BÀI 4: SỬ DỤNG, BẢO VỆ VÀ CẢI TẠO ĐẤT TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Thế nào là đất chua, đất mặn và đất bạc màu? Nguyên nhân nào là cho đất bị chua, bị mặn, bị bạc màu? Cần làm gì để cải tạo các loại đất đó?

Đáp án chuẩn: 

I. SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT

1. Chọn cây trồng phù hợp với từng loại đất

Kết nối năng lực 1: Hãy tìm hiểu và kể tên một số loại cây trồng phù hợp với từng loại đất theo thành phần cơ giới (đất cát, đất thịt, đất sét)

Đáp án chuẩn: 

- Trên đất cát: cà rốt, củ cải, khoai tây, ngô, măng tây, dưa hấu, dưa chuột,...

- trên đất thịt: lúa mì, mía, bông, tía tô, cây rau thơm, húng quế, hồ tiêu, điều,...

- Trên đất sét: lúa nước, lúa nếp, rau muống dây, chuối tây, xà lách...

3. Canh tác bền vững

Kết nối năng lực 2: Giải thích cơ sở khoa học của việc luân canh, trồng xen, trồng gối và bố trí thời vụ thích hợp.

Đáp án chuẩn: 

- Cơ sở lí luận:

  + Trồng thuần một giống nhiều năm gây cạn kiệt dinh dưỡng, xói mòn, sâu bệnh, giảm năng suất, chất lượng.

  + Trồng xen canh, luân canh tăng thu nhập, cải tạo đất, chống xói mòn, giảm sâu bệnh.

  + Bắt buộc để ổn định, nâng cao năng suất, tăng thu nhập.

- Cơ sở thực tiễn: Mô hình này trên thế giới đạt hiệu quả cao.

II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CẢI TẠO ĐẤT TRỒNG

1. Cải tạo đất chua

Khám phá 1: Nêu các biện pháp cải tạo đất chua và giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp đó.

Đáp án chuẩn: 

- Biện pháp vôi: Khử độc, cố định lân, tăng vi sinh vật, làm đất tơi xốp, điều chỉnh pH.

- Biện pháp thủy lợi: Đắp đê, trồng cây chắn sóng, dùng nước ngọt và bón vôi.

- Biện pháp canh tác: Hạn chế làm đất mùa mưa, phủ đất bằng tàn dư thực vật, nylon, trồng cây phân xanh.

Kết nối năng lực 3: Sử dụng internet, sách, báo để tìm hiểu thêm về các biện pháp cải tạo đất chua.

Đáp án chuẩn: 

- Bón phân lân: có thể sử dụng super lân hoặc kết hợp phun phân bón lá có chứa lân.

- Bón phân hữu cơ đã hoai mục: bón phân hữu cơ hoai mục rất quan trọng do phân hữu cơ cũng có tác dụng cải tạo đất tơi xốp,…

2. Cải tạo đất mặn

a. Đất mặn và nguyên nhân gây ra đất mặn

Kết nối năng lực 4: Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu thêm về các vùng đất nhiễm mặn của nước ta, nguyên nhân đất bị nhiễm mặn và tác hại của đất nhiễm mặn.

Đáp án chuẩn: 

- Vùng nhiễm mặn: đồng bằng sông Cửu Long, Nam Định, Thái Bình,…

- Nguyên nhân:

+ Vùng ven biển có địa hình thấp do thủy triều, vỡ đê, nước biển theo các cửa sông vào bên trông đất liền mang theo một lượng muối hòa tan.

+ Nước ngầm chứa hàm lượng muối hòa tan thấm lên tầng đất mặt.

- Tác hại: 

+ Mất cân bằng môi trường sống tự nhiên.

+ Đất bị hư hại lâu dài.

+ Cây khó sinh trưởng, phát triển.

b. Biện pháp cải tạo đất mặn

Khám phá 2: Theo em, trong các biện pháp cải tạo đất mặn, biện pháp nào quan trọng nhất? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Biện pháp thủy lợi quan trọng nhất vì nó mang tính phòng tránh, có hiệu quả nhất.

3. Cải tạo đất xám bạc màu

a. Đất xám bạc màu và nguyên nhân gây ra đất xám bạc màu

Kết nối năng lực 5: Sử dụng internet, sách, báo... để tìm hiểu về các vùng đất xám bạc màu của nước ta và nguyên nhân làm đất bị bạc màu ở những vùng đó.

Đáp án chuẩn: 

- Vùng đất bạc màu: trung du Bắc Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

- Nguyên nhân:

+ Quá trình rửa trôi diễn ra mạnh mẽ.

+ Do canh tác lạc hậu và trồng lúa lâu đời.

b. Biện pháp cải tạo đất xám bạc màu

Kết nối năng lực 6: Giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu.

Đáp án chuẩn: 

- Biện pháp bón phân: Dùng phân hữu cơ, vô cơ, phân xanh để nâng cao độ phì nhiêu, cung cấp dinh dưỡng, tăng năng suất, nâng cao độ pH và cải tạo đất.

- Biện pháp thủy lợi: Tưới tiêu hợp lý để tránh rửa trôi dinh dưỡng.

- Biện pháp canh tác: Sử dụng giống ngắn ngày, luân canh, tăng vụ, trồng xen cây họ đậu để tăng thu nhập và cải tạo đất.

LUYỆN TẬP

Câu 1. Thế nào là đất chua, đát mặn và đất xám bạc màu? Các loại đất đó ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng?

Đáp án chuẩn: 

Câu 2. Tại sao phải cải tạo đất? Kể tên một số biện pháp cải tạo đất.

Đáp án chuẩn:

- Vì để giúp cây trồng phát triển tốt hơn, khai thác được hết tiềm năng của đất.

- Một số biện pháp: bón phân, canh tác, thủy lợi.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Đề xuất một số loại cây trồng, một số loại phân bón phù hợp với từng vùng đất chua, đất mặn và đất xám bạc màu.

Đáp án chuẩn: 

- Đất chua:

  + Trồng cây: bồn cải xanh, bông cải trắng.

  + Bón phân: phân lân nung chảy, bột Apatit, phân hữu cơ, phân chuồng, phân xanh ủ với super lân.

- Đất mặn:

  + Trồng cây: xoài, dừa.

  + Bón phân: phân xanh, phân hữu cơ để tăng mùn, phát triển vi sinh vật.

- Đất bạc màu:

  + Trồng cây: lạc, đậu.

  + Bón phân: phân hữu cơ, phân hóa học để tăng dinh dưỡng, mùn, phát triển vi sinh vật.