Slide bài giảng sinh học 10 chân trời bài 3: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

Tóm lược nội dung

BÀI 3 - CÁC CẤP ĐỘ TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG

MỞ ĐẦU

Câu 1: Một tiết học về sự sống, một bạn nói rằng: "Một chiếc xe và một con sư tử đều có quá trình chuyển hoá vật chất và năng lượng, có khả năng di chuyển nên cả hai đều được gọi là vật sống". Em có đồng ý với ý kiến đó không? Em sẽ chứng minh cho ý kiến của mình như thế nào?

Trả lời rút gọn:

Em không đồng ý với việc coi cả xe và con sư tử là vật sống. Mặc dù cả hai đều có quá trình chuyển hoá vật chất và năng lượng, có khả năng di chuyển, nhưng xe phụ thuộc hoàn toàn vào sự điều khiển của con người và không có khả năng tự phát triển hay sinh sản. Do đó, chiếc xe không được coi là vật sống, trong khi con sư tử là một sinh vật sống.

I. CÁC CẤP ĐỘ TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG

Câu 1: Phân biệt cấp độ tổ chức và cấp độ tổ chức sống.

Trả lời rút gọn:

- Các cấp độ tổ chức trong thế giới sống bao gồm từ nhỏ nhất đến lớn nhất: nguyên tử, phân tử, bào quan, tế bào, và sinh quyển.

- Cấp độ tổ chức sống thể hiện sự sống qua các hoạt động như chuyển hóa vật chất, sinh trưởng, phát triển, sinh sản, và cảm ứng, từ các tổ chức phân tử, bào quan, tế bào, mô, cho đến hệ sinh thái và sinh quyển.

Câu 2: Quan sát Hình 3.1, hãy:

a, Kể tên các cấp độ tổ chức của thế giới sống

b, Cho biết cấp độ tổ chức nào có đầy đủ các biểu hiện củ sự sống.

Trả lời rút gọn:

a, Các cấp độ tổ chức của thế giới sống: Nguyên tử, phân tử, bào quan, tế bào, mô, cơ quan, hệ cơ quan, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái, sinh quyển.

b, Cấp độ tổ chức sinh quyển có đầy đủ biểu hiện của sự sống.

Câu 3: Tại sao tế bào được xem là cấp độ tổ chức sống cơ bản nhất?

Trả lời rút gọn:

Tế bào là cấp độ tổ chức sống cơ bản nhất, thể hiện đầy đủ các biểu hiện đặc trưng của sự sống như chuyển hóa vật chất, sinh trưởng, phát triển, sinh sản, và cảm ứng.

Câu 4: Các cấp độ tổ chức sống có mối quan hệ với nhau như thế nào?

Trả lời rút gọn:

Các cấp độ tổ chức sống có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Các cấp độ tổ chức nhỏ hơn sẽ làm nền tảng để hình thành cấp độ tổ chức cao hơn.

Luyện tập: Ý nghĩa của việc nghiên cứu mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống là gì?

Trả lời rút gọn:

Nghiên cứu mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống giúp hiểu rõ mối liên hệ, tương tác và hoạt động của chúng.

II. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÁC CẤP TỔ CHỨC SỐNG

Câu 5: Thế nào là nguyên tắc thứ bậc?

Trả lời rút gọn:

Nguyên tắc thứ bậc cho biết tổ chức sống ở cấp dưới tạo ra cơ sở cho sự hình thành của tổ chức sống ở cấp trên, với các đặc điểm được kế thừa từ cấp dưới và đồng thời phát triển thêm các đặc tính mới độc đáo.

Câu 6: Nêu ví dụ về một cấp độ tổ chức sống. Hãy giải thích sự hình thành cấp độ tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc.

Trả lời rút gọn:

Mỗi tế bào trong dạ dày chỉ thực hiện một chức năng cụ thể (như tiết enzyme, HCl hoặc co dãn), nhưng khi kết hợp lại thành hệ thống, dạ dày có khả năng tiết dịch và co bóp để tiêu hóa thức ăn.

Câu 7: Nêu ví dụ về quá trình trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường. Thông qua quá trình đó, sinh vật đã làm biến đổi môi trường như thế nào?

Trả lời rút gọn:

Thực vật hấp thụ khí CO2 và sản xuất O2 thông qua quá trình quang hợp. Trong quá trình này, thực vật cũng giải phóng nước và thoát ra, giảm nhiệt độ môi trường. O2 được giải phóng cũng giúp điều hòa khí quyển.

Câu 8: Nêu ví dụ về cơ chế tự điều chỉnh ở các cấp độ: cơ thể, quần thể, quần xã.

Trả lời rút gọn:

- Cơ thể: Khi lạnh, cơ thể tăng hoạt động hô hấp để tạo ra nhiệt lượng và giữ ấm.

- Quần thể: Khi dinh dưỡng giảm, quần thể vi sinh vật trải qua giai đoạn suy vong, với số lượng tế bào chết tăng lên.

- Quần xã: Sự tăng số lượng chuột trên đồng kéo theo sự tăng số rắn, đẩy chuột quay trở lại mức cân bằng.

Câu 9: Quan sát Hình 3.2, em có nhận xét gì về sự tiến hóa của thế giới sống?

Trả lời rút gọn:

Nhận xét: Sự sống được duy trì qua các thế hệ thông qua quá trình sinh sản và nhân đôi DNA để duy trì đặc tính ổn định. Mặt khác, môi trường thay đổi buộc sinh vật phải thích nghi để sống. Quá trình chọn lọc tự nhiên loại bỏ dạng sống kém, giữ lại những dạng sống thích nghi. Do đó, mặc dù có tổ tiên chung, các sinh vật hiện nay đã thích nghi với môi trường sống đa dạng trên trái đất, có những đặc điểm khác nhau.

Câu 10: Những đặc điểm khác biệt giữa các loài sinh vật là do đâu?

Trả lời rút gọn:

Những đặc điểm khác biệt giữa các loài sinh vật là do:

- Các cơ chế phát sinh biến dị (đột biến gene, đột biến nhiễm sắc thể)

- Sinh vật phải tiến hóa, biến đổi để thích nghi với môi trường sống.

Luyện tập: Sự phát sinh các biến dị có vai trò gì trong sự tiến hoá của thế giới sống?

Trả lời rút gọn:

Sự phát sinh biến dị đóng vai trò quan trọng trong tiến hóa bởi tạo ra sự đa dạng di truyền và các đặc điểm thích nghi mới, giúp tạo ra các loài mới với đặc điểm tốt hoặc vượt trội so với đời cha mẹ.

Vận dụng: Chứng minh rằng thế giới sống vừa có tính đa dạng vừa có tính thống nhất một cách rõ rệt. Cho ví dụ minh hoạ.

Trả lời rút gọn:

- Tính đa dạng của thế giới sống biểu hiện qua số lượng và đa dạng loài, kích thước, cấu trúc, và tuổi thọ, tạo ra các quần thể và hệ sinh thái đa dạng.

- Tính thống nhất là các loài có các đặc điểm tương đồng và được phân loại, chia sẻ một tổ tiên chung và tương tác với nhau.

- Ví dụ về sự đa dạng của lớp Côn trùng như kiến, rận, cào cào, đều có cơ thể phân đốt và bộ xương ngoài được làm từ kitin.

BÀI TẬP

Bài 1: Ở một loài chim, ban đầu có 10 000 cá thể sống ở vùng (A), sau 5 năm, quần thể này đạt số lượng 30 000 cá thể. Với số lượng cá thể tăng nhanh dẫn đến nguồn thức ăn trong môi trường bị khan hiếm. Do điều kiện sống khó khăn nên đã có 15 000 cá thể di cư sang vùng B để tìm môi trường sống mới. 

1. Sự di cư của các loài chim liên quan đến đặc điểm nào của cấp độ tổ chức sống?

2. Sự di cư có vai trò gì đối với loài chim này?

Trả lời rút gọn:

1. Sự di cư của các loài chim liên quan đến đặc điểm tự điều chỉnh của cấp độ tổ chức sống

2. Sự di cư có vai trò đảm bảo điều kiện nơi cư trú, thức ăn dẫn tới đảm bảo số lượng loài đối với loài chim này.