BÀI 15

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: LUYỆN TẬP VỀ TỪ ĐA NGHĨA

Câu 1: Nêu nghĩa của từ hạt trong mỗi đoạn thơ dưới đây. Từ hạt trong đoạn thơ nào được dùng với nghĩa gốc?

a. Khi đang là hạt                              b. Hạt mưa mải miết trốn tìm

    Cầm trong tay mình                      Cây đào trước của lim dim mặt cười

    Chưa gieo xuống đất                         Quất gom từng hạt nắng rơi

    Hạt nằm lặng thinh                       Làm thành quả - những mặt trời tí hon.

Giải rút gọn:

a. Từ hạt trong đoạn a là nghĩa chuyển. Từ hạt mang ý nghĩa tượng trưng cho những ý tưởng, khát vọng hoặc tiềm năng trong đời sống con người. Nó nhấn mạnh sự yên lặng, chờ đợi và sự phát triển tiềm năng trước khi "hạt" được gieo xuống đất và khởi đầu quá trình trưởng thành và thực hiện.

b. Từ hạt trong đoạn b mang nghĩa gốc chỉ những giọt nước mưa nhỏ từ trên trời rơi xuống.

Câu 2: Trong hai đoạn thơ dưới đây, từ chân được dùng với các nghĩa nào? Các nghĩa đó có gì giống và khác nhau?

Giải rút gọn:

a. Các từ chân trong đoạn thơ a dùng với nghĩa chuyển.

b. Từ chân trong đoạn thơ b dùng với nghĩa gốc.

Các nghĩa này có điểm chung là một bộ phận của vật hoặc con người dùng để đứng. 

Điểm khác nhau là từ chân ở đoạn a chỉ phần dưới cùng của một số vật tiếp giáp, có thể giữ cho phần trên được thăng bằng. Còn từ chân ở đoạn b dùng với nghĩa gốc chỉ một bộ phận cơ thể của con người dùng để đi, đững, chạy, nhảy, …

Câu 3: Đặt câu để phân biệt các nghĩa của mỗi từ sau đây:

*Mũi:

+ Nghĩa 1: bộ phận nhô lên ở giữa mặt người hoặc động vật có xương sống, dùng để thở và ngửi.

+ Nghĩa 2: bộ phận có đầu nhọn, nhô ra ở phía trước của một số vật.

*Cao:

+ Nghĩa 1: có khoảng cách bao nhiêu đó từ đầu này đến đầu kia theo chiều thẳng đứng.

+ Nghĩa 2: hơn mức trung bình về số lượng hay chất lượng.

Giải rút gọn:

- Mũi:

Nghĩa 1: Chiếc mũi của cậu ấy rất to.

Nghĩa 2: Trong tình huống giao thông hỗn loạn, tài xế đánh mất kiên nhẫn và nổi cáu vì đứng chờ mũi xe không phản ứng.

- Cao:

Nghĩa 1: Anh ấy cao 1m80.

Nghĩa 2: Sản lượng nông sản năm nay cao hơn năm ngoái nhiều lần.