Video giảng Ngữ văn 11 cánh diều bài 5 Thực hành tiếng Việt

Tóm lược nội dung

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT HIỆN TƯỢNG PHÁ VỠ NHỮNG QUY TẮC NGÔN NGỮ THÔNG THƯỜNG

Mến chào các em học sinh thân yêu!

Thông qua video này, các em sẽ nắm được các kiến thức và kĩ năng như sau:

• Nhận biết được một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường: đặc điểm và tác dụng.
• Vận dụng các kiến thức, hiểu biết về hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường để thực hành làm các bài tập liên quan.
• Vận dụng được những hiểu biết về hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường để giải quyết những vấn đề giao tiếp trong đời sống xã hội.
• Phân tích và đánh giá được vai trò, tầm quan trọng của việc phân biệt, sử dụng ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết trong đời sống.

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG:

Để giúp các em chuẩn bị tốt hơn cho bài học, chúng ta sẽ cùng khởi động bằng một trò chơi thú vị nhé! Trò chơi mang tên ““TÌM KIẾM HIỆN TƯỢNG PHÁ VỠ QUY TẮC NGÔN NGỮ”.  Cô sẽ chia lớp thành 4 nhóm. Luật chơi như sau:

Trong vòng 5 phút, các đội lần lượt liệt kê những câu thơ có chứa hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ. Nhóm nào liệt kê được nhiều nhất sẽ dành chiến thắng.

Các em đã sẵn sàng chưa? Cùng bắt đầu thôi nào!

HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ

Nội dung 1: Củng cố kiến thức

Phần lý thuyết đóng vai trò rất quan trọng trong việc giúp các em hiểu sâu hơn về cách nhận biết những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường. Em hãy vận dụng hiểu biết cá nhân và sự chuẩn bị ở nhà, làm việc theo nhóm (bàn học tập). Từ đó hãy cho cô biết: cách nhận biết những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường. 

Video trình bày nội dung:

a. Cách nhận biết

Ngôn ngữ có tính chuẩn mực do vậy để nhận ra những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường phải nắm được quy ước ngôn ngữ có tính chuẩn mực của tiếng Việt, đồng thời biết đối chiếu, so sánh các phương án sử dụng ngôn ngữ khác nhau.

b. Một số hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường: (Xem lại phần nội dung “Kiến thức ngữ văn”)

Nội dung 2: Gợi ý giải bài tập trong SGK.

Sau khi đã nắm vững lý thuyết, giờ là lúc chúng ta bước vào phần thực hành. Các em hãy chuẩn bị sẵn sàng để thử sức với những bài tập nhé!

Bài 1: Những trường hợp nào dưới đây được xem là hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường về từ?

a. Ăn ngay ở thật, mọi tật mọi lành (Tục ngữ)

b.      Những là đắp nhớ đổi sầu

Tuyết sương nhuốm nửa mái đầu hoa râm

(Nguyễn Du)

c.  Trăng rất trăng là trăng của tình duyên

(Xuân Diệu)

d. Càng thấy anh đứng yên, họ càng được ngắm và càng cho là anh muốn pha trò như thế, nên càng cười già! (Nguyễn Công Hoan)

e.  Có phải duyên nhau thì thắm lại,

Đừng xanh như lá bạc như vôi

(Hồ Xuân Hương)

Video trình bày nội dung:

a. Ăn ngay ở thật, mọi tật mọi lành (Tục ngữ)

- Sự kết hợp từ ngữ: “Ăn ở” và “ngay thật” -> “Ăn ngay ở thật”

=> Hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ trường hợp tác rời các tiếng trong từ

=> Nhấn mạnh sự thật hễ ăn ở ngay thẳng thật thà, thì dù mắc bệnh tật gì rồi cũng qua khỏi, lành mạnh. Nghĩa bóng tật có nghĩa là tội vạ, là những việc không hay. Cả câu nghĩa là hễ ăn ở ngay thẳng thật thà thì dù có mắc phải tội vạ gì oan uổng, sau cũng vô sự.

b.      Những là đắp nhớ đổi sầu

Tuyết sương nhuốm nửa mái đầu hoa râm

(Nguyễn Du)

- Sự kết hợp giữa các từ “đắp nhớ” – “đổi sầu”

=> Hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ bằng cách kết hợp từ bất bình thường.

=> Không ai nói “đắp” (tức bồi đắp, đắp nên, dựng nên) nỗi nhớ, cũng chẳng “đổi” (trao đổi, đổi chác) được nỗi sầu, nỗi phiền muộn. Cách nói của Nguyễn Du giúp nhân Kiều giãi bày được nỗi lòng: nỗi nhớ cứ lớn dần, đầy dần theo năm tháng còn nỗi buồn thì chẳng thể vơi cạn. Xa cách nửa đời người, mái tóc đã điểm hoa râm nhưng tình cảm Kiều dành cho Kim chẳng hề phai nhạt.

c.  Trăng rất trăng là trăng của tình duyên

(Xuân Diệu)

- Từ “trăng” thứ hai vốn là danh từ nhưng được sử dụng như một tính từ

=> Hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ bằng cách chuyển từ loại: từ danh từ sang tính từ.

=> Việc phá vỡ quy tắc ấy khiến trăng mang những đặc tính riêng chỉ mình trăng mới có – đó là tình, là duyên, là biểu tượng của những điều vừa thanh cao, vừa đẹp đẽ, vừa nồng nàn, vừa dịu dàng, mơn trớn, yêu thương.

d. Càng thấy anh đứng yên, họ càng được ngắm và càng cho là anh muốn pha trò như thế, nên càng cười già! (Nguyễn Công Hoan)

- Sự kết hợp của động từ “cười” với tính từ “già”

=> Hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ kết hợp từ bất bình thường

=> Từ “già” là tính từ để chỉ những người đã lớn tuổi, sống lâu; cũng để chỉ trạng thái của các loài thực vật khi đã chín quá kì. Nhưng “cười già” lại chỉ tràng cười liên tục, không dứt, không ngừng được – những nụ cười khoái chí, thích thú đầy thỏa mãn. Tác giả xây dựng đối lập giữa nỗi buồn khổ của anh kép từ bền với sự khoái trá của khán giả để thấy nỗi bất hạnh của anh. Dù nhận được tin bố đã mất, đau khổ nhưng anh vẫn phải làm trò cười cho mọi người vì miếng cơm manh áo.

e.  Có phải duyên nhau thì thắm lại,

Đừng xanh như lá bạc như vôi

- Sử dụng thành ngữ "xanh như lá, bạc như vôi" kết hợp từ “Đừng” đầu câu thơ

=> Hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ tỉnh lược thành phần chủ ngữ của câu

=> Câu thơ “Đừng xanh như lá bạc như vôi” khuyết thành phần chủ ngữ như một lời cảnh tỉnh, nhắc nhở người đàn ông trong xã hội ấy: nếu có duyên thì cùng nhau bước tiếp tạo nên cái kết đẹp “thắm lại”, nếu không thì cũng đừng phũ phàng, bội bạc như lá, như vôi. Câu thơ là lời khuyên nhủ, cảnh tỉnh xa xôi, kể cũng thật tình tứ và giàu lòng trắc ẩn.

…………………………

Nội dung video Bài 5: Thực hành tiếng Việt: Hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường còn nhiều phần rất hấp dẫn và thú vị. Hãy cùng đăng kí để tham gia học bài và củng cố kiến thức thông qua hoạt động luyện tập và vận dụng trong video.