khai thác được hết tiềm năng của đất.

- Một số biện pháp: bón phân, canh tác, thủy lợi.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Đề xuất một số loại cây trồng, một số loại phân bón phù hợp với từng vùng đất chua, đất mặn và đất xám bạc màu.

Giải nhanh: 

- Với vùng đất chua:

+ Trồng cây: bồn cải xanh, bông cải trắng.

+ Bón phân: bón phân lân nung chảy hoặc bột Apatit, hạn chế sử dụng các loại phân gây chua. Với đất nhiều cát nên bón phân hữu cơ, phân chuồng và phân xanh ủ chung với super lân.

- Với vùng đất mặn:

+ Trồng cây: xoài, dừa

+ Bón phân: sử dụng thêm phân xanh, phân hữu cơ có tác dụng làm tăng lượng mùn cho đất, giúp vi sinh vật phát triển.

- Với vùng đất bạc màu:

+ Trồng cây: lạc, đậu.

+ Bón phân: phân hữu cơ, phân hóa học để khắc phục tình trạng nghèo dinh dưỡng, tăng lượng mùn, tạo môi trường thuân lợi cho vi sinh vât hoạt động và phát triển