Slide bài giảng ngữ văn 10 chân trời bài: Ôn tập bài 3 - Giao cảm với thiên nhiên

Tóm lược nội dung

BÀI 3: GIAO CẢM VỚI THIÊN NHIÊN

ÔN TẬP

Câu 1: Điền thông tin phù hợp vào bảng sau (làm vào vở):

Trả lời:

Câu 2: Xác định dạng thức xuất hiện của chủ thể trữ tình ở mỗi bài thơ trong bài học này.

Trả lời: 

+ Hương sơn phong cảnh: chủ thể ẩn

+ Thơ duyên, nắng đã hanh rồi: chủ thể xuất hiện trực tiếp ''anh'' và ''em''

Câu 3: Từ việc đọc hiểu các văn bản thơ trong bài học này, bạn rút ra được những lưu ý gì trong cách đọc hiểu một văn bản thơ trữ tình?

Trả lời:

+ Hiểu được hoàn cảnh sáng tác của bài thơ

+ Hiểu được chủ đề cũng như nội dung chính của bài thơ

+ Hiểu được nghệ thuật mà tác giả dùng trong bài

+ Ý nghĩa, cảm xúc mà tác giả muốn gửi gắm

Câu 4: Hãy rút ra những điều cần lưu ý:

- Khi viết bài văn phân tích, đánh giá một bài thơ.

- Giới thiệu, đánh giá nội dung, nghệ thuật của một tác phẩm văn học.
Trả lời:

- Khi viết bài văn phân tích:

+ Xác định đề tài, mục đích viết

+ Lập dàn ý

+ Bài viết phải đủ 3 phần mở, thân, kết

+ Luận điểm, dẫn chứng phải cụ thể, rõ ràng

- Giới thiệu, đánh giá nội dung, nghệ thuật của một tác phẩm văn học

+ Xác định đề tài, mục đích nói, đối tượng nghe

+ Chú ý giọng đọc, đặc biệt là khi đọc thơ.

+ Khi trao đổi với người nghe cần đưa ra ý kiến phù hợp

Câu 5: Viết bài văn phân tích, đánh giá tình cảm với thiên nhiên trong một bài thơ bạn đã học.

Trả lời:

Mùa xuân là một trong những đề tài quen thuộc trong thơ ca và trở thành nguồn cảm hứng bất tận của người nghệ sĩ. Bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của tác giả Thanh Hải là một trong số những tác phẩm tiêu biểu viết về mùa xuân. Qua bài thơ, chúng ta thấy được bức tranh mùa xuân xứ Huế, tình yêu thiên nhiên mãnh liệt quyện hòa trong tình yêu quê hương, đất nước.

Qua những vần thơ của nhà thơ Thanh Hải, vẻ của thiên nhiên đất trời đã hiện lên đầy sinh động qua bức tranh mùa xuân xứ Huế:

“Mọc giữa dòng sông xanh

  Một bông hoa tím biếc

  Ơi con chim chiền chiện

  Hót chi mà vang trời”

Nhà thơ Thanh Hải đã sử dụng biện pháp đảo ngữ bằng việc đưa động từ "mọc" lên trước "bông hoa tím biếc". Với bút pháp chấm phá, tác giả đã làm nổi bật sức xuân đang tràn trề trên một nhành hoa nhỏ bé giữa dòng sông bao la. Câu thơ đậm sắc màu hội họa bởi sắc xanh của dòng nước cùng sắc tím của đóa hoa đang bừng nở. Hơn thế nữa, bức tranh ấy còn có cả âm thanh. Thi nhân nhân hóa tiếng chim qua từ gọi đáp "ơi" để đón nhận và lắng nghe âm thanh tiếng chim ngân trên bầu trời xuân cao rộng. Chỉ bằng bốn câu thơ ngắn gọn, bằng tình yêu thiên nhiên tha thiết, tác giả Thanh Hải đã gợi mở trước mắt độc giả bức tranh mùa xuân xứ Huế với vẻ đẹp bình dị, quen thuộc, tràn đầy sức sống.

Tình yêu đối với thiên nhiên tạo vật của người thi nhân con được thể hiện qua những cảm nhận tinh tế và thái độ ngợi ca, trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên:

“Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng”

Qua hai câu thơ trên, sự giao hòa mạnh mẽ với vẻ đẹp của thiên nhiên trong tâm hồn của thi nhân đã được làm nổi bật. Tác giả sử dụng biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, biến âm thanh trở thành những “giọt long lanh” vừa có thể nghe, có thể nhìn, lại có thể chạm vào mà rung động. Tiếng chim chiền chiện vang xa trên bầu trời cao rộng nhưng không hề tan biến mà vẫn đọng lại đâu đó trong không gian, lấp lánh trong bức tranh mùa xuân, tô điểm cho bức tranh mùa xuân một thanh âm hữu hình. Tác giả đã mở rộng mọi giác quan để cảm nhận bằng tất cả sự trân trọng, nâng niu và muốn lưu giữ vẻ đẹp của thiên nhiên.

Trong bài thơ, chúng ta còn thấy được tình yêu thiên nhiên của thi nhân gắn bó với tình yêu quê hương, đất nước trong sự quyện hòa qua ước nguyện hóa thân, cống hiến.

“Ta làm con chim hót

Ta làm một nhành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến”

Từ vẻ đẹp của mùa xuân đất trời, mạch cảm xúc của bài thơ hướng đến vẻ đẹp của mùa xuân đất nước. Thi nhân sử dụng phép liệt kê "con chim hót", "cành hoa", "nốt trầm" cùng biện pháp điệp cấu trúc câu: "Ta làm... Ta làm.... Ta nhập..." để gửi gắm khát vọng muốn tô điểm, làm đẹp cho mùa xuân đất trời, mùa xuân đất nước của bản thân. Uớc nguyện ấy giản dị, khiêm nhường nhưng hết sức cao đẹp và ngời sáng tinh thần cống hiến, hi sinh của tác giả.

Bài thơ được sáng tác vào năm 1980 - thời điểm tác giả Thanh Hải đang nằm trên giường bệnh. Bởi vậy, tình yêu thiên nhiên của thi nhân còn thể hiện ý nghĩa đặc biệt về niềm lạc quan và sự giao cảm mãnh liệt với cuộc sống cùng khát vọng cao đẹp của tác giả.