BÀI 4. QUY LUẬT SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CÂY RỪNG.

Khởi động: Quan sát hình 4.1 và cho biết thế nào là sinh trưởng của cây rừng. Cây rừng trải qua những giai đoạn sinh trưởng và phát triển nào?

Giải rút gọn:

- Sinh trưởng của cây: sự tăng lên về kích thước, khối lượng của cây rừng.

- Sinh trưởng và phát triển gồm giai đoạn

+ Non

+ Gần thành thục

+ Thành thục

+ Già cỗi

I. KHÁI NIỆM SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CÂY RỪNG

Kết nối năng lực: Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu về sinh trưởng của một số loài cây rừng phổ biến. Phân chia chúng thành nhóm sinh trưởng nhanh và sinh trưởng chậm.

Giải rút gọn:

- Nhóm sinh trưởng nhanh:

+ Keo tai tượng: Chiều cao 20-30m, đường kính 30-40cm sau 5-7 năm trồng.

+ Bạch đàn: Chiều cao 20-30m, đường kính 20-30cm sau 5-7 năm trồng.

+ Mỡ: Chiều cao 15-20m, đường kính 20-30cm sau 7-10 năm trồng.

+ Kèn: Chiều cao 15-20m, đường kính 15-20cm sau 7-10 năm trồng.

+ Lát hoa: Chiều cao 10-15m, đường kính 10-15cm sau 5-7 năm trồng.

-  Nhóm sinh trưởng chậm:

+ Giổi: Chiều cao 20-30m, đường kính 40-50cm sau 20-30 năm trồng.

+ Pơ mu: Chiều cao 25-30m, đường kính 50-60cm sau 30-40 năm trồng.

+ Sến: Chiều cao 20-25m, đường kính 30-40cm sau 20-30 năm trồng.

+ Dổi: Chiều cao 20-25m, đường kính 30-40cm sau 20-30 năm trồng.

+ Chò chỉ: Chiều cao 15-20m, đường kính 20-30cm sau 15-20 năm trồng.

Khám phá: Quan sát những cây rừng xung quanh, nêu các biểu hiện sinh trưởng và phát triển của chúng.

Giải rút gọn:

- Biểu hiện sinh trưởng:

+ Tăng trưởng chiều cao.

+ Tăng trưởng đường kính

+ Tăng trưởng khối lượng.

+ Rễ cây lan rộng và ăn sâu vào lòng đất, giúp cây bám trụ và hút dinh dưỡng.

- Biểu hiện phát triển:

+ Cây ra lá non, lá xanh tốt, quang hợp mạnh.

+ Cây ra hoa theo mùa, hoa có màu sắc sặc sỡ, thu hút côn trùng thụ phấn.

+ Cây ra quả theo mùa, quả có kích thước và hình dạng khác nhau.

+ Cây có khả năng tái sinh bằng hạt, bằng chồi, hoặc bằng rễ.

II. CÁC GIAI ĐOẠN SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN CỦA CÂY RỪNG

Kết nối năng lực: Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu về giai đoạn non của một số loài cây rừng phổ biến.

Giải rút gọn:

- Cây kèn:

+ Hạt kèn có kích thước nhỏ, hình bầu dục, có màu nâu đen.

+ Mầm cây kèn xuất hiện sau 10-15 ngày gieo hạt. 

+ Cây non kèn phát triển chậm hơn cây keo tai tượng và cây bạch đàn. 

+ Cây non kèn có thân mảnh, lá xanh non.

- Cây lát hoa:

+ Hạt lát hoa có kích thước trung bình, hình dẹt, có màu nâu nhạt.

+ Mầm cây lát hoa xuất hiện sau 10-15 ngày gieo hạt. Mầm cây có hai lá mầm màu xanh nhạt.

+ Cây non lát hoa phát triển chậm hơn cây keo tai tượng và cây bạch đàn. Cây non lát hoa có thân mảnh, lá xanh non.

Khám phá: Nêu một số biểu hiện về sinh trưởng, phát triển của cây rừng trong giai đoạn gần thành thục.

Giải rút gọn:

- Số lượng hoa, quả tăng dần

- Tán cây hình thành

- Sức đề kháng cao hơn 

- Tính trạng về năng suất và chất lượng lâm sản vẫn chưa ổn định.

Khám phá: Vì sao nên tiến hành khai thác rừng ở giai đoạn thành thục?

Giải rút gọn:

Vì đây là giai đoạn mà cây rừng có tính trạng về năng suất và chất lượng lâm sản tương đối ổn định; khả năng ra quả, đậu quả nhanh nhất.

Khám phá: Nêu các giai đoạn phát triển của cây rừng tương ứng với Hình 4.2 a, b , c, d.

Giải rút gọn:

Hình 4.2 a: Giai đoạn già cỗi               Hình 4.2 b: Giai đoạn gần thành thục

Hình 4.2 c: Giai đoạn thành thục         Hình 4.2 d: Giai đoạn non

Kết nối năng lực: Sử dụng internet, sách, báo,... tìm hiểu các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của một loài cây rừng.

Giải rút gọn:

Cây bạch đàn:

- Giai đoạn mần:

+ Hạt nảy mầm, cây con hình thành cây non.

+ Cây con yếu ớt, cần được bảo vệ khỏi tác động môi trường; rễ cây phát triển để bám đất và hút nước; chồi mầm phát triển thành thân cây, lá non.

- Giai đoạn cây non:

+ Cây con phát triển đến khi cây trưởng thành về sinh dục (khoảng 2-3 năm).

+ Cây phát triển nhanh về chiều cao và đường kính; tán lá phát triển, quang hợp mạnh; cây bắt đầu ra hoa, kết quả.

- Giai đoạn trưởng thành:

+ Bắt đầu từ khi cây trưởng thành về sinh dục đến khi cây già

+ Cây phát triển chậm lại; tán lá dày, che phủ nhiều diện tích; cây ra hoa, kết quả nhiều; năng suất sinh khối cao nhất (khoảng 20-30 m3/ha/năm).

- Giai đoạn già cỗi:

+ Bắt đầu từ khi cây già đến khi chết

+ Cây phát triển chậm, còi cọc; tán lá thưa thớt, năng suất giảm. Cây dễ bị sâu bệnh tấn công.

III. LUYỆN TẬP

Câu 1: Nêu khái niệm sinh trưởng, phát triển của cây rừng. Cho ví dụ minh họa

Giải rút gọn:

- Sinh trưởng: là sự tăng lên về kích thước, khối lượng của các bộ phận cơ thể cây (rễ, thân, lá) và của toàn cây. Ví dụ: Cây con mọc lên từ hạt, ngày càng cao lớn hơn; cành cây dài ra, lá cây to ra; tễ cây ăn sâu và lan rộng ra.

- Phát triển: là sự biến đổi về chất của cây, bao gồm sự thay đổi về hình thái, cấu tạo và chức năng của các bộ phận cơ thể cây. Cây ra hoa, kết quả; lá cây chuyển từ màu xanh sang màu vàng úa trước khi rụng; cây gỗ hóa, vỏ cây dày lên.

Câu 2: Phân tích quy luật sinh trưởng, phát triển của cây rừng.

Giải rút gọn:

- Giai đoạn mọc mầm: Cây có hình dạng mảnh mai, yếu ớt. 

- Giai đoạn sinh trưởng: Cây phát triển mạnh mẽ về chiều cao, thân, cành, lá. 

- Giai đoạn trưởng thành: Cây có hình dạng hoàn chỉnh, cân đối.

IV. VẬN DỤNG

Quan sát một số loài cây rừng phổ biến, đề xuất biện pháp kĩ thuật phù hợp với giai đoạn sinh trưởng và phát triển của chúng

Giải rút gọn:

Cây thông:

- Giai đoạn cây non:

+ Chăm sóc bảo vệ khỏi tác động môi trường.

+ Tưới nước thường xuyên

+ Bón phân thúc.

+ Phòng trừ sâu bệnh.

- Giai đoạn trưởng thành:

+ Tỉa thưa cây.

+ Bón phân định kỳ.

+ Phòng trừ sâu bệnh.

- Giai đoạn già cỗi: Khai thác gỗ hợp lý, đảm bảo tái sinh rừng.