THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.

Như nước Đại Việt ta từ trước,

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.

Núi sông bờ cõi đã chia,

Phong tục Bắc Nam cũng khác.

Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập,

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương.

Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,

Song hào kiệt đời nào cũng có.

(Nguyễn Trãi, Bình Ngô đại cáo)

a. Tìm và giải nghĩa một số từ Hán Việt có trong đoạn trích chưa được chú thích ở văn bản Bình Ngô đại cáo.

b. Nêu tác dụng biểu đạt của hệ thống từ Hán Việt trong đoạn trích.

c. Đặt câu với các từ: nhân nghĩa, văn hiến, hào kiệt.

Giải rút gọn:

a. Một số từ Hán Việt cần giải thích:

- nhân nghĩa: lòng thương người và đối xử với người theo lẽ phải.

- phong tục: thói quen đã ăn sâu vào đời sống xã hội, được mọi người công nhận và làm theo.

- độc lập: đứng một mình tự tồn tại mà không dựa vào ai.

b. Tác dụng biểu đạt của hệ thống từ Hán Việt: Giữ được những từ ngữ mang nội hàm của một giai đoạn, một học thuyết (nhân nghĩa) và Làm cho văn bản trở nên ngắn gọn, xúc tích.

c. Đặt câu với các từ: nhân nghĩa, văn hiến, hào kiệt.

- Từ thiện là một hành động thể hiện nhân nghĩa của con người.

- Hà Nội là thủ đô nghìn năm văn hiến.

- Anh hùng hào kiệt trong thiên hạ đã quy tụ về đây.

Câu 2: Đọc lại đoạn 3 của văn bản Bình Ngô đại cáo (từ "Ta đây:" đến "Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều"), lập bảng hoặc vẽ sơ đồ liệt kê các điển tích và nêu tác dụng biểu đạt của chúng theo gợi ý sau:

Giải rút gọn:

Câu 3: Hầu hết các từ có yếu tố "nghĩa" trong nguyên tác Bình Ngô đại cáo đã được dùng lại nguyên vẹn, không dịch ra tiếng Việt (ví dụ: nhân nghĩa). Hãy liệt kê và giải thích ý nghĩa của các từ đó.

Giải rút gọn:

Câu 4: Tìm một số từ Hán Việt có yếu tố "nhân" được dùng với nghĩa như trong từ nhân nghĩa. Giải nghĩa các từ đó.

Giải rút gọn: