BÀI 9: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Nghĩa của từ

Câu 1: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu:

Mắt trẻ con sáng lắm

Nhưng chưa thấy gì đâu

Mặt trời mới nhô cao

Cho trẻ con nhìn rõ

a. Giải thích nghĩa của từ “nhô”

b. Trong đoạn thơ trên, có thể dùng từ lên thay thế cho từ nhô được không? Hãy chỉ ra sự tinh tế của nhà thơ trong việc sử dụng từ nhô.

Giải rút gọn

a. Nhô: động từ, đưa phần đầu cho vượt hẳn lên phía trên hoặc phía trước, so với những cái xung quanh.

=> Mặt trời mới nhô cao: mặt trời chuyển động lên cao trên bầu trời so với núi non, cây cối.

b. Trong đoạn thơ trên, không thể dùng từ lên để thay thế cho từ nhô. Sử dụng từ nhô gợi lên vẻ tinh nghịch, đáng yêu, phù hợp với cách cảm của trẻ thơ.

Câu 2: Trong bài thơ có các từ như trụi trần, bế bồng. Trong tiếng Việt cũng có các từ như trần trụi, bồng bế. Tìm thêm ở trong và ngoài văn bản những từ có thể đảo trật tự các thành tố để có từ khác đồng nghĩa. 

Giải rút gọn

 Trong bài thơ có các từ như trụi trần, bế bồng. Trong tiếng Việt cũng có các từ như trần trụi, bồng bế. Một số từ ở trong và ngoài văn bản những từ có thể đảo trật tự các thành tố để có từ khác đồng nghĩa:

Trong văn bản: thơ ngây, khao khát, 

Ngoài văn bản: thoi đưa, sụt sùi.

Biện pháp tu từ

Câu 3: Hãy chỉ ra những câu thơ có sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong khổ hai của bài thơ. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh đó trong việc thể hiện nội dung khổ thơ.

Giải rút gọn

 Những câu thơ có sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong khổ hai của bài thơ:

+ Cây cao bằng gang tay / Lá cỏ bằng sợi tóc / Cái hoa bằng cái cúc

+ Tiếng hót trong bằng nước / Tiếng hót cao bằng mây

Tác dụng của biện pháp tu từ so sánh đó trong việc thể hiện nội dung khổ thơ: So sánh sự vật quen thuộc này với sự vật quen thuộc khác. Mọi vật trên Trái đất qua con mặt của trẻ đều thân yêu, ngây thơ và đáng yêu, ẩn chứa trong đó tất cả màu sắc và âm thanh của cuộc sống. 

Câu 4: Nhà thơ đã sử dụng biện pháp tu từ gì trong câu thơ Những làn gió thơ ngây. Nêu tác dụng của những biện pháp tu từ ấy.

Giải rút gọn

Nhà thơ đã sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa trong câu thơ: Những làn gió thơ ngây. Tác giả vì làn gió thơ ngây như chính mỗi đứa trẻ. Đó là sự trong lành, mát mẻ của trời đất cũng giống như sự ngây thơ và đáng yêu của các em.

Câu 5: Hãy ghi lại những câu thơ sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ và nêu tác dụng của việc sử dụng biện pháp tu từ đó trong đoạn thơ Nhưng còn cần cần cho trẻ đến Từ bãi sông cát vàng. 

Giải rút gọn

- Điệp ngữ từ, rất, từ cái trong đoạn thơ: Từ cái bống cái bang … Từ bãi sông cát vàng

- Tác dụng: nhằm liệt kê những hình ảnh phong phú trong lời ru của mẹ, nhấn mạnh vẻ đẹp mang đậm tình cảm thiết tha, tâm hồn người Việt.