ĐỌC HIỂU VĂN BẢN: MẸ

CHUẨN BỊ

Câu 1: Bài thơ được chia làm mấy khổ? Vần trong bài thơ được gieo như thế nào? Các dòng thơ được ngắt nhịp ra sao?

Giải rút gọn:

•  Bài thơ gồm 5 khổ.

•  vần chân cách.

•  Nhịp thơ: 2/2, 1/3, 1/2/1.

Câu 2:  Bài thơ viết về ai và về điều gì? Ai là người đang bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ?

Giải rút gọn:

•  Bài thơ viết về người mẹ và về điều mẹ đã già khiến người con cảm thấy buồn thương.

•  Người bày tỏ: chủ thể trữ tình - tác giả.

 Câu 3: Bài thơ có những từ ngữ và biện pháp nghệ thuật nào đặc sắc? Tác dụng của chúng là gì?

Giải rút gọn:

• Từ ngữ đặc sắc: Câu gần với giời - Mẹ thì gần đất, một miếng cau khô - Khô gầy như mẹ, Mây bay về xa...

• Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, hoán dụ, nói giảm nói tránh, câu hỏi tu từ.

• Tác dụng: Nhằm tăng sức gợi cảm, gợi hình cho diễn đạt, tạo ấn tượng với người đọc về cảm xúc, hình ảnh trong tác phẩm.

Câu 4: Ngoài bài thơ Lượm của Tố Hữu (đã học ở lớp 6), em còn biết thêm bài thơ bốn chữ nào khác không? Đọc trước bài thơ Mẹ; tìm hiểu thêm về tác giả Đỗ Trung Lai.

Giải rút gọn:

• Em còn biết các bài thơ bốn chữ khác như: Hạt gạo làng ta của Trần Đăng Khoa, Đồng dao mùa xuân của Nguyễn Khoa Điềm

• Đôi nét về nhà thơ Đỗ Trung Lai: Đỗ Trung Lai sinh năm 1950 tại xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà Tây, nay là thành phố Hà Nội. Ông được nhận Giải thưởng Văn học Bộ Quốc phòng (1994) với tập thơ "Đêm sông Cầu".

Câu 5: Mỗi khi nghĩ về mẹ, em thường có cảm xúc gì? Hãy chia sẻ cảm xúc đó với các bạn.

Giải rút gọn:

Em thấy rất yêu thương mẹ, biết ơn mẹ

CÂU HỎI PHẦN ĐỌC HIỂU

Câu 1: Các từ ngữ nói về "mẹ" và "cau" ở khổ 1 và 2 có mối quan hệ với nhau như thế nào về nghĩa?

Giải rút gọn:

Các từ ngữ nói về "mẹ" và "cau" ở khổ 1 và 2 có sự đối lập nhau về nghĩa. 

• Lưng mẹ thì còng - cau thì vẫn thẳng

• cau xanh rờn - mẹ đầu bạc trắng 

• cau gần với giời - mẹ thì gần đất... 

Câu 2: Dòng 18 dùng để hỏi hay bộc lộ cảm xúc?

Giải rút gọn:

Dòng 18 dùng trong bài thơ là một câu hỏi tu từ. Do đó,nó dùng để bộc lộ cảm xúc chứ không phải để hỏi. 

CÂU HỎI SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Qua bài thơ Mẹ, chỉ ra đặc điểm của thể thơ bốn chữ ở các yếu tố: số tiếng và nhịp ở các dòng thơ, vần của bài thơ.

Giải rút gọn:

• Mỗi bài thơ có nhiều dòng, mỗi dòng có bốn chữ. 

• Cách ngắt nhịp tự do, có thể là nhịp 2/2, 1/3 hoặc 3/1. 

• Cách gieo vần cũng tự do.

Câu 2: Bài thơ Mẹ là lời của ai, bộc lộ cảm xúc gì? Nêu cảm nhận chung của em sau khi đọc bài thơ.

Giải rút gọn:

•  Bài thơ Mẹ là lời của tác giả. 

• Bài thơ thể hiện được tình yêu thương và sự xót xa của tác giả đối với mẹ, nhất là khi mẹ ngày càng già đi.

• Cảm nhận chung của em: xúc động

Câu 3: Liệt kê những từ ngữ được tác giả dùng để nói về "mẹ" và "cau" trong bài thơ. Để thể hiện hình tượng "mẹ" và "cau", tác giả sử dụng những biện pháp tu từ nào? Hãy chỉ ra tác dụng của các biện pháp tu từ đó.

Giải rút gọn:

- Những từ ngữ: cau thẳng - mẹ còng, cau xanh - đầu mẹ bạc, cau cao - mẹ thấp, cau gần trời - mẹ gần đất, cau khô- khô gầy như mẹ.

- Tác giả sử dụng những biện pháp tu từ đối lập, so sánh và câu hỏi tu từ.

- Tác dụng: 

• hình tượng “mẹ” hiện lên cụ thể sinh động và rõ ràng hơn

• người đọc dễ dàng nhận thấy được tình cảm, nỗi lòng của người con 

• tạo nên các giá trị đặc biệt trong cách biểu đạt, biểu cảm, lời thơ trau chuốt mượt mà hơn.

Câu 4: Chỉ ra và phân tích các câu thơ thể hiện tình cảm của người con dành cho mẹ. Em hiểu nội dung của hai dòng thơ cuối bài như thế nào?

Giải rút gọn:

Những câu thơ thể hiện tình cảm của người con dành cho mẹ:

+ Một miếng cau khô

   Khô gầy như mẹ

   Con nâng trên tay

   Không cầm được lệ

- Nội dung 2 câu cuối: Quy luật sinh, lão, bệnh, tử là quy luật của tự nhiên không thể thay đổi. Hình ảnh Mây bay về xa cũng giống như mootj ngày nào đó người mẹ sẽ rời xa người con để đi về một phương xa khác. 

Câu 5: Trong số những hình ảnh được tác giả dùng để khắc họa hình tượng người mẹ, em thích nhất hình ảnh nào? Tại sao?

Giải rút gọn:

• Em thích nhất hình ảnh "Mẹ - đầu bạc trắng". 

• Tại vì nó gợi cho em nhớ đến hình ảnh những bà tiên hiền lành trong các câu chuyện cổ tích. Mẹ - cũng chính là bà tiên đáng quý, đáng yêu trong chuyện cổ tích.

Câu 6: Quan sát người thân trong gia đình của mình qua năm tháng, em thấy người thân có những thay đổi như thế nào? Em có cảm xúc gì khi nhận ra những thay đổi ấy? 

Giải rút gọn:

• Bố mẹ em ngày càng có thêm những nếp nhăn và tóc bạc. Sức khoẻ cũng yếu đi, không làm được việc nặng nhọc

• Khi nhìn và nhận thấy sự thay đổi của những người thân yêu của mình em nhận thấy sự hi sinh thầm lặng của mọi người để mưu sinh, lo toan cho cuộc sống, qua đó em thấy thương bố mẹ nhiều hơn.