BÀI 26. LIPID VÀ CHẤT BÉO

Mở đầu: Lipid có vai trò quan trọng đối với cơ thể. Hình bên giới thiệu một số thực phẩm cung cấp lipid cho cơ thể. 

Chất béo có cấu tạo và tính chất gì? Lipid có phải là chất béo không?

Đáp án chuẩn:

Cấu tạo: chất béo là ester của glycerol với các acid béo. 

- Tính chất vật lý: Ở điều kiện thường, chất béo có thể ở thể rắn (mỡ động vật, bơ) hoặc thể lỏng (dầu thực vật). Chất béo không tan trong nước, tan trong một số dung môi hữu cơ (xăng, chloroform,...).

- Tính chất hóa học: Phản ứng xà phòng hóa. 

Lipid có thể không phải là chất béo.

1. KHÁI NIỆM VỀ LIPID – CHẤT BÉO

Câu 1: Hãy liệt kê một số thực phẩm cung cấp lipid cho con người

Đáp án chuẩn:

Dầu mè, dầu dừa, mỡ động vật, bơ…

Câu 2: Hãy cho biết một số chất béo thường gặp trong tự nhiên

Đáp án chuẩn:

Dầu mè, dầu dừa, mỡ động vật, bơ…

2. TÍNH CHẤT CỦA CHẤT BÉO

Câu 3: Quan sát Hình 26.2, hãy so sánh khả năng tan trong nước và trong xăng của dầu ăn

Đáp án chuẩn:

Dầu ăn không tan trong nước, tan trong xăng

Câu 4: Theo em, khi đun nóng (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ (tripalmitin) với dung dịch NaOH trong điều kiện thích hợp sẽ thu được những sản phẩm gì?

Đáp án chuẩn:

C₃H₅(OH)₃ và C₁₅H₃₁COOH.

3. VAI TRÒ CỦA LIPID

Câu 5: Vì sao cần phải đảm bảo đủ lượng lipid cho cơ thể?

Đáp án chuẩn: 

Lipid giữ vai trò rất quan trọng như tham gia cấu tạo màng tế bào, cung cấp năng lượng, giúp ổn định thân nhiệt cơ thể, tăng hoạt động trí não,... Ngoài ra lipid hòa tan được vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E,... giúp cơ thể hấp thu được các chất dinh dưỡng.

4. ỨNG DỤNG CỦA CHẤT BÉO

Câu 6: Chất béo được sử dụng như thế nào trong đời sống, sản xuất?

Đáp án chuẩn:

Chất béo được sử dụng để sản xuất xà phòng, chế biến thực phẩm. Tái chế dầu thực vật đã qua sử dụng để làm nhiên liệu cho động cơ diesel

Luyện tập: Em hãy liệt kê thêm một số sản phẩm trong đời sống được chế biến từ chất béo

Đáp án chuẩn:

Xà phòng, glycerol, bánh kẹo, dược phẩm…

Câu 7: Theo em, nên sử dụng chất béo như thế nào cho phù hợp trong việc ăn uống hằng ngày để có cơ thể khỏe mạnh, tránh được bệnh béo phì

Đáp án chuẩn:

Chúng ta cần phải sử dụng lượng chất béo cung cấp cho cơ thể một cách hợp lý. Cần ăn đủ lượng chất béo, kết hợp vận động (thể dục, thể thao) một cách phù hợp.

Vận dụng: Em hãy tìm hiểu và trình bày cách làm xà phòng từ chất béo có sẵn ở nhà

Đáp án chuẩn:

Nguyên liệu: NaOH hoặc KOH, chất béo như dầu hoặc bơ, hương liệu, chất tạo màu và các nguyên liệu bổ sung như cánh hoa, vỏ bưởi.

1. Cho nước vào bình, sau đó từ từ thêm bột NaOH vào nước để tan, lưu ý không đổ nước vào NaOH vì có thể gây phản ứng mạnh.

2. Đun chảy chất béo nhẹ nhàng, không đun sôi.

3. Để cho dung dịch NaOH và chất béo nguội xuống khoảng 27-32 độ C, sau đó từ từ đổ dung dịch NaOH vào chất béo và khuấy đều.

4. Thêm hương liệu và khuấy đều cho đến khi hỗn hợp đặc đủ mức mong muốn, sau đó đổ vào khuôn.

5. Bọc khuôn bằng khăn dày để giữ ấm và để xà phòng trong khoảng 18-24 giờ.

6. Sau khi xà phòng đông cứng, cắt thành từng miếng và bảo quản trong hộp giấy ở nơi thoáng mát.