Video giảng Ngữ văn 10 cánh diều bài 6: Kiêu binh nổi loạn

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN 1: KIÊU BINH NỔI LOẠN

Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau mở ra cánh cửa vào thế giới văn chương, nơi mọi cung bậc cảm xúc, mọi câu chuyện cuộc đời đều được ghi dấu qua từng trang sách.

Thông qua video này, các em sẽ nắm được các kiến thức và kĩ năng như sau:

• Nhận biết, phân tích được giá trị nội dung (đề tài, chủ đề, tư tưởng,..) và một số yếu tố hình thức (điểm nhìn nghệ thuật, người kể chuyện hạn tri và người kể chuyện toàn tri, lời người kể chuyện, lời nhân vật,...) của tiểu thuyết.
• Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Kiêu binh nổi loạn;
• Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa văn bản;

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG:

Trước khi đi vào bài học, chúng ta hãy cùng nhau tham gia một hoạt động nhỏ để làm nóng tinh thần và tư duy nào!

Em hãy quan sát bức tranh sau và dự đoán: Đây là một danh y có tác phẩm kí sự nổi tiếng việt về thời kì nào? Hãy cho biết tên tác giả và tác phẩm ông đã viết.

Em có thể chia sẻ hiểu biết của mình về thời kì vua Lê - chúa Trịnh, nhất là vào những năm cầm quyền cuối cùng của chúa Trịnh Sâm hay không?

Theo em, tác phẩm nào được coi là đỉnh cao của tiểu thuyết chương hồi Việt Nam thời trung đại viết về thời kì vua Lê - chúa Trịnh?

HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ

Nội dung 1: Tìm hiểu Tri thức ngữ văn

Cô sẽ chia lớp thành 4 nhóm. Dựa vào phần Kiến thức ngữ văn trang 33, các em tiến hành thảo luận, thuyết trình theo nhóm. Mỗi nhóm sẽ có nhiệm vụ sau:

Nhóm 1: so sánh đặc điểm của Tiểu thuyết và truyện ngắn.

+ Nhóm 2: Điểm nhìn nghệ thuật là gì? So sánh đặc điểm, ưu nhược điểm của người kể chuyện hạn tri và toàn tri

+ Nhóm 3: Trình bày tìm hiểu về nhóm tác giả Ngô gia văn phái.

+ Nhóm 4: Tìm hiểu về tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí và đoạn trích Kiêu binh nổi loạn. 

Video trình bày nội dung:

1. Thể loại tiểu thuyết và truyện ngắn

 2. Điểm nhìn nghệ thuật, người kể chuyện, hạn tri, người kể chuyện toàn tri
- Điểm nhìn nghệ thuật là thuật ngữ dùng để chỉ vị trí quan sát của người kể chuyện trong tương quan với nhân vật, sự việc được trần thuật.

- Người kể chuyện hạn tri thường là người kể chuyện theo ngôi kể thứ nhất. Người kể chuyện hạn tri thường trực tiếp tham dự hoặc chứng kiến các sự việc xảy ra trong truyện nên vị trí quan sát, miêu tả, trần thuật,... bị giới hạn. Vì người kể chuyện đồng thời là một nhân vật trong truyện nên không biết được những diễn biến trong suy nghĩ, cảm xúc của các nhân vật khác; thường bày tỏ quan điểm và thái độ chủ quan khi thuật chuyện.

+ Ưu điểm là tạo được hiệu quả về tính trực tiếp như đang chứng kiến các sự việc xảy ra ở hiện trường, có cơ hội để đi sâu khai thác thế giới nội tâm nhân vật - người kể.

+ Hạn chế trong việc phản ánh toàn cảnh bức tranh xã hội, môi trường hoạt động và tâm lí của các nhân vật khác.

- Người kể chuyện toàn tri thường là người kể chuyện theo ngôi thứ ba. Người kể chuyện toàn tri không trực tiếp tham gia câu chuyện nhưng là người quan sát toàn năng, biết hết tất cả mọi việc; biết rõ hoàn cảnh, lai lịch, cảm giác, suy nghĩ và hành động của các nhân vật.

+ Ưu điểm: rất linh hoạt và được dùng rất rộng rãi. Bởi lẽ, trần thuật từ điểm nhìn toàn tri giúp người đọc biết được nhiều thông tin hơn, rõ hơn về nhân vật và sự việc so với việc kể chuyện từ điểm nhìn hạn tri.

+ Hạn chế: người đọc ít có được cảm giác kết nối trực tiếp, gần gũi với nhân vật như trần thuật từ điểm nhìn hạn tri.

3. Tác giả

- Ngô gia văn phái là một nhóm tác giả Việt Nam gồm 20 tác giả thuộc 9 thế hệ trên dưới 200 năm, từ đầu thế kỷ thứ 17 đến đầu thế kỷ thứ 20. 

- Quê quán: Họ thuộc dòng họ Ngô Thì ở làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội).

- Phong cách nghệ thuật:

+ Thiết tha, trong trẻo nhưng sâu lắng

+ Pha chút hài hước dí dỏm.

- Tác phẩm chính: Hoàng Lê nhất thống chí là tác phẩm tiêu biểu nhất, Đại Nam Quốc túy, Hoàng Việt hưng long chí, … 

4. Tác phẩm

* Tác phẩm:

- Hoàng Lê nhất thống chí là tác phẩm viết bằng chữ Hán theo hình thức tiểu thuyết chương hồi.

- Nội dung chính của Hoàng Lê nhất thống chí phản ánh thời kì lịch sử khoảng 30 năm, từ khi Trịnh Sâm lên ngôi chúa (1768) đến lúc Nguyễn Ánh lên ngôi vua (1802). Tác phẩm tái hiện một cách phong phú, sinh động bức tranh xã hội trong thời kì khủng hoảng triền miên, dẫn đến sự sụp đổ của các tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh và khí thế quật khởi, tinh thần quyết liệt chống thù trong giặc ngoài của phong trào khởi nghĩa Tây Sơn do Nguyễn Huệ đứng đầu.

* Đoạn trích:

- Thuộc Hồi thứ hai của tác phẩm, kể chuyện kiêu binh nổi loạn, giết Quận Huy Hoàng Đình Báo, phế Trịnh Cán, lập Trịnh Tông lên ngôi chúa.

Nội dung 2: Đọc văn bản

Dựa trên phần đọc ở nhà, các em hãy tóm tắt lại những sự kiện chính và giới thiệu các tuyến nhân vật tiêu biểu trong đoạn trích Kiêu binh nổi loạn. 

Tiếp theo, các em hãy đọc kỹ phần chú thích để hiểu rõ nghĩa của những từ ngữ khó trong đoạn trích. Nếu có từ nào chưa rõ, các em có thể hỏi để cô giải thích thêm.

Bây giờ, cô mời một số bạn chia sẻ về những gì các em đã tiếp nhận được theo những chỉ dẫn đọc ở bên phải văn bản. Các em cứ thoải mái trao đổi và nêu lên suy nghĩ của mình nhé!

Video trình bày nội dung:

- Sự kiện chính:

+ Trịnh Tông cùng đám đầu bếp, gia thần khích động binh lính nổi loạn.

+ Kiêu binh tụ họp, bàn bạc, hưởng ứng, bầu Bằng Vũ làm chủ mưu, cùng nhau uống máu ăn thề.

+ Quận Huy biết tai họa sắp xảy ra nhưng không phòng bị; kiêu binh xông vào nội phủ, Quận Huy liều chết chống lại, bị giết.

+ Kiêu binh phò Trịnh Tông lên ngôi chúa; kiêu binh đốt phá dinh thự của Quận Huy, thừa thế hoành hành trả thù riêng, gây náo động cả kinh thành.

- Mâu thuẫn: Đây là cuộc tranh giành quyền lực giữa hai phe: phe Trịnh Tông - kiêu binh với phe Trịnh Cán - Quận Huy Hoàng Đình Bảo. Trịnh Tông muốn đoạt ngôi chúa từ Trịnh Cán. Quận Huy nhận uỷ thác của Trịnh Sâm, làm phụ chính cho Trịnh Cán. Kiêu binh “căm ghét”, “bất bình”, “miễn cưỡng”, “hậm hực”,... về việc này, khi được Trịnh Tông kích động đã nổi loạn giết Quận Huy, phế chúa nhỏ Trịnh Cán, phò Trịnh Tông lên ngôi chúa. 

- Nội dung chính: Đoạn trích đã phản ánh trực tiếp một sự kiện lớn, chấn động kinh thành Thăng Long vào những năm 80 của thế kỉ XVIII: kể chuyện kiêu binh nổi loạn, giết Quận Huy Hoàng Đình Bảo, phế Trịnh Cán, lập Trịnh Tông lên ngôi chúa. Điều này khiến cho tập đoàn thống trị Lê – Trịnh hoàn toàn bất lực, bế tắc, không thể giải quyết được các mâu thuẫn nội bộ, dẫn đến sự can thiệp manh động của binh lính vào công việc đại sự quốc gia, khiến tình trạng loạn lạc trong cung phủ, ở nơi trung tâm nhất của chế độ trở nên hết sức gay gắt, trầm trọng và sự sụp đổ của chế độ là không thể cứu vãn. 

- Thể loại: tiểu thuyết chương hồi

- Bố cục: 4 phần

+ Phần 1: Cuộc trò chuyện giữ Thế tử Trịnh Tông với hạ nhân và quan thần. + Phần 2: Kế sách của Vũ Bằng được mọi người đồng tình, ủng hộ.

+  Phần 3: Tình thế bất lực, thảm hại, bi đát và cái chết của Quận Huy.

+ Phần 4: Sự thắng thế của thế tử Tông.

- Người kể chuyện: người kể chuyện ngôi thứ ba.

…………………………

Nội dung video Bài 6: Văn bản 1: Kiêu binh nổi loạn còn nhiều phần rất hấp dẫn và thú vị. Hãy cùng đăng kí để tham gia học bài và củng cố kiến thức thông qua hoạt động luyện tập và vận dụng trong video.