VĂN BẢN: ĐĂM SĂN ĐI BẮT NỮ THẦN MẶT TRỜI 

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Tìm hiểu và chia sẻ với các bạn thông tin về một số văn hóa của người Ê - đê (Ví dụ: trang phục, ẩm thực, nhà ở, lễ hội,...)

Giải rút gọn:

Xưa kia, trước khi lập một buôn làng mới, các tộc người Êđê thường cử người có uy tín đi tìm bến nước. Phải đạt được những yêu cầu cơ bản: nước sạch dồi dào không bao giờ cạn; có khu đất cao ráo bằng phẳng để lập buôn; có khu đất màu mỡ để làm nương rẫy; có khu rừng nguyên sinh,...Nếu hội đủ các yếu tố trên thì bà trưởng dòng họ sẽ di dời con cháu đến vùng đất này để lập buôn mới. Tên buôn thường mang tên người tìm ra bến nước. 

Văn hóa đậm tính mẫu hệ hủ bến nước từ bao đời kế thừa nối tiếp nhau là một người phụ nữ đứng đầu dòng họ.

Câu 2: Tìm hiểu ý nghĩa của biểu tượng mặt trời trong một số nền văn hóa 

Giải rút gọn:

Ai Cập cổ đại: Mặt trời được coi là biểu tượng của thần Ra, người được coi là vị thần mặt trời và sự sáng tạo.

Hy Lạp cổ đại: Mặt trời là biểu tượng của thần Apollo, người đại diện cho ánh sáng, âm nhạc, nghệ thuật và tri thức.

TRONG KHI ĐỌC

Câu 1: Chú ý các chi tiết mô tả Đăm Săn khi đến nhà Đăm Par Kvây.

Giải rút gọn:

- Chàng giậm chân trên sàn sân, hai lần sàn sân làm như vỗ cánh, bảy hàng cột nhà chao qua chao lại từ đông sang tây

- Chàng giắt chà gạc lên, rồi ngồi xuống, trông nghênh nghênh như con rắn trong hang, ngang ngang như con cọp trong đầm, như con tê giác trong thung

- Chàng nói nói cười cười, tiếng oang oang như sấm gầm sét dậy

Câu 2: Hình dung cảnh tiếp đón Đăm Săn trong nhà Đăm Par Kvây. Chú ý các chi tiết về đời sống văn hóa và phong tục của người Ê-đê.

Giải rút gọn:

Đăm Săn được tiếp đón như một khách quý trong nhà Đăm Par Kvây, họ trải chiếu, mang thuốc sợi, thuốc lá, trầu cho Đăm Săn hút, ăn. Họ giết gà, giã gạo, nấu cơm mời Đăm Săn. Không những thế còn mang rất nhiều thứ rượu quý mời chàng uống.

Câu 3: Dự báo về hành trình tới nhà Nữ Thần Mặt Trời.

Giải rút gọn:

Khi ở nhà Đăm Par Kvây, lúc biết ý định đến nhà Nữ Thần Mặt Trời của Đăm Săn, mọi người đều khuyên chàng không nên đi, “rừng này nhiều cọp, đường này nhiều rắn, không ai vào bắt Nữ Thần Mặt Trời được đâu! Đường đi hái cà người ta trồng chông lớn, đường đi hái ớt người ta trồng chông nhỏ, người lớn đi chết đằng người lớn, nhà giàu đi chết đằng nhà giàu, dũng tướng đi chết đằng dũng tướng”.

Câu 4: Lời khuyên của Đăm Par Kvây với Đăm Săn.

Giải rút gọn:

Đăm Par Kvây đã khuyên Đăm Săn: “Tôi cột diêng bằng thừng, tôi trói diêng bằng dây, tôi không cho diêng đi vào đấy đâu. Tôi xin cúng cầu phúc cho diêng một lợn, tôi xin tiễn chân diêng một trâu, tôi không cho diêng đi vào rừng thiêng của Nhà Trời đâu. Ở đây, chông lớn nhiều như lông nhím, chông nhỏ nhiều như lông chó, con sóc nhảy vào thân nó cũng khó mà vẹn toàn nữa là!”

Câu 5: Chú ý thái độ của Đăm Săn khi nghe lời khuyên của Đăm Par Kvây?

Giải rút gọn:

 Khi được Đăm Par Kvây khuyên, Đăm Săn vẫn quyết tâm giữ vững ý định đi bắt Nữ Thần Mặt Trời về làm vợ của mình,  không run sợ trước những lời cảnh báo đó mà ngược lại còn quyết tâm đi hơn “Gặp cọp, tôi sẽ giết cọp. Gặp tê giác, tôi sẽ giết tê giác”. Chàng tự tin không ai dám chống lại người tù trưởng giàu mạnh đầu đội khăn nhiễu, vai mang vải hoa là mình.

Câu 6: Đối chiếu từ ngữ miêu tả ngôi nhà Nữ Thần Mặt Trời với phần chú thích văn bản.

Giải rút gọn:

Ngôi nhà của Nữ Thần Mặt Trời được miêu tả đồng nhất, đều là nơi quạnh vắng, đìu hiu và heo hắt. Mãi tới khi đến tận cửa nhà mới có tiếng người, tiếng cười nói và quang cảnh tấp nập của cuộc sống sinh hoạt ngày thường.

Câu 7: Hình dung về cảnh tượng ngôi nhà Nữ Thần Mặt Trời.

Giải rút gọn:

Ngôi nhà hiện lên xinh đẹp và lấp lánh với mọi thứ bằng vàng, cho thấy sự sang trọng và giàu có. Mặt trăng, mặt trời, sấm chớp và các hiện tượng thiên nhiên bao quanh ngôi nhà tạo nên khung cảnh tấp nập, ồn ào, náo nhiệt.

Câu 8: Tưởng tượng về hình ảnh Nữ Thần Mặt Trời.

Giải rút gọn:

Đây là một người phụ nữ xinh đẹp và quyền năng, quý phái, được tất cả mọi người ngưỡng mộ và tôn trọng.

Câu 9: Vì sao Nữ Thần Mặt Trời từ chối Đăm Săn?

Giải rút gọn:

Vì nàng còn phải lo cho sinh mệnh, sự sống của rất nhiều loài vật trên trái đất này. Nếu nàng đi, rất nhiều sự vật không thể tiếp tục tồn tại và sống được nữa, hơn thế, nàng còn là con của Trời nên nàng không thể đi cùng Đăm Săn.

Câu 10: Lưu ý phản ứng của Đăm Săn khi bị Nữ Thần Mặt Trời từ chối.

Giải rút gọn:

Đăm Săn ban đầu vẫn giữ thái độ kiên quyết, “tôi không về”, “có lấy được nàng tôi mới về”,… Nhưng sau đó vẫn đành từ bỏ, “tôi đành quay về làng hoang nhà cũ của tôi vậy”

Câu 11: Tưởng tượng cảnh Đăm Săn trong Rừng Đen?

Giải rút gọn:

Đăm Săn khi phải chịu sự trừng phạt của thần Trời vì đã mạo phạm đến con gái ngài, có thể là bị sét đánh, ngã ngựa, bị thiêu chết hoặc bị dìm chết.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt những sự kiện chính trong đoạn trích. Những sự kiện đó thể hiện phẩm chất gì của người anh hùng Đăm Săn?

Giải rút gọn:

 => Những sự kiện trên cho thấy Đăm Săn là người anh hùng tiêu biểu của sử thi với những phẩm chất như dũng cảm, kiên cường, ý chí và nghị lực phi thường, có tài trí hơn người; có lý tưởng cao cả, khát vọng lớn lao. Đây đều là những phẩm chất tiêu biểu của người anh hùng trong sử thi.

Câu 2: Lời kể, lời miêu tả, lời đối thoại có vai trò gì trong việc khắc họa nhân vật? Hãy làm rõ những đặc trưng của lời văn sử thi trong đoạn trích này.

Giải rút gọn:

=> Góp phần thể hiện tính cách, đặc điểm của nhân vật một cách chi tiết và rõ nét hơn cả về ngoại hình lẫn tính cách. Hình ảnh của Đăm Săn xuất hiện trong mắt dân làng cho thấy sự khác biệt và phi thường của chàng, những lời nói, hành động của Đăm Săn thể hiện sự kiên cường, dũng cảm và có khát vọng lớn lao của chàng.

- Những đặc trưng lời văn sử thi:

+Giọng kể văn xuôi xen lẫn văn vần: “Chàng đi hết rừng rậm đến núi xanh… là đẹp thật!”; “Đăm Săn xuống ngựa, tháo yên,… một ngôi nhà như vậy cả”

+Sử dụng yếu tố thành ngữ, tục ngữ, những từ ngữ cổ

+Hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian

Câu 3: Người kể chuyện trong đoạn trích này là ai? Hãy tìm hiểu một số thông tin về hình thức kể chuyện sử thi của người Ê-đê.

Giải rút gọn:

Người kể chuyện trong đoạn trích này là ngôi kể thứ ba.

Hình thức kể chuyện sử thi của người Ê-đê: Được kể theo lối hát nói, đây là một hình thức sinh hoạt văn hóa đặc biệt của người Ê-đê, trong đó người hát kể có một vị trí quan trọng trong việc gìn giữ, sáng tạo và diễn xướng,

Câu 4: Theo bạn, hình tượng Nữ Thần Mặt Trời trong sử thi Đăm Săn mang những ý nghĩa gì?

Giải rút gọn:

- Đại diện cho chế độ mẫu hệ, nữ quyền của người Ê-đê

- Đại diện cho sự sống của mặt đất (nếu Nữ Thần ra đi thì cây cối con người sẽ chết), sức mạnh, quyền uy và sự hủy diệt (khi Đăm Săn trở về lúc mặt trời lên)

Câu 5: Bạn có suy nghĩ gì về cái chết của Đăm Săn trong Rừng Sáp Đen? Phải chăng đó là kết quả tất yếu của việc theo đuổi một mục tiêu vượt quá giới hạn con người?

Giải rút gọn:

- . Anh đã sống tuyệt đẹp trong khát vọng và chiến công. Anh đã chết trong tư thế hiên ngang của người anh hùng bộ tộc. Hành động của Đăm Săn tuy có sức nổ công phá ghê gớm:  trải qua bao gian nan khổ ải, anh đã đi tới nơi mà anh muốn, anh phải trả giá bằng máu.

- Đây là kết quả tất yếu của việc theo đuổi một mục tiêu vượt quá giới hạn  con người, vì đã chạm đến các vị thần. Phản ảnh văn hóa thờ cúng thần linh trong tự nhiên của người Ê đê

Câu 6: Qua đoạn trích Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời, bạn nhận ra những đặc trưng nào trong phong tục, tập quán, tín ngưỡng của người Ê-đê xưa?

Giải rút gọn:

- Phong tục đón khách: , trải chiếu, giết gà, mang rượu ra để đãi khách, chủ nhà sẽ ăn mặc chỉnh tề, chỉn chu để tiếp khách

- Tôn thờ trời, đất và những đấng thiêng liêng và tính mẫu hệ (Nữ thần Mặt Trời)

- Đề cao tinh thần của  người anh hùng

Câu 7: Qua hai đoạn trích Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác và Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời, hãy nêu những điểm tương đồng và khác biệt trong quan niệm của người Hy Lạp cổ đại và người Ê-đê về người anh hùng?

Giải rút gọn:

Tương đồng:

- Đề cao, coi trọng vị trí của người anh hùng trong xã hội; Sử dụng những từ ngữ cổ, những yếu tố thành ngữ, tục ngữ và sử dụng chất liệu ngôn từ văn học dân gian

Khác biệt:

 KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Câu 1: Phải chăng một tác phẩm sử thi ra đời ở một thời đại quá xa xôi như I-li-át hay Đăm Săn không còn nhiều ý nghĩa đối với con người hiện đại?

Hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày quan điểm của bạn

Giải rút gọn:

*Gợi ý: học sinh tham khảo bài viết và tự viết theo lối hành văn của mình 

Hai tác phẩm sử thi I-li-at và Đăm Săn đã ra đời cách chúng ta hàng ngàn năm nhưng trong bối cảnh của xã hội hiện đại chúng vẫn có những giá trị cao cả. Các tác phẩm đã dạy cho chúng ta về lòng dũng cảm, dám đấu tranh cho lợi ích của cá nhân, dân tộc mình;  con người sống còn phải có lý tưởng, khát khao và lòng tự tôn. Những người anh hùng trong các tác phẩm này đều có lòng tự tôn, kiêu hãnh dân tộc và sẵn sàng đứng ra bảo vệ nó khi bị xâm phạm. Những người anh hùng trong các tác phẩm sử thi trên chính là những tấm gương về lối sống đẹp, có lý tưởng trong xã hội mà bất kì cá nhân nào cũng nên học tập.