ĐỌC HIỂU: MẸ VÀ QUẢ

CHUẨN BỊ

- Thông tin về tác giả Nguyễn Khoa Điềm:

+ Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943, quê ở Thừa Thiên Huế.

+ Thuộc thế hệ nhà thơ thời kì chống Mĩ. Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước, con người Việt Nam. Năm 2000, ông được nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

+ Tác phẩm chính: Đất ngoại ô (thơ, 1972), Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974), ...

- Khi nghĩ về cha mẹ, điều khiến em xúc động nhất là cha mẹ đã làm việc vất vả để nuôi em khôn lớn.

CÂU HỎI ĐỌC HIỂU

Câu 1: Chú ý số tiếng ở mỗi dòng, vần và nhịp của bài thơ. Từ “lặn” và “mọc” ở đây nghĩa là gì?

Giải rút gọn:

- Số tiếng mỗi dòng: 7 - 8 tiếng xen kẽ nhau

- Vần: vần chân cách

- Nhịp: 3/4, 3/5, 3/2/3, 2/5.

- Từ “lặn” và “mọc”chỉ sự đều đặn, tuần hoàn cũng giống như cái lặn và mọc tuần hoàn của Mặt Trời và Mặt Trăng.

Câu 2: Hình ảnh này minh họa cho nội dung nào của bài thơ?

Giải rút gọn:

Minh họa cho nội dung người mẹ trồng bí, bầu và đã đến lúc được thu hoạch 

Câu 3: Em hiểu “lớn lên” và “lớn xuống” ở các dòng thơ số 5,6 như thế nào’?

Giải rút gọn:

 “Lớn lên” và “lớn xuống” thể hiện sự trái ngược trong quá trình phát triển của cây cối và con người. 

Con người “lớn lên” chỉ sự trưởng thành, chững chạc theo tháng năm còn “lớn xuống” lại nói đến sự chín muồi, già đi theo năm tháng 

Câu 4: Từ “quả” ở khổ 1 và từ “quả” ở khổ 3 có gì giống và khác nhau về nghĩa?

Giải rút gọn:

+ Giống: cùng chỉ kết quả của một quá trình nuôi dưỡng, chăm sóc

+ Khác: 

• “Quả” ở khổ 1 vốn biểu thị bộ phận của cây do nhụy hoa phát triển thành, bên trong thường chứa hạt.

• “Quả” ở khổ 3 chỉ con người, cụ thể là những đứa con (“lũ chúng tôi’) của người mẹ.

CÂU HỎI SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bài thơ là lời của ai, nói với ai và về điều gì? Tâm trạng và thái độ của người nói như thế nào?

Giải rút gọn:

- Bài thơ là lời của tác giả, nói với mình, cũng là nói với mẹ và với mọi người về công lao của người mẹ.

- Tác giả đã thể hiện sự thấu hiểu với những vất vả, nhọc nhằn mà người mẹ đã trải qua, ca ngợi công lao của mẹ, day dứt khi chưa đền đáp được công lao to lớn ấy.

Câu 2: Người mẹ trong bài thơ không được miêu tả trực tiếp nhưng người đọc vẫn nhận ra được phẩm chất của bà qua những dòng thơ nào?

Giải rút gọn:

- Thể hiện qua các dòng thơ ở khổ 1 và 2.

Câu 3: Phân tích nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua một trong các yếu tố: từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện pháp tu từ,...

Giải rút gọn:

- Thể thơ tự do, gồm ba khổ, gieo vần hỗn hợp, ngắt nhịp linh hoạt.

- Bài thơ có tứ thơ độc đáo, mang tính phát hiện đầy ám ảnh về người mẹ và những thành quả mà mẹ tạo ra.

- Từ ngữ, hình ảnh của bài thơ vừa bình dị, quen thuộc vừa mang tính tượng trưng. 

Những yếu tố nghệ thuật này vừa giúp tác giả thể hiện cảm xúc chân thành, đồng thời nêu được những suy ngẫm, triết lí thâm trầm, sâu lắng của tác giả về mẹ.

Câu 4: Ở hai dòng thơ cuối, vì sao nhà thơ lại “hoảng sợ” khi nghĩ mình vẫn còn là “một thứ quả non xanh”? (Gợi ý: “Quả non xanh” chỉ điều gì? Tại sao điều ấy làm tác giả “hoảng sợ”?). Bài thơ thể hiện được vẻ đẹp gì trong suy nghĩ, tình cảm của nhà thơ?

Giải rút gọn:

- Tác giả “hoảng sợ” vì nghĩ đến lúc mẹ già yếu, gần đất xa trời mà mình vẫn chưa khôn lớn, trưởng thành hoặc chưa đáp đền được công ơn của mẹ.

- Bài thơ cho thấy tình yêu thương, trân trọng của nhà thơ đối với mẹ đồng thời bộc lộ sự day dứt, xót xa khi chưa làm cho mẹ thanh thản lúc cuối đời.

Câu 5: Em thích dòng thơ, khổ thơ nào nhất? Bài thơ nói giúp em điều gì khi nghĩ về cha mẹ mình?

Giải rút gọn:

Em thích nhất khổ thơ:

 “Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

…. Một thứ quả non xanh?”

-  Khổ thơ nói đến sự vất vả, hi sinh suốt đời của cha mẹ vì con cái và em tự nhắc mình cần cố gắng hơn để mẹ đợi được đến ngày mình trưởng thành và quay về chăm sóc mẹ