Video giảng Ngữ văn 11 cánh diều bài 6 Thực hành tiếng Việt

Tên

Khái niệm

Tác dụng

VD

Tên

Khái niệm

Tác dụng

VD

So sánh

Đối chiếu SV, hiện tượng này với SV hiện tượng khác có nét tương đồng

Tăng sức gợi hình, gợi cảm

Trong như tiếng hạc bay qua,

Đục như tiếng suối mới sa nửa vời.

Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,

Tiếng mau rầm rập như trời đổ mưa.

Nhân hóa

Biến những vật vô tri thành con người (đặc điểm, tính chất, suy nghĩ, hành động, cảm xúc)

Khiến sự vật gần gũi với thế giới con người

“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!”

Ẩn dụ

(So sánh ngầm)

Gọi tên sự vật, hiện tượng này (SV A) bằng tên sự vật, hiện tượng khác (SVB) có nét tương đồng

Tăng sức gợi hình, gợi cảm

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi -> thực

Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng. -> AD

-> Ánh sáng, nguồn sống

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng -> T

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ -> AD

-> Sự sống, bât tử 

Mặt trời xuống biển như hòn lửa -> Thực

Hoán dụ

Gọi tên sự vật, hiện tượng này (SV A) bằng tên của sự vật, hiện tượng khác (SV B) có nét tương cận (gần gũi, liên tưởng)

Tăng sức gợi hình, gợi cảm

Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước,

Chỉ cần trong xe có một trái tim.

-> người lính lái xe

Áo nâu liền với áo xanh,

Nông thôn cùng với thị thành đứng lên

-> nông dân, công nhân

Ngày Huế đổ máu/Chú Hà Nội về

-> chiến tranh

Điệp từ

Lặp lại một từ hoặc một cụm từ

- Nhấn mạnh nội dung

- Tạo tính nhạc, làm tăng sức biểu cảm

- Tạo nhịp điệu cho câu

Áo em thoang thoảng hương nhài,

Áo em say đắm một màu trầm hương.

Áo em ngày nhớ đêm thương,

Áo em chín nhớ mười thương anh chờ.

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

Nói quá

Phóng đại quy mô, mức độ của sự vật, hiện tượng

- Nhấn mạnh, gây ấn tượng

- Tăng sức biểu cảm

Lỗ mũi mười tám gánh lông

Chồng yêu chồng bảo râu rồng trời cho

-> vẻ bề ngoài của cô gái, tạo tiếng cười

Gác kinh viện sách đôi nơi,

Trong gang tấc lại gấp mười quan san.

-> khoảng cách trong tâm hồn, nỗi buồn

Nói giảm nói tránh

Dùng cách nói tế nhị, uyển chuyển

- Giảm cảm giác đau buồn, ghê sợ

- Tránh sự thô tục, thiếu lịch sự

Bác đã đi rồi sao Bác ơi?

Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời!

Chơi chữ

Lợi dụng đặc sắc về âm, nghĩa của từ

Tạo sắc thái hài hước, dí dỏm

Còn trời, còn nước, còn non,

Còn cô bán rượu anh còn say sưa.

-> say rượu, say tình

Chàng Cóc ơi! Chàng Cóc ơi!

Thiếp bén duyên chàng có thế thôi.

Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé

Nghìn vàng khôn chuộc mối bôi vôi

-> Dùng từ nhiều nghĩa về họ hàng nhà cóc để mỉa mai, châm biếm

Liệt kê

Sắp xếp hàng loạt các từ hoặc cụm từ cùng loại

Diễn tả sâu sắc, đầy đủ về tư tưởng, tình cảm

Tin vui chiến thắng trăm miền,

Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về.

Vui từ Đồng Tháp, An Khê,

Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng

-> Diễn tả sâu sắc cảm xúc hạnh phúc khi chiến thắng

Đảo ngữ

Thay đổi trật tự ngữ pháp thông thường của câu

Nhấn mạnh và làm nổi bật nội dung cần diễn đạt

Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông chợ mấy nhà

-> nhấn mạnh sự tiêu điều, xơ xác

Mọc giữa dòng sông xanh/Một bông hoa tím biếc

-> nhấn mạnh sức sống mãnh liệt của bông hoa