ĐỌC HIỂU VĂN BẢN: ÔNG ĐỒ

CHUẨN BỊ

Câu 1: Ngoài bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của Minh Huệ (đã học ở lớp 6), em còn biết thêm bài thơ năm chữ nào khác không? Đọc trước bài thơ Ông đồ; tìm hiểu thêm về tác giả Vũ Đình Liên.

Giải rút gọn:

- Một số bài thơ khác: Ông đồ (Vũ Đình Liên), Đánh thức trầu (Trần Đăng Khoa), Bắt nạt (Nguyễn Thế Hoàng Linh),...

- Tác giả Vũ Đình Liên (1913 - 1996):

• Sinh tại Hà Nội, quê gốc ở Hải Dương.

• Năm 1936, ông được biết đến với bài thơ "Ông đồ" đăng trên báo Tinh Hoa.

• Là một trong những nhà thơ lớp đầu tiên của phong trào Thơ mới. Thơ ông thường mang nặng lòng thương người và niềm hoài cổ.

• Ngoài sáng tác thơ, ông còn nghiên cứu, dịch thuật, giảng dạy văn học.                       

Câu 2: Tìm hiểu thêm về chữ Nho và nghệ thuật viết chữ Nho (thư pháp).

Giải rút gọn:

- Chữ Nho, chính xác hơn là chữ Hán (phồn thể) là chữ có nguồn gốc từ Trung Quốc. Chữ Hán được truyền bá vào Việt Nam với vai trò là văn tự chính thống.

- Nghệ thuật viết chữ Nho (thư pháp): Là nghệ thuật thư pháp lấy chữ Hán làm chất liệu, là một sản phẩm song hành cùng quá trình chữ Hán được truyền bá. Các nước Trung, Nhật, Việt, Triều-Hàn đều từng tồn tại thư pháp chữ Hán.

CÂU HỎI ĐỌC HIỂU

Câu 1: Xác định vần và nhịp của bài thơ.

Giải rút gọn:

•  Vần: vần chân cách, vần liền.

• Nhịp : 2/3, 3/2, 1/2/2.

Câu 2: Cảnh và người ở phần đầu bài thơ hiện lên như thế nào?

Giải rút gọn:

•  Cảnh: đông đúc, tấp nập

•  Người: ông đồ già, người thuê viết chữ tấm tắc ngợi khen ông đồ

Câu 3: Tài năng viết chữ của ông đồ được thể hiện ở chi tiết nào?

Giải rút gọn:

• Chi tiết ông được những người thuê viết tấm tắc khen tài: "Hoa tay thảo những nét/ Như phượng múa, rồng bay.".

Câu 4: Từ "nhưng" ở dòng 9 có vai trò gì?

Giải rút gọn:

Vai trò: thay đổi nội dung biểu hiện trong bài thơ, cho thấy sự đối lập cảnh và người ở phần đầu với phần sau của bài thơ.

Câu 5: Các hình ảnh ở khổ thơ cuối có gì khác so với khổ thơ đầu?

Giải rút gọn: 

• Không thấy ông đồ già bày mực tàu giấy đỏ nữa

• phố không còn đông đúc tấp nập.

CÂU HỎI SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bài thơ Ông đồ viết về ai và về việc gì? Ai là người bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ? Đó là cảm xúc, suy nghĩ gì?

Giải rút gọn:

• Bài thơ  viết về ông đồ già và việc xin chữ đầu năm.

•  Chủ thể trữ tình là người bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ. 

• Cảm xúc, suy nghĩ đó là cảm xúc tiếc, thương cảm và hoài niệm.

Câu 2: Nội dung bài thơ được trình bày theo trình tự nào? Cách trình bày ấy có tác dụng gì?

Giải rút gọn:

Trình bày theo trình tự thời gian. 

Tác dụng: khiến nguòi đọc dễ dàng nắm được mạch tuyến tính của văn bản.

Câu 3: Chỉ ra và phân tích sự khác nhau của hình ảnh ông đồ ở các khổ thơ 1, 2 so với các khổ thơ 3, 4. Sự khác nhau ấy nói lên điều gì?

Giải rút gọn:

- Hình ảnh ông đồ:

+ Ở khổ 1,2 ông đồ bày mực tàu giấy đỏ trong không khí đông vui tấp nập người qua lại, đông người thuê viết

+ Ở khổ 3,4 là hình ảnh ông đồ ế ẩm với “giấy đỏ buồn không thắm,  mực đọng trong nghiên sầu”; người thuê viết vắng bóng.

=> Khắc họa thành công hình ảnh ông đồ và câu chuyện về cuộc đời của người nghệ sĩ Nho học và chúng ta thấy được tâm tình của người nghệ sĩ buồn đọng, tâm trạng con người u buồn, cô đơn, tủi phận.

Câu 4: Trong bài thơ, tác giả sử dụng những biện pháp tu từ nào? Nêu tác dụng của những biện pháp đó.

Giải rút gọn:

+ Nhân hóa: "Giấy đỏ buồn không thắm/ Mực đọng trong nghiên sầu".

=> Tác dụng: tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Cho thấy việc lãng quên những giá trị truyền thống không chỉ khiến văn hóa mai một, làm buồn lòng những thế hệ trước mà đến cả những vật tưởng như vô tri, vô giác cũng phải buồn.

+ Câu hỏi tu từ:

• "Người thuê viết nay đâu?"

• "Những người muôn năm cũ/ Hồn ở đâu bây giờ?"

=> Tác dụng: khơi gợi cảm nhận và suy nghĩ trong lòng người đọc về những giá trị xưa cũ đang bị lãng quên

Câu 5: Nêu cảm nhận của em về các câu thơ sau:

- Giấy đỏ buồn không thắm;

  Mực đọng trong nghiên sầu...

- Lá vàng rơi trên giấy;

  Ngoài trời mưa bụi bay.

Theo em, những câu thơ đó tả cảnh hay tả tình? Vì sao?

Giải rút gọn:

Những câu thơ trên là những câu tả cảnh ngụ tình. 

• Các câu thơ trên chỉ tả cảnh, không hề có một chữ nào nói đến hình ảnh con người. 

• Nhưng cách tả cảnh này đã cho thấy được tâm trạng của ông đồ, đồng thời cho thấy được tình cảm, tâm trạng của tác giả khi nhìn thấy những giá trị truyền thống đang bị mai một. 

Câu 6: Qua bài thơ Ông đồ, em hiểu gì về tục "xin chữ" mỗi dịp Tết đến, xuân về? Nếu vẽ minh họa cho bài thơ, em sẽ vẽ hình ảnh nào?

Giải rút gọn:

- Tục xin chữ đầu năm thể hiện việc coi trọng chữ nghĩa, tri thức. Xin chữ với hi vọng may mắn, bình an,...

- Em sẽ chọn vẽ một trong các hình ảnh:

• Ông đồ ngồi một mình trên phố đông người qua, giữa tiết trời mưa phùn, nhớ lại kỉ niệm về người người đi xin chữ.

• Hình ảnh năm mới, mọi người vẫn tấp nập nhưng có một sạp viết chữ để trống.