BÀI 3: SƠN TINH THỦY TINH

Trước khi đọc

Câu 1:  Đối với cuộc sống của con người, tuỳ từng thời điểm cụ thể, các hiện tượng tự nhiên có thể bộc lộ một trong hai mặt: ích lợi và tác hại. Nêu một số ích lợi và tác hại của các hiện tượng đó.

Giải rút gọn

Tuỳ từng thời điểm cụ thể, các hiện tượng tự nhiên có thể bộc lộ một trong hai mặt: ích lợi và tác hại:

Nắng là một hiện tượng thiên nhiên có nhiều lợi ích như sưởi ấm, làm khô,...Nhưng ngược lại nếu như trời quá nắng và kéo dài sẽ gây ra cho con người thiếu nước cho cuộc sống sinh hoạt, lao động sản xuất, gây hạn hán, cháy rừng...

Mưa cung cấp nước cho ăn, uống, sinh hoạt, lao động sản xuất...làm cho cây cối xanh tươi, đâm chồi nảy lộc. Nhưng nếu mưa nhiều sẽ cũng dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng: lũ lụt gây chết người, vật, phá hỏng nhiều công trình...

Câu 2: Hãy nêu những hoạt động của con người nhằm hạn chế tác hại của các hiện tượng tự nhiên mà em biết.

Giải rút gọn

Trồng cây gầy rừng, xây đập chống lũ,...

Trong khi đọc

Câu 1: Chú ý thời gian diễn ra câu chuyện

Giải rút gọn

Vào đời Hùng Vương thứ mười tám, khi con gái là Mị Nương đã đến tuổi lấy chồng.

Câu 2: Sinh lễ ở đây có gì đặc biệt?

Giải rút gọn

Sính lễ Vua Hùng đặt ra là: Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng nao, mỗi thứ một đôi

Câu 3: Điều gì đã xảy ra khi Thủy Tinh tức giận? Sơn Tinh đã ngăn chặn dòng nước lũ bằng cách nào?

Giải rút gọn

- Sơn Tinh hô mưa, gọi gió, làm thành dông bão rung chuyển đất trời, dâng nước lên cuồn cuộn đánh Sơn Tinh, nước ngập khắp nơi 

- Sơn Tinh đã dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành lũy đất, ngăn chặn dòng nước lũ.

Sau khi đọc

Câu 1: Các sự kiện trong một câu chuyện dân gian thường được kết nối với nhau bởi quan hệ nguyên nhân và kết quả. Hãy tóm lược cốt truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo chuỗi quan hệ nguyên nhân - kết quả và thể hiện chuỗi quan hệ đó theo mẫu sau:

Nguyên nhân (Vua Hùng tổ chức kén rể) => Kết quả/nguyên nhân (Hai chàng trai tài giỏi cùng đến thi tài, không ai chịu thua ai) => Kết quả (Vua Hùng ra điều kiện ai mang sính lễ đến trước thì gả co gái cho)

Giải rút gọn

Câu 2: Trong câu chuyện này, những nhân vật nào được gọi là thần? Hãy chỉ ra những đặc điểm khiến cho họ được coi là những vị thần.

Giải rút gọn

Nhân vật Sơn Tinh và Thủy Tinh được gọi là thần vì: Sơn Tinh và Thủy Tinh vì họ có thể hô mưa gọi gió, dời núi,....Là đại điện cho nhân dân, thể hiện khát vọng, ước mơ chiến thắng của nhân dân trong việc chế ngự thiên tai.

Câu 3: Cuộc thi tài kén rể trong câu chuyện này có gì đặc biệt?

Giải rút gọn

Cuộc thi tài kén rể trong câu chuyện này đặc biệt bởi lý do vua Hùng Vương đời thứ 18 có người con gái vô cùng xinh đẹp nết na, được vạn người mê tên là Mị Nương. Do đó, vua Hùng Vương muốn kén cho nàng một người chồng như ý. Một người là tướng lĩnh của vùng non cao, có thể xây núi lấp sông, dựng thành xây lũy cũng không kém phần tuấn tú và tài giỏi. Hai chàng trai mười phân vẹn mười làm cho vua Hùng Vương vô cùng suy nghĩ không biết chọn ai. Rồi cuối cùng vua Hùng Vương nói hai người đều tài giỏi cả, mà ta chỉ có duy nhất một cô con gái vì vậy ta đưa ra sính lễ rất khó. Ai mang tới trước ta gả con gái ta cho người đó.

Câu 4:  Sơn Tinh phải giao tranh với Thuỷ Tinh vì lí do gì? Ai là người thắng cuộc và vì sao người thắng cuộc xứng đáng được xem là một anh hùng?

Giải rút gọn

- Hai nhân vật giao tranh vì lí do cá nhân.

- Vì Sơn Tinh đã ngăn chặn một thảm họa thiên nhiên, bảo vệ sự sống nên khi chiến thắng Thủy Tinh, Sơn Tinh là một anh hùng,

Câu 5: Chủ đề của truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh là gì?

Giải rút gọn

• Thể hiện ước mơ chế ngự thiên tai của người Việt Cổ. 

• Suy tôn, ca ngợi công lao dựng nước, giữ nước của các Vua Hùng.

• Xây dựng nên hình tượng của hai nhân vật chính, cái thiện chống lại cái ác.

Câu 6: Truyền thuyết cũng thường lí giải nguồn gốc các sự vật, hiện tượng hoặc nguyên nhân của một hiện tượng thời tiết trong năm. Theo em, truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh lí giải hiện tượng tự nhiên nào? Tác giả dân gian cho rằng do đâu mà có hiện tượng tự nhiên đó?

Giải rút gọn

Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh lí giải hiện tượng lũ lụt và việc chống lũ lụt hằng năm của nhân dân ta ở đồng bằng Bắc Bộ. Có một chi tiết quan trọng là Sơn Tinh dựng thành ngăn nước. Đó là công việc đắp thành bằng đất của con người – khởi đầu cho những con đê lớn sau này chạy suốt hai bờ những con sông lớn để ngăn lũ. Người xưa để cho Sơn Tinh thắng Thủy Tinh là gửi gắm vào đó ước mơ có được sức mạnh thần kì để chế ngự được nạn lũ lụt – một tai họa lớn của con người.

Câu 7:  Thử tưởng tượng em là Thuỷ Tinh và nêu những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật sau khi bị thua cuộc.

Giải rút gọn

Tưởng tượng em là Thuỷ Tinh và nêu những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật sau khi bị thua cuộc: Giận dữ với những cuộc tấn công dữ dội. Nhưng Thủy Tinh dù phép thuật cao cường vẫn phải khuất phục trước Sơn Tinh dũng mãnh và mưu trí.

Viết kết nối với đọc

Đây là tưởng tượng của nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp về hình ảnh Sơn Tinh và Thuỷ Tinh:

Sơn Tinh có một mắt ở trán

Thuỷ Tinh râu ria quăn xanh rì

Một thần phi bạch hổ trên cạn

Một thần cưỡi lưng rồng uy nghi.

                                   (Nguyễn Nhược Pháp, Sơn Tỉnh, Thuỷ Tỉnh, trích trong tập Ngày xưa,

                                    NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 1996, tr. 9)

Điều này cho thấy, từ những thông tin về nhân vật trong câu chuyện, mỗi chúng ta đều có thể tưởng tượng ra ngoại hình của nhân vật Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo cách riêng. Hãy ghi lại tưởng tượng của em bằng một đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu).

Giải rút gọn

Sơn Tinh có khuôn mặt chất phác, khí thế phi thường, cơ thể vạm vỡ và cường tráng. Anh hùng Sơn Tinh dời núi, lấp biển. Còn Thủy Tinh đầy âm mưu, tính toán. Thủy Tinh hô mưa gọi gió. Cả hai nhân vật đều có sự khác biệt về ngoại hình. Sơn Tinh khoác trên mình màu vàng, nâu thiên hướng gần với đất núi. Còn Thủy Tinh lại ưa màu xanh dương bao la của biển cả. Khuôn mặt của Sơn tinh thì ôn hòa, nhã nhặn. Ngược lại Thủy Tinh lại ẩn chứa sự giận dữ, nóng nảy.