TRÁI ĐẤT - CÁI NÔI CỦA SỰ SỐNG

Trước khi đọc

Câu 1:  Em từng nghe, đọc hay đã thuộc những ca khúc, bài thơ nào viết về Trái Đất? Chúng đã gợi lên trong em ấn tượng, cảm xúc gì? Theo em, để hiểu biết và yêu quý hơn hành tinh xanh này, chúng ta còn cần phải tìm đến những nguồn thông tin hay loại tài liệu nào khác?

• Bài hát Trái đất này là của chúng mình (Trương Quang Lục)

• Bài thơ Trái đất còn quay (Huy Cận)

Những bài thơ, bài hát này đã gợi lên trong em hình ảnh trái đất là một hành tinh xanh rộng lớn, quay mãi.

Theo em, để hiểu biết và yêu quý hơn hành tinh xanh này, chúng ta còn cần phải tìm đến những nguồn thông tin nghiên cứu khoa về trái đất, lịch sử hình thành trái đất,...

Câu 2: Người ta thường nói: “Sự sống muôn màu”. Em hiểu điều này như thế nào?

Giải rút gọn

Trái đất là ngôi nhà của biết bao nhiêu sự sống của con người, loài vật, cây cỏ hoa lá,...Mỗi một sự sống đều là một câu chuyện từ lúc xuất hiện, được sinh ra cho đến lúc trưởng thành. Mỗi một sự vật lại mang một nét riêng biệt khác nhau, không sự vật nào giống sự vật nào. Vì thế, nên người ta đó là cuộc sống muôn màu muôn vẻ, muôn hình vạn trạng. 

Trong khi đọc

Câu 1: Phần sa - pô với nhừng dòng chữ in đâm 

Giải rút gọn

Phần sa-pô với những dòng chữ in đậm đưa ra nội dung chính của toàn bài với từng phần.

Câu 2: Văn bản được triển khai với nhiều đề mục in đậm

Giải rút gọn

- Trái đất trong hệ Mặt Trời

- “Vị thần hộ mệnh” của sự sống trên Trái Đất

- Trái Đất – nơi cư ngụ của muôn loài

- Con người trên Trái Đất

- Tình trạng Trái Đất hiện ra sao?

Câu 3: Những miêu tả về sự hiện diện của nước trên trái đất

Giải rút gọn

- Nước tồn tại duy nhất ở Trái Đất.

- Nước bao phủ 3/4 bề mặt Trái Đất.

- Đại dương, khối băng,…

Câu 4: Sự sống trên Trái Đất phong phú như thế nào?

Giải rút gọn

Có loài cần quan sát bằng kính hiển vi, có loài khổng lồ, có loài dưới nước, trên cạn, bay lượn trên cao,… vô số loài khác nhau.

Câu 5: Vì sao có thể khẳng định con người là đỉnh cao kì diệu của sự sống trên Trái Đất?

Giải rút gọn

Con người là động vật bậc cao và nhờ khả năng lao động đã cải tạo Trái Đất.

Câu 6: Ý sau cùng của bài có lạc đề không?

Giải rút gọn

Không vì nó dấy lên ý thức trách nhiệm của mỗi người. 

Sau khi đọc

Câu 1: Liệt kê theo hình thức gạch đầu dòng những thông tin chủ yếu mà văn bản đưa đến cho người đọc?

Giải rút gọn

- Trái đất là một trong tám hành tinh của hệ Mặt Trời.

- Nước chiếm 2/3 bề mặt Trái đất. Nhờ có nước sự sống trên Trái đất phát triển dưới nhiều dạng phong phú, ...

- Trái đất là nơi cư ngụ của muôn loài. Tất cả mọi dạng tồn tại của sự sống đều tồn tại, phát triển theo những quy luật sinh học bí ẩn. 

- Con người là đỉnh cao ỳ diệu của sự sống trên trái đất. Con người là động vật bậc cao có tình cảm, ngôn ngữ, biết tổ chức cuộc sống theo hướng tích cực. Tuy nhiên, cũng chính con người đã làm ảnh hưởng tiêu cực đến Trái đất bằng hành động khai thác thiên nhiên một cách bừa bãi.

- Tình trạng của Trái đất đang từng ngày từng giờ bị tổn thương. Câu hỏi Trái đất có thể chịu đựng được đến bao giờ là câu hỏi nhân loại không thể làm ngơ. 

Câu 2: Các bức tranh đã hỗ trợ gì cho em trong việc nắm bắt thông tin của văn bản?

Giải rút gọn

Bức tranh 1: Cuộc sống thiên nhiên hoang dã, xanh ngắt, trong lành của các loài động vật.

Bức tranh 2: Con người tấp nập xây tháp Ba-ben. Cuộc sống có sự can thiệp, phát triển bằng cách xây dựng của con người.

Câu 3: Vấn đề chính được đề cập trong phần 2 (“Vị thần hộ mệnh” của sự sống trên Trái Đât) là gì? Việc nói về vấn đề đó liên quan như thế nào đối với hướng triển khai những nội dung khác ở các phần kế tiếp?

Giải rút gọn

- Vấn đề đươc đề cập trong phần 2 là: là sự quan trọng của nước đối với sự sống. Nếu không có nước thì Trái đất chỉ là một hành tinh khô chết. Nhờ có nước, sự sống trên khăp hành tinh vô cùng phong phú.

Việc nói về vấn đề đó liên quan đối với hướng triển khai những nội dung khác ở các phần kế tiếp. Phần 3, phần 4 tác giả nêu vấn đề chính vì cuộc sống phát triển và vô cùng phong phú nhờ tài nguyên nước, nên các loài động vật cũng phát triển phong phú theo. 

Câu 4: Văn bản đã nói được đầy đủ về sự kì diệu của sự sống trên Trái Đất chưa? Em có thể bổ sung điều gì xung quanh vấn đề này?

Giải rút gọn

Bổ sung về các kiểu tổ chức: động vật – thực vật; loài sống trên cạn – loài sống trên không – loài sống dưới nước; màu sắc – hình dáng – khả năng thích nghi – trí thông minh;...

Câu 5:  Bằng hiểu biết của mình, em hãy thêm bằng chứng để khẳng định con người là đỉnh cao sự kỳ diệu của sự sống trên Trái đất.

Giải rút gọn

- Loài người  là loài duy nhất còn tồn tại của phân tông Hominina, thuộc lớp Động vật có vú. Con người là một loài sinh vật có bộ não tiến hóa rất cao cho phép thực hiện các tư duy trừu tượng, ngôn ngữ và xem xét nội tâm. Điều trên kết hợp với một cơ thể đứng thẳng cho phép giải phóng hai chi trước khỏi việc di chuyển và được dùng vào việc cầm nắm, cho phép con người dùng nhiều công cụ hơn tất cả những loài khác.

Cũng như những loài linh trưởng khác, con người là một sinh vật xã hội, sống bầy đàn, có sự phân thứ bậc nhất định xác định từ cọ xát và truyền thống. Hơn thế nữa, con người cũng rất thành thạo việc sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp, để biểu lộ những ý kiến riêng của mình và trao đổi thông tin. Con người tạo ra những xã hội phức tạp trong đó có những nhóm hỗ trợ nhau và đối nghịch nhau ở từng mức độ. Giao tiếp xã hội giữa con người và con người đã góp phần tạo nên những truyền thống, nghi thức, quy tắc đạo đức, giá trị, chuẩn mực xã hội, và cả luật pháp. Tất cả cùng nhau tạo nên những nền tảng của xã hội loài người. Con người cũng rất chú ý đến cái đẹp và thẩm mỹ, cùng với nhu cầu muốn bày tỏ mình, đã tạo nên những sự đổi mới về văn hóa như nghệ thuật, văn chương,..

Câu 6: Làm rõ lý do xuất hiện câu hỏi: “Trái đất có thể chịu đựng được đến bao giờ?” trong đoạn cuối của văn bản. Câu hỏi đó gợi lên trong em những suy nghĩ gì?

Giải rút gọn

Vì con người đã tác động vào Trái đất, khai thác tài nguyên thiên nhiên quá nhiều, một cách bừa bãi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tồn tại và phát triển sự sống trên Trái đất. Câu hỏi dấy lên hồi chuông cảnh tỉnh cho con người về việc bảo vệ, giữ gìn hành tinh xanh. 

Câu 7: Từ việc đọc hiểu văn bản Trái Đắt - cái nôi của sự sống, em rút ra được kinh nghiệm gì về cách đọc một văn bản thông tin?

Giải rút gọn

Cần đọc văn bản thông tin cần nhấn mạnh những phần có đề mục, cách ngắt quãng rõ ràng để phân biệt được rõ từng phần của văn bản. 

Viết kết nối với đọc

Hãy viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) về chủ đề Để hành tinh xanh mãi xanh...

Giải rút gọn

Soi ngược vào những bức tranh phong cảnh đẹp đẽ của đất nước trong thơ ca. Chúng ta mới thấy mảnh đất chúng ta đang sinh sống hiện nay bị ảnh hưởng nhiều bởi những hậu quả của ô nhiễm môi trường: mùa thu se se lạnh của Hà Nội bị thay thế bởi cái nóng oi bức mà dai dẳng của mùa hạ, mực nước biển dâng cao gây lũ lụt gây ra nhiều thiệt hại.  Thật đáng buồn khi chính con người lại đầu độc môi trường trong khi chúng ta cần có môi trường.  Vì vậy, để hành tinh xanh mãi xanh, bảo vệ môi trường là trách nhiệm của tất cả mọi người, mọi công dân trên hành tinh xanh này. Chúng ta phải cùng nhau chung tay thì mới có thể tạo ra tác động đủ lớn giúp đẩy lùi và ngăn chặn ô nhiễm môi trường, làm ảnh hưởng đến cuộc sống của chính bản thân và các sinh vật khác!