Bài 37. VẤN ĐỀ KHAI THÁC THẾ MẠNH Ở TÂY NGUYÊN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Trình bày được vị trí địa lí, và hình dạng lãnh thổ của vùng. - Trình bày được những khó khăn, thuận lợi và triển vọng của việc phát huy các thế mạnh nhiều mặt của Tây Nguyên, đặc biệt là về phát triển cây công nghiệp lâu năm, lâm nghiệp và khai thác nguồn thủy năng và phân tích được hiện trạng phát triển các thế mạnh. - Trình bày được các tiến bộ về mặt kinh tế - xã hội của Tây Nguyên gắn liền với việc khai thác các thế mạnh của vùng; những vấn đề kinh tế - xã hội và môi trường gắn với việc khai thác các thế mạnh này. 2. Kĩ năng: - Giúp cho học sinh biết cách tư duy, biết liên hệ thực tế tại địa phương. - Sử dụng được các kĩ năng bản đồ, lược đồ, biết sưu tầm và xử lý các thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng. 3. Thái độ: Giáo dục học sinh biết được nét văn hóa của đồng bào, biết cách bảo vệ tài nguyên và kinh tế xã hội để giúp cho vùng ngày càng phát triển và giàu đẹp hơn. Củng cố thêm tình yêu quê hương đất nước 4. Năng lực hình thành - Năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông, năng lực sử dụng ngôn ngữ… - Năng lực chuyên biệt: Tư duy tổng hợp lãnh thổ, học tập thực địa, sử dụng bản đồ,sử dụng số liệu thống kê, sử dụng tranh ảnh… II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS 1. Chuẩn bị của GV Bản đồ Việt Nam, Át lát địa lý Việt Nam, Các video, hình ảnh có liên quan đến bài học 2. Chuẩn bị của HS Sách giáo khoa, vở ghi bài, Átlát địa lý VN III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới 3.1. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU - Bước 1: GV yêu cầu HS quan sát hình ảnh về cồng chiêng Tây Nguyên, Đà Lạt, Buôn Ma Thuột, cà phê, … Những hình ảnh trên em liên tưởng đến khu vực nào ở nước ta? - Bước 2: HS phát biểu. GV giới thiệu thêm , dẫn dắt vào bài. 3.2. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI Hoạt động 1: Tìm hiểu đặc điểm lãnh thổ và vị trí của vùng 1. Mục tiêu - Biết được vị trí và hình dạng lãnh thổ của vùng. 2. Phương pháp kỹ/thuật dạy học: Sử dụng phương pháp đàm thoại vấn đáp. 3. Hình thức tổ chức hoạt động: Lớp/cá nhân. 4. Phương tiện dạy học: SGK. 5. Tiến trình hoạt động HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG - Bước 1: GV yêu cầu HS dựa vào nội dung SGK và kiến thức bản thân hãy trả lời các câu hỏi sau: + Xác định vị trí của Tây Nguyên. + Kể tên các tỉnh trong vùng. + Đánh giá ý nghĩa của vị trí địa lí đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng. -Đọc SGK. Xác định vị trí của vùng. - Trả lời. - Suy nghĩ, trả lời. Hoàn thiện kiến thức - Bước 2: Nhận xét, bổ sung, chuẩn kiến thức 1. Khái quát chung - Tây Nguyên gồm 5 tỉnh là Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông và Lâm Đồng. - Tiếp giáp: Duyên hải Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ, Campuchia và Lào. Đây là vùng duy nhất ở nước ta không giáp biển. -=>Thuận lợi: Giao lưu liên hệ với các vùng có vị trí chiến lược về an ninh, quốc phòng và xây dựng kinh tế. Hoạt động 2: Tìm hiểu về phát triển cây công nghiệp lâu năm 1. Mục tiêu Hiểu được điều kiện, thực trạng phát triển cây công nghiệp và biện pháp giải quyết những vấn đề đó. 2. Phương pháp kỹ/thuật dạy học: Sử dụng phương pháp vấn đáp, thảo luận nhóm. 3. Hình thức tổ chức hoạt động: Nhóm/lớp. 4. Phương tiện dạy học: SGK, hình 37.1, Atlat Địa lí Việt Nam. 5. Tiến trình hoạt động HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG - Bước 1: GV yêu cầu HS đọc SGK, kết hợp Atlat địa lí Việt Nam và các bảng số liệu thảo luận nhóm để thực hiện 2 nhiệm vụ: + Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu những điều kiện thuận lợi của Tây Nguyên để phát triển cây công nghiệp lâu năm. + Nhiệm vụ 2: Hoàn thành bảng: Cây công nghiệp % diện tích s/v cả nước % sản lượng s/v cả nước Phân bố -Đọc SGK, Atlat Địa lí và bảng số liệu trao đổi nhóm, thảo luận lọc ý để thực hiện các nhiệm vụ. - Đại diện các nhóm trả lời, nhóm khác khác nhận xét, bổ sung. Tính toán và điền kết quả vào bảng - Bước 2: GV nhận xét, bổ sung, chuẩn kiến thức - Liên hệ thực tiễn: + Trình bày những thế mạnh và hạn chế trong phát triển cây CN lâu năm của tỉnh Gia Lai? + Kể tên một số cây công nghiệp lâu năm của tỉnh; hiện trạng và đặc điểm phân bố của các cây CN này? - HS trả lời. - Bước 3: GV nhận xét, mở rộng, khắc sâu kiến thức cho HS. 2. Phát triển cây công nghiệp lâu năm a. Điều kiện - Thuận lợi: + Khí hậu có tính chất cận xích đạo nóng ẩm quanh năm. + Có các cao nguyên xếp tầng đất đỏ ba dan. + Thu hút được nhiều lao động, cơ sở chế biến được cải thiện. - Khó khăn + Mùa khô kéo dài, thiếu nước tưới, thị trường chưa thật sự ổn định. b. Hiện trạng phát triển: - Cây cà phê: chiếm 4/5 diện tích cả nước. Trồng nhiều ở Đắk Lắk, Gia Lai. - Chè: diện tích trồng lớn nhất cả nước, tập trung chủ yếu ở Lâm Đồng. - Cao su: Đứng thứ 2 sau ĐNB.  Góp phần nâng cao đời sống người dân tạo ra tập quán sản xuất mới, giải quyết vấn đề lao động việc làm. c. Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội trong phát triển cây công nghiệp lâu năm. - Hoàn thiện quy hoạch các vùng chuyên canh trong CN mở rộng diện tích cây CN đi đôi với việc bảo vệ rừng và phát triển thủy lợi. - Đa dạng hóa trong CN, hạn chế rủi ro trong tiêu thụ sản phẩm, sử dụng hợp lí tài nguyên. Đẩy mạnh khâu chế biến, xuất khẩu. Hoạt động 3: Tìm hiểu về khai thác và chế biến lâm sản 1. Mục tiêu Hiểu được thực trạng khai thác và chế biến lâm sản, bảo vệ rừng; 2. Phương pháp kỹ/thuật dạy học: Sử dụng phương pháp vấn đáp. 3. Hình thức tổ chức hoạt động: Cá nhân/lớp. 4. Phương tiện dạy học: SGK, hình 37.2, Atlat Địa lí Việt Nam. 5. Tiến trình hoạt động Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - Bước 1: Dựa vào SGK và kiến thức bản thân hãy trả lời các câu hỏi sau: + Hãy nêu những điểu kiện thuận lợi để phát triển ngành khai thác và chế biến lâm sản? + Tình hình phát triển ngành khai thác và chế biến lâm sản? -Đọc SGK, suy nghĩ trả lời. Bước 2: Nhận xét, chuẩn kiến thức. - Liên hệ thực tiễn. + Nêu tình hình khai thác và trồng rừng ở địa phương em? + Là học sinh, em cần làm gì để bảo vệ rừng? 3. Khai thác và chế biến lâm sản: - Hiện trạng: + Được xem là “kho vàng xanh” của cả nước. + Đầu thập kỉ 90 của TK 20 độ che phủ chiếm 60% diện tích lãnh thổ, 36% diện tích có rừng, 52% sản lượng gỗ khai thác. + Suy giảm tài nguyên rừng đã khiến cho sản lượng khai thác gỗ giảm. - Hậu quả: làm hạ mực nước ngầm, đe dọa đến nguồn gen động, thực vật, ảnh hưởng đến môi trường,… - Biện pháp: Đẩy mạnh công tác giao đất giao rừng, hạn chế xuất khẩu gỗ tròn. Hoạt động 4: Tìm hiểu về khai thác thủy năng kết hợp với thủy lợi 1. Mục tiêu Hiểu được thực trạng của việc phát triển thủy điện, thủy lợi và biện pháp giải quyết những vấn đề đó. 2. Phương pháp kỹ/thuật dạy học: Sử dụng phương pháp vấn đáp, thảo luận theo cặp. 3. Hình thức tổ chức hoạt động: Cặp đôi/lớp. 4. Phương tiện dạy học: SGK, Atlat Địa lí Việt Nam. 5. Tiến trình hoạt động Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - Bước 1: GV yêu cầu HS đọc SGK, kết hợp với kiến thức, thông tin bản thân, hoàn thiện bảng sau: Sông Nhà máy thủy điện – công suất Ý nghĩa Đã xây dựng Đang xây dựng Xê xan Xrê pôk Đồng Nai - Bước 2: GV hướng dẫn HS hoàn thiện nội dung bảng. - Lắng nghe, hoàn thành bảng, trình bày trước lớp. - Hoàn thiện kiến thức - Bước 3: Nhận xét, tổng kết nội dung. - Sông Nhà máy thủy điện – công suất Ý nghĩa Đã xây dựng Đang xây dựng Xê xan Yaly 720MW Xê Xan 3, Xê Xan 3A, Xê Xan 4 + Phát triển ngành CN năng lượng. + Đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng cho các nhà máy luyện nhôm. + Cung cấp nước tưới vào mùa khô, tiêu nước vào mùa mưa. + Phát triển du lịch, nuôi trồng thuỷ sản. Xrê pôk Đrây H’linh 12MW Buôn Kuôp: 280MW Buôn Tua Srah: 85MW Xrê pôk 3: 137 MW, Xrê pôk 4: 33MW Đức Xuyên: 58 MW Đồng Nai Đa nhim 160MW Đa Ninh 300 MW Đồng Nai 3: 180 MW Đồng Nai 4: 340MW 3.3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Trò chơi “ Vòng quay địa lý”: Câu 1: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang 28, cho biết: Các tỉnh của Tây Nguyên tiếp giáp Campuchia theo thứ tự từ bắc xuống nam là A. Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng, Đăk Nông. B. Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng. C. Đăk Nông, Đăk Lăk, Gia Lai, Kon Tum. D. Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông. Hướng dẫn trả lời: D Câu 2: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam trang 28, hãy cho biết các tỉnh của Tây Nguyên giáp Campuchia theo thứ tự từ nam lên bắc là A. Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng, Đăk Nông. B. Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng. C. Đăk Nông, Đăk Lăk, Gia Lai, Kon Tum. D. Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông. Hướng dẫn trả lời: C Câu 3: So với Trung du và miền núi Bắc Bộ, một số loại cây công nghiệp lâu năm ở Tây Nguyên có diện tích gieo trồng vượt trội là A. chè và cà phê. B. cao su và chè. C. cao su và dừa. D. cà phê và cao su. Hướng dẫn trả lời: D Câu 4: Điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển cây công nghiệp lâu năm ở Tây Nguyên là A. đất feralit và khí hậu nhiệt đới gió mùa. B. đất phù sa và khí hậu nhiệt đới gió mùa. C. đất bazan và khí hậu mang tính chất cận xích đạo. D. đất phù sa và khí hậu mang tính chất cận xích đạo. Hướng dẫn trả lời: C Câu 5: Mùa khô kéo dài ở Tây Nguyên gây khó khăn cho ngành kinh tế nào sao đây ? A. Chăn nuôi gia súc. B. Khai thác khoáng sản. C. Khai thác và chế biến lâm sản. D. Trồng cây công nghiệp lâu năm. Hướng dẫn trả lời: D 3.4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG Tại sao ở Trung du và miền núi Bắc Bộ trâu được nuôi nhiều hơn bò, còn ở Tây Nguyên thì ngược lại? 3.5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI/ MỞ RỘNG - Trả lời các câu hỏi sau SGK và làm bài tập 1/173 sgk. - Đọc và xem trước bài 38: Thực hành: So sánh về cây công nghiệp lâu năm và chăn nuôi gia súc lớn giữa vùng Tây Nguyên với Trung du miền núi Bắc Bộ.