BÀI 1 – THƯƠNG NHỚ QUÊ HƯƠNG

Câu 1: Xác định biện pháp tu từ chơi chữ trong các trường hợp sau và nêu tác dụng của biện pháp này:

a. Có tài mà cậy chi tài

Chữ tài liền với chữ tai một vần.

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

b. Tôi nghĩ bây giờ vấn đề đầu tiên là tiền đâu.

Bài giải chi tiết:

a. Ở trường hợp này, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ chơi chữ dựa trên hiện tượng gần âm (tài – tai).

Tác dụng: Tạo ra ý nghĩa bất ngờ, thú vị, làm tăng sức hấp dẫn cho hai dòng thơ.

b. Ở trường hợp này, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ chơi chữ dựa trên hiện tượng nói lái (đầu tiên – tiền đâu).

Câu 2: Sưu tầm một số câu nói của người thân, bạn bè và chính em (trong đó có sử dụng biện pháp tu từ chơi chữ). Nêu đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ này trong mỗi trường hợp.

Bài giải chi tiết:

Tôi chả sợ gì chỉ sợ già.

=> Biện pháp tu từ chơi chữ dựa trên hiện tượng nói lái (chả sợ gì – chỉ sợ già).

Tác dụng: Tạo ra ý nghĩa bất ngờ, thí vị, dí dỏm cho lời nói đồng thời tạo tiếng cười trong giao tiếp.

Câu 3: Nêu tác dụng của biện pháp điệp thanh trong hai dòng thơ sau:

Mây nhung pha màu thu trên đời

Sương lam phơi màu thu muôn nơi

(Bích Khê, Tỳ bà)

Bài giải chi tiết:

Trong hai dòng thơ liên tiếp sử dụng thanh bằng gợi ra một khung cảnh lãng mạn và nên thơ với sự xuất hiện của mây và làn sương trong khung cảnh mùa thu của đất trời.

Tác dụng: Biện pháp tu từ điệp thanh làm tạo nên nhạc tính, tăng tính tạo hình và khả năng diễn đạt, biểu cảm cho hai dòng thơ.

Câu 4:

Cho ngữ liệu sau:
Màu thời gian không xanh
Màu thời gian tím ngát
Hương thời gian không nồng
Hương thời gian thanh thanh

(Đoàn Phú Tứ, Màu thời gian)

a. Em có nhận xét gì về thanh điệu của các âm tiết trong các dòng thơ trên?

b. Việc sử dụng thanh điệu như vậy có tác dụng gì?

Bài giải chi tiết:

a. Đoạn thơ sử dụng chủ yếu thanh bằng. (Trừ “tím ngát” ở dòng thơ thứ 2).

b. Việc sử dụng thanh điệu như vậy làm tăng tính tạo hình và sức biểu cảm cho diễn đạt đồng thời góp phần làm nên nhạc tính cho đoạn thơ.

Câu 5: Theo em, sự hài hòa về âm thanh trong đoạn thơ dưới đây được tạo ra nhờ những yếu tố nào?

Đường trong làng: hoa dại với mùi rơm...

Người cùng tôi đi dạo giữa đường thơm.

(Huy Cận, Đi giữa đường thơm)

Bài giải chi tiết:

Sự hài hòa về âm thanh trong đoạn thơ dưới đây được tạo nên nhờ nhiều yếu tố: phối thanh, điệp vần...Đoạn thơ sử dụng biện pháp tu từ điệp vần (rơm – thơm) và sử dụng chủ yếu là thanh bằng.