BÀI 12: MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP CHỌN, TẠO GIỐNG CÂY TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Giống cây trồng được tạo ra bằng những phương pháp nào? Các phương pháp chọn tạo giống cây trồng có những điểm gì giống và khác nhau?

Giải nhanh: 

- Các phương pháp: phương pháp lai, phương pháp gây đột biến, công nghệ gene.

- Các phương pháp có những điểm giống và khác nhau.

I. CÁC PHƯƠNG PHÁP CHỌN GIỐNG CÂY TRỒNG

1. Chọn lọc hỗn hợp

Khám phá 1: Quan sát Hình 12.1, mô tả phương pháp chọn lọc hỗn hợp một lần và chọn hỗn hợp nhiều lần.

Giải nhanh: 

- Chọn lọc 1 lần:

+ Vụ 1: Gieo trồng quần thể giống khởi đầu, chọn khoảng 10% các cây tốt để thu hoạch hỗn hợp hạt.

+ Vụ 2: Gieo chung hạt của các cây được chọn, so sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng để đánh giá.

- Chọn lọc nhiều lần:

+ Vụ 1: Gieo trồng quần thể giống khởi đầu, chọn khoảng 10% các cây tốt để thu hoạch hỗn hợp hạt.

+ Vụ 2: Gieo chung hạt của các cây được chọn, so sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng để đánh giá.

+ Vụ 3 (4,5...): nếu chưa đạt thì lặp lại vụ 1 và vụ 2 đến khi đạt.

2. Chọn lọc cá thể

Khám phá 2: Quan sát Hình 12.2 và mô tả phương pháp chọn lọc cá thể.

Giải nhanh: 

- Vụ 1: Gieo trồng quần thể giống khởi đầu, chọn một vài cá thể tốt nhất, thu hoạch, bảo quản hạt riêng để trồng cho vụ sau.

- Vụ 2: Gieo riêng hạt được chọn, so sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng để đánh giá.

- Vụ 3 (4, 5...): Lặp lại chu kì của vụ 1 và vụ 2 cho đến khi đạt được mục tiêu.

II. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TẠO GIỐNG CÂY TRỒNG

1. Tạo giống bằng phương pháp lai

a. Tạo giống thuần chủng

Khám phá 3: Quan sát Hình 12.3 và mô tả các bước trong quy trình chọn tạo giống cây trông thuần chủng bằng phương pháp lai đơn.

Giải nhanh: 

- Bước 1: Chọn giống hay dòng làm bố, mẹ

- Bước 2: Gieo trồng, lấy phấn của cây bố thụ cho hoa của cây mẹ, thu hoạch hạt F₁ gieo trồng ở vụ sau.

- Bước 3: Trồng hạt F₁, loại bỏ cây xấu, thu hoạch hạt cây tốt để thành từng dòng.

- Bước 4: Gieo hạt cây F₁ thành một hàng hay ô, chọn cây tốt thu hạt để thành từng dòng. Tiếp tục cho đến khi thu được dòng thuần.

- Bước 5: Đánh giá, so sánh dòng thuần với dòng đối chứng.

- Bước 6: Khảo nghiệm và đăng kí giống mới.

b. Tạo giống ưu thế lai

Khám phá 4: Quan sát Hình 12.5, mô tả các bước tạo giống ưu thế lai.

Giải nhanh: 

- Bước 1: Thu thập vật liệu di truyền.

- Bước 2: Tự thụ phấn qua nhiều thế hệ để tạo dòng thuần bố mẹ.

- Bước 3: Cho các dòng thuần bố mẹ lai với nhau.

- Bước 4: Đánh giá và chọn tổ hợp lai ưu thế.

- Bước 5: Nghiên cứu sản xuất hạt lai

- Bước 6: Khảo nghiệm và đăng kí giống mới.

Kết nối năng lực 1: Tìm hiểu thêm về các thành tựu tạo giống lai ưu thế ở Việt Nam và trên thế giới.

Giải nhanh: 

- Lúa lai LY006: năng suất cao, chống chịu tốt.

- Ngô lai LYN10: năng suất cao, chịu hạn, chịu chua và ít các loại sâu bệnh.

2. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến

Khám phá 5: Quan sát Hình 12.7 và mô tả các bước tạo giống cây bằng phương pháp gây đột biến.

Giải nhanh: 

- Bước 1: Thu thập vật liệu di truyền

- Bước 2: Xử lí vật liệu bằng các tác nhân gây đột biến

- Bước 3: Chọn các thể đột biến có kiểu hình mong muốn

- Bước 4: Tự thụ phấn qua nhiều thế hệ để tạo ra dòng thuần chủng.

- Bước 5: Đánh giá các dòng.

- Bước 6: Khảo nghiệm và đăng kí giống mới.

3. Tạo giống bằng công nghệ gene.

a. Cách tiến hành

Khám phá 6: Quan sát Hình 12.9 và mô tả các bước tạo giống cây trồng bằng kĩ thuật chuyển gene.

Giải nhanh: 

- Bước 1: Chuẩn bị sinh vật hoặc tế bào cho gene, sinh vật hoặc tế bào nhận gene.

- Bước 2: Thu nhận gene bằng kĩ thuật phù hợp.

- Bước 3: Gắn gene cần chuyển vào công cụ chuyển gên.

- Bước 4: Chuyển gene.

- Bước 5: Chọn lọc sinh vật hoặc tế bào mang gene cần chuyển.

- Bước 6: Đánh giá, khảo nghiệm và đăng kí giống mới 

b. Một số thành tựu

Kết nối năng lực 2: Tìm hiểu thêm về các thành tựu của tạo giống cây trồng bằng công nghệ gene ở Việt Nam và trên thế giới.

Giải nhanh: 

- Ở Việt Nam:

+ Khoai tây kháng côn trùng, kháng vi rút.

+ Đậu tương chống chịu chất diệt cỏ, hàm lượng oleic acid.

+ Cà chua chín chậm.

- Trên thế giới:

+ Giống đậu nành BĐG.

+ Cây bông CNSH ở Trung Quốc.

+ Gạo GMO.

LUYỆN TẬP

Câu 1: So sánh chọn lọc hỗn hợp và chọn lọc cá thể. Nêu ưu, nhược điểm của từng phương pháp.

Giải nhanh: 

Câu 2: So sánh các bước tạo giống thuần và giống ưu thế lai bằng phương pháp lai.

Giải nhanh:

Câu 3: Tạo giống cây trồng bằng phương pháp gây đột biến và phương pháp chuyển gene có những điểm gì giống và khác nhau?

Giải nhanh: 

- Giống nhau: Đều tạo ra giống cây trồng

- Khác nhau:

+ Phương pháp gây đột biến: tạo giống mới có kiểu gene mới theo nhu cầu của con người

+ Phương pháp: tạo ra tế bào hoặc sinh vật có gene bị biến đổi hoặc có thêm gene mới. 

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Vận dụng kiến thức đã học kết hợp với tìm hiểu qua internet, sách, báo... em hãy viết một đoạn văn nêu quan điểm của em về cây trồng biến đổi gene.

Giải nhanh: 

HS tự nêu quan điểm.