Video giảng Ngữ văn 11 kết nối Bài 7: Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN 1: AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

Chào các em! Hôm nay, cô muốn mời các em tham gia vào một chuyến phiêu lưu với kiến thức. Các em đã chuẩn bị ba lô và tinh thần chưa?

Thông qua video này, các em sẽ nắm được các kiến thức và kĩ năng như sau:

• Nhận biết và hiểu được các đặc điểm cơ bản của tuỳ bút – một tiểu loại của kí – qua một tác phẩm cụ thể.
• Tính chất ghi chép, đề tài lấy từ sự thật đời sống, vai trò của chủ thể sáng tạo,... cần được làm rõ qua quá trình đọc, khám phá văn bản.
• Phân tích được giá trị của các yếu tố tự sự, thuyết minh, đặc biệt là yếu tố trữ tình được người viết sử dụng một cách sáng tạo trong tùy bút. Đồng thời, qua đọc văn bản, nhận ra được mức độ, tính chất và các yếu tố hư cấu được sử dụng trong một tác phẩm kí.
• -Biết yêu mến cảnh quan thiên nhiên, các sắc màu văn hoá của đất nước.

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG:

Để xem các em đã sẵn sàng cho bài học chưa, cô có một câu hỏi cho cả lớp:

Em có kỉ niệm gì với dòng sông mà em từng biết? Hãy chia sẻ ấn tượng của em về hình ảnh một dòng sông được tái hiện trong tác phẩm văn học hoặc các loại hình nghệ thuật khác (âm nhạc, điện ảnh, hội họa…)

HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ

Nội dung 1: Tìm hiểu về đặc điểm của thể loại kí

Để khởi đầu, hãy cùng tìm hiểu nội dung 1, nơi chúng ta sẽ khám phá những đặc điểm cơ bản nhất của thể loại kí. Các em hãy đọc phần chuẩn bị về mục Tri thức Ngữ văn và làm việc cá nhân, trả lời những câu hỏi sau:

• Em hãy trình bày những đặc trưng của thể loại kí.
• Em hãy cho cô biết yếu tố trữ tình và yếu tố tự sự trong tản văn, tùy bút là gì?

Video trình bày nội dung:

1. Đặc trưng của thể kí và yếu tố tự sự, trữ tình trong tùy bút, tản văn.

a) Đặc trưng thể kí

- Khái niệm: Kí là tên gọi một nhóm các thể/ tiểu loại tác phẩm văn xuôi phi hư cấu có khả năng dung hợp các phương thức tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thông tin, nhằm tái hiện những trạng thái đời sống đang được xã hội quan tâm và bộc lộ trực tiếp những cảm nghĩ của tác giả.

- Tuỳ vào mục đích viết, sự bộc lộ cái tôi tác giả và cách thức tổ chức các phương tiện biểu đạt mà tác phẩm kí được gọi là tùy bút, tản văn, phóng sự hay là kí sự, truyện kí hồi kí, nhật kí, du kí,

b) Yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình trong tản văn, tùy bút

- Tuỳ bút là tiểu loại kí có tính tự do cao, có bố cục linh hoạt, thường nghiêng hẳn về tính trữ tình với điểm tựa là cái tội của tác giả. Người viết sẽ tuỳ cảnh, tuỳ việc, tuỳ theo cảm hứng mà trình bày, nhận xét, đánh giả, suy tưởng,... Nếu có miêu tả, kể chuyện thì đó cũng chỉ là cái cớ để giãi bày cảm xúc, suy tư trữ tình.

- Tản văn là một tiểu loại kí thường sử dụng đồng thời cả yếu tố tự sự và trữ tình, có thể còn kết hợp nghị luận, miêu tả, nhằm thể hiện những rung cảm thẩm mĩ và quan sát tinh tế của tác giả về các đối tượng đa dạng trong đời sống. Cái tôi của tác giả luôn hiện diện rõ nét, nhưng việc triển khai những liên hệ, suy tưởng phần nào được tiết chế so với tuỳ bút.

- Trong tùy bút, tản văn, yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình luôn có sự kết hợp linh hoạt, tuỳ vào ý tưởng trung tâm được triển khai, đối tượng của sự quan sát, chiêm nghiệm và đặc điểm phong cách nghệ thuật của người viết.

Nội dung 2: Tìm hiểu chung về văn bản

Trước khi khám phá nội dung tác phẩm, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về chung về tác phẩm này nhé!

Cô mời một bạn đọc to, rõ ràng đoạn văn số 2 và đoạn văn số 4. Cô sẽ chia lớp thành 4 nhóm và giao cho mỗi nhóm một nhiệm vụ thảo luận. Các nhóm hãy cùng nhau trả lời những câu hỏi sau đây:

• Nhóm 1: Hãy nêu một số nét cơ bản về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường.
• Nhóm 2: Xác định xuất xứ và bố cục của văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”.
• Nhóm 3: Hãy nêu rõ thể loại, đề tài và chủ đề của văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”.
• Nhóm 4: Chia sẻ cảm nhận của bạn về ý nghĩa của nhan đề bài tùy bút. Theo bạn, cách đặt nhan đề của tác giả có gì đáng chú ý?

Video trình bày nội dung:

a. Tác giả và xuất xứ văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông”.

* Tác giả:

- Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937 tại thành phố Huế.

- Quê ở huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.

- Ông là một nhà văn, đồng thời cùng là một nhà văn hóa và có sự gắn bó sâu sắc với Huế.

- Ông có sở trường về tùy bút – bút kí.

- Các tác phẩm chính của ông: “Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu” (1971), “Rất nhiều ánh lửa” (1979), “Ngọn núi ảo ảnh” (1999)…

- Phong cách sáng tác: trữ tình, trí tuệ, kết hợp nhiều kiến thức của nhiều lĩnh vực (âm nhạc, thi ca, lịch sử, …), vừa trữ tình, lãng mạn, vừa thâm trầm, triết lý đồng thời cũng rất độc đáo, tài hoa.

*Xuất xứ văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”

- “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là bài kí xuất sắc của Hoàng Phủ Ngọc Tường viết tại Huế năm 1981, in trong tập bút kí cùng tên năm 1986.

- Bài kí lấy bút kí lấy cảm hứng mãnh liệt từ dòng sông Hương thơ mộng của xứ Huế.

b. Bố cục của văn bản

- Bố cục:

+ Phần 1 (từ đầu đến “quê hương xứ sở”): Thủy trình của sông Hương.

+ Phần 2 (còn lại): Vẻ đẹp lịch sử, văn hóa và thi ca của sông Hương.

c. Đề tài, chủ đề của văn bản

- Thể loại: tùy bút.

- Đề tài: dòng sông quê hương (sông Hương).

- Chủ đề: thể hiện lòng yêu nước, tinh thần dân tộc gắn liền với tình yêu thiên nhiên sâu sắc, với truyền thống văn hóa, lịch sử lâu đời.

d. Nhan đề

- THỨC + Thể hiện trạng thái cảm xúc của tác giả trước con sông.

- Nhan đề bài tuỳ bút có thể có những ý nghĩa:

+ Khơi gợi sự hình dung, tưởng tượng, liên tưởng ở người đọc.

+ Kích thích sự tìm hiểu, khám phá về con sông.

- Tác giả đã chọn một câu hỏi tu từ để đặt tên cho bài tuỳ bút. Đó không phải là câu hỏi về bản thân sông Hương mà về vấn đề “ai đã đặt tên” cho nó. Nghĩa là tên của sông Hương hàm chứa nhiều điều lý thú cần tìm hiểu, cũng như chính những điều bí ẩn cần khám phá của chính con sông vậy.

…………………………

Nội dung video Văn bản 1: Ai đã đặt tên cho dòng sông? còn nhiều phần rất hấp dẫn và thú vị. Hãy cùng đăng kí để tham gia học bài và củng cố kiến thức thông qua hoạt động luyện tập và vận dụng trong video.