BÀI 4: SỬ DỤNG, BẢO VỆ VÀ CẢI TẠO ĐẤT TRỒNG

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

CH1: Thế nào là đất chua, đất mặn và đất bạc màu? Nguyên nhân nào là cho đất bị chua, bị mặn, bị bạc màu? Cần làm gì để cải tạo các loại đất đó?

I. SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT

CH1: Hãy tìm hiểu và kể tên một số loại cây trồng phù hợp với từng loại đất theo thành phần cơ giới (đất cát, đất thịt, đất sét)

CH2: Giải thích cơ sở khoa học của việc luân canh, trồng xen, trồng gối và bố trí thời vụ thích hợp.

II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CẢI TẠO ĐẤT TRỒNG

CH1: Nêu các biện pháp cải tạo đất chua và giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp đó.

CH2: Sử dụng internet, sách, báo để tìm hiểu thêm về các biện pháp cải tạo đất chua.

CH3: Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu thêm về các vùng đất nhiễm mặn của nước ta, nguyên nhân đất bị nhiễm mặn và tác hại của đất nhiễm mặn.

CH4: Theo em, trong các biện pháp cải tạo đất mặn, biện pháp nào quan trọng nhất? Vì sao?

CH5: Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu về các vùng đất xám bạc màu của nước ta và nguyên nhân làm đất bị bạc màu ở những vùng đó

CH6: Giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu.

LUYỆN TẬP

CH1: Thế nào là đất chua, đất mặn và đất xám bạc màu? Các loại đất đó ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng?

CH2: Tại sao phải cải tạo đất? Kể tên một số biện pháp cải tạo đất

VẬN DỤNG

CH1: Đề xuất một số loại cây trồng, một số loại phân bón phù hợp với từng vùng đất chua, đất mặn và đất xám bạc màu

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

MỞ ĐẦU

CH1: - Đất chua: Là đất trong dung dịch có nồng độ H⁺ lớn hơn nồng độ OH^-, nhiều Al³⁺, Fe³⁺ tự do.

+ Nguyên nhân: nước mưa làm rửa trôi các cation kiềm trong đất.

+ Biện pháp: bón phân, thủy lợi, canh tác.

- Đất mặn: Là những loại đất có nồng độ muối hòa tan trên 2,56%

+ Nguyên nhân: đất mặn được hình thành ở các vùng ven biển có địa hình thấp do thủy triều, vỡ đê hoặc do nước biển theo các cửa sông vào bên trông đất liền mang theo một lượng muối hòa tan.

+ Biện pháp: bón phân, thủy lợi, cnah tác, chế độ làm đất thích hợp.

- Đất bạc màu: Là loại đất có tầng canh tác mỏng, thành phần cơ giới nhẹ, nghèo chất dinh dưỡng, đất chua, vi sinh vật có ích hoạt động kém.

+ Nguyên nhân đồng bằng và trung du miền núi thường có địa hình dôc thoải nên quá trình rửa trôi chất dinh dưỡng trong đất diễn ra mạnh mẽ.

+ Biện pháp: bón phân, thủy lợi, canh tác

I. SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT

CH1: 

- đất cát: cà rốt, củ cải, khoai tây, xà lách, rau cải xanh, cà chua, bí ngòi...

- đất thịt: lúa mì, mía, bông, tía tô, cây rau thơm, húng quế, hồ tiêu, ...

- đất sét: lúa nước, lúa nếp, rau muống dây, chuối tây, xà lách...

CH2: Việc trồng độc canh một loại cây trồng trên một đơn vị diện tích trong thời gian dài làm cho nguồn dinh dưỡng trong đất ngày càng cạn kiệt, cấu trúc đất bị thoái hóa, dần dần cây không thể hấp thu được chất dinh dưỡng.

Bằng biện pháp luân canh cây trồng, chất dinh dưỡng trong đất được điều hòa và cải thiện cấu trúc đất. Chính nhờ tác động cơ học vào đất làm cho tầng đất ngày cnafg được cải thiện, làm cho đất thông thoáng, hệ vi sinh vật phát triển.

Trồng cây độc canh làm cho dịch ngày càng thích nghi và phát triển, làm cho cây tròng bị hư hại. Luân canh, xen canh chính là giải pháp tốt cho việc này. 

II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CẢI TẠO ĐẤT TRỒNG

CH1:

- Biện pháp bón vôi: làm mất khả năng gây độc cho cây và cố định lân trong đất, tăng cường hoạt động của vi sinh vật trong đất, huy động thức ăn cho cây, xúc tiến hình thành kết cấu đất làm cho đất tơi, xốp và điều chỉnh pH phù hợp

- Biện pháp thủy lợi: Vùng ngoài đê biển cần củng cố, đắp đê kết hợp trông cây chắn sóng, ngăn nước biển tràn vào đồng ruộng.

- Biện pháp canh tác: Hạn chế hoặc không làm cho đất vào mùa mưa ở vùng đồi núi, vùng đất dốc nhằm hạn chế rửa trôi các cation kiềm trong đất. 

CH2: Trong đất chua có nhiều lưu huỳnh ở các dạng khác nhau, trong đó có những dạng gây độc cho cây trồng như sunfua, sunfit, sunfat, ... do đó không nên bón những loại phân có chứa lưu huỳnh như đạm sunfat hay phân 16 – 16 – 8 – 13S. 

CH3: Do sự xâm thực của nước biển vào đất, theo sông hoặc mạch nước ngầm đến trong đất. Các thành phần gây mặn trong đất tích tụ lâu ngày làm đất bị mặn

Tác hại của đất nhiễm mặn: Đất bị hư hại lâu dài; Cây khó sinh trưởng, phát triển...

CH4: biện pháp cải tạo đất mặn. Vì nó mang tính phòng tránh, có hiệu quả nhất, nếu không có biện pháp này các biện pháp sau xử lí sẽ mất công rất nhiều

CH5: Nguyên nhân hình thành đất xám bạc màu:

- Hình thành do quá trình rửa trôi các hạt sét, keo và các chất dinh dưỡng ở những vùng có địa hình dốc.

- Do canh tác lạc hậu và trồng lúa lâu đời

CH6: 

- Biện pháp bón phân: Bón phân hữu cơ, phân vô cơ, phân xanh, đặc biệt là phân hữu cơ để vừa nâng cao độ phì nhiêu của đất, vừa cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng, giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao. 

- Biện pháp thủy lợi: Tưới, tiêu hợp lí tránh rửa trôi các dinh dưỡng trong đất.

- Biện pháp canh tác: Sử dụng công thức luân canh, tăng vụ, trồng xen cây họ đậu để vừa tăng thu nhập, vừa cải tạo đất.

LUYỆN TẬP

CH1:

- Đất chua: Là đất trong dung dịch có nồng độ H⁺ lớn hơn nồng độ OH^-, nhiều Al³⁺, Fe³⁺ tự do.

- Đất mặn: Là những loại đất có nồng độ muối hòa tan trên 2,56%

- Đất bạc màu: Là loại đất có tầng canh tác mỏng, thành phần cơ giới nhẹ, nghèo chất dinh dưỡng, đất chua, vi sinh vật có ích hoạt động kém.

⇒ Cây trồng trên các loại đất này sẽ kém sinh trưởng, phát triển, năng suất thấp và chất lượng sản phẩm không được đảm bảo.

CH2: Vì một số loại đất như: đất kiềm, đất chua có chứa tính axit, kiềm không thể trồng cây được nên cần phải cải tạo đất. Cải tạo đất để khai thác tiềm năng của đất.

Một số biện pháp cải tạo đất: Biện pháp bón vôi, bón phân; Biện pháp thủy lợi

VẬN DỤNG

CH1:

Đất chua:

• Các loại rau, củ ưa trồng trong đất chua: húng quế, bông cải xanh;...

• Phân bón phù hợp: phân lân nung chảy hoặc bột Apatit

Đất mặn:

• cây: Dừa, nho, mãng cầu, mít, xoài, ổi, dứa, vú sữa...

• Phân bón phù hợp: phân bón có kali 

Đất xám bạc màu:

• cây: Lúa, ngô, sắn, keo lá chàm, keo tai tượng, lạc, đậu, vừng, chè….

• Bón phân hợp lí: bón nhiều phân hữu cơ và vôi