BÀI 9 TIẾNG VIỆT

Bài tập 1 (trang 70): Nhận xét về sự khác biệt giữa cấu trúc câu a và b dưới đây. Nêu tác dụng của cấu trúc câu trong từng trường hợp.

a. Vậy những lẽ dở hay, cả sở thích riêng, ý nguyện riêng nhà ngươi cũng không có ư?
(Lưu Quang Thuận – Lưu Quang Vũ, Nàng Si-ta)

b. Vậy nhà ngươi không có những lẽ dở hay, không có cả sở thích riêng, ý nguyện riêng ư?

Bài giải chi tiết:

Trong ngữ liệu đã cho, bổ ngữ ở câu b được đảo vị trí lên đầu câu ở câu a với mục đích nhấn mạnh thông tin.

a. Vậy những lẽ dở hay, cả sở thích riêng, ý nguyện riêng nhà ngươi cũng không có ư?
(Lưu Quang Thuận – Lưu Quang Vũ, Nàng Si-ta)

b. Vậy nhà ngươi không có những lẽ dở hay, không có cả sở thích riêng, ý nguyện riêng ư?

Bài tập 2 (trang 70): Đọc lời thoại dưới đây và thực hiện các yêu cầu:

Pơ-liêm – Trời ơi! Đến hôm nay ta mới được nghe một lời nói, lời nói của chàng trai trẻ. Hỡi chàng trai, em hãy nói nữa đi, nói cho ta nghe nhiều nữa đi.
(Lưu Quang Thuận – Lưu Quang Vũ, Nàng Si-ta)

a. Phân tích cấu trúc các câu in đậm trong lời thoại trên.

b. Viết lại lời thoại trên bằng cách tách/ gộp câu.

Bài giải chi tiết:

a. Phân tích cấu trúc các câu in đậm trong lời thoại đã cho.

• Trời ơi! (nòng cốt câu đặc biệt) (câu đặc biệt dùng để bộc lộ cảm xúc).
• Hỡi chàng trai (thành phần gọi đáp), em (CN) / hãy nói nữa đi, nói cho ta nghe nhiều nữa đi (VN).

b. Em có thể viết lại lời thoại trên bằng cách gộp câu như sau:
Trời ơi, đến hôm nay ta mới được nghe một lời nói, lời nói của chàng trai trẻ. Hỡi chàng trai, em hãy nói nữa đi, nói cho ta nghe nhiều nữa đi.

Trong lời thoại này, “trời ơi” là thành phần cảm thán.

Bài tập 3 (trang 71): Vẽ sơ đồ thể hiện các cách biến đổi và mở rộng cấu trúc câu.

Bài giải chi tiết:

Vẽ sơ đồ thể hiện các cách biến đổi và mở rộng cấu trúc câu trang 71 SBT Ngữ Văn 9 Tập 2.

Bài tập 4 (trang 71): Đọc đoạn thoại sau và thực hiện yêu cầu bên dưới:

Phéc-đi-năng (đẩy nàng ra xa); - Xéo đi, xéo đi! Lánh xa ta đi hỏi cặp mắt dịu dàng, thảm thiết này! Trời, ta sa ngã mất! Hỡi con rắn độc, hãy hiện nguyên hình xấu xa khủng khiếp của ngươi đi! Hỡi loài trùng đốn mạt, hãy chồm lên người ta đi! Hãy trải ra trước mắt ta và hãy vươn cao lên đến tận trời những khúc rắn quái gở của ngươi đi! Hãy phơi bày ra đây phần xấu xa gớm ghiếc mà vực thẳm địa ngục vẫn hằng ngắm nghía ngươi... Đừng là thiên thần nữa! Muộn quá rồi! Ta phải giẫm nát ngươi như một con rắn độc hoặc phải chìm đắm trong tuyệt vọng... Ôi thương hại thay cho ta!

Luy-dơ: – Trời! Đến nông nỗi này sao?
(Si-le, Âm mưu và tình yêu)

a. Phân tích cấu trúc của các câu in đậm trong đoạn thoại trên.

b. Chỉ ra tác dụng của việc sử dụng cấu trúc câu này.

Bài giải chi tiết:

a. Học sinh phân tích cấu trúc của các câu in đậm trong đoạn thoại đã cho. Lưu ý: Xét về cấu trúc, các câu in đậm được chia thành hai nhóm:

– Những câu rút gọn chủ ngữ, chỉ còn lại thành phần vị ngữ:
Ví dụ: Xéo đi, xéo đi! (VN).

– Những câu rút gọn chủ ngữ, còn lại vị ngữ và thành phần gọi đáp:
Ví dụ: Hỡi con rắn độc (thành phần gọi đáp), hãy hiện nguyên hình xấu xa khủng khiếp của ngươi đi! (VN).

b. Trong lời thoại đã cho, việc sử dụng nhiều cấu trúc câu rút gọn (kết hợp với việc bổ sung thành phần gọi đáp ở một số câu) rất thích hợp để thể hiện những lời cầu khiến chứa đựng sự căm hận, nỗi đau khổ tột cùng của nhân vật Phéc-đi-năng.

Bài tập 5 (trang 71): Cho câu sau: Phéc-đi-năng doạ sẽ tố cáo tội ác của cha chàng.

a. Thêm các thành phần phụ (trạng ngữ, thành phần phụ chú, thành phần tình thái,...) vào câu trên.

b. Nhận xét sự khác biệt về ý nghĩa giữa câu trên và (các) câu em vừa viết.

Bài giải chi tiết:

a. Thêm các thành phần phụ (trạng ngữ, thành phần phụ chú, thành phần tình thái,...) vào câu trên:

Ví dụ:
Phéc-đi-năng doạ sẽ tố cáo tội ác của cha chàng, tội ác giết quan tể tướng. (Thêm thành phần phụ chú).
Vì quá bất bình, Phéc-đi-năng doạ sẽ tố cáo tội ác của cha chàng. (Thêm thành phần trạng ngữ).
Hình như Phéc-đi-năng doạ sẽ tố cáo tội ác của cha chàng. (Thêm thành phần tình thái).

b. Học sinh nhận xét sự khác biệt về ý nghĩa giữa câu trong đề bài và (các) câu em vừa viết.

Lưu ý: Thêm thành phần phụ là một trong những cách mở rộng cấu trúc câu. Việc thêm thành phần phụ (trạng ngữ, thành phần phụ chú, thành phần tình thái,...) có tác dụng cung cấp thêm thông tin về một khía cạnh nào đó: thời gian, địa điểm, nguyên nhân; thông tin bổ sung về một chi tiết nào đó trong câu; cách đánh giá của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu,…