Slide bài giảng ngữ văn 10 chân trời bài 3: Văn bản 1 - Hương sơn phong cảnh

Tóm lược nội dung

BÀI 3: GIAO CẢM VỚI THIÊN NHIÊN

ĐỌC HIỂU: HƯƠNG SƠN PHONG CẢNH

TRƯỚC KHI ĐỌC

Hãy giới thiệu và chia sẻ cảm nhận về một cảnh đẹp của quê hương, đất nước mà bạn đã có dịp đến thăm hoặc biết qua sách vở.

Trả lời:

Vịnh Hạ Long nổi tiếng bởi cảnh non nước hữu tình của nó. Từ trên cao nhìn xuống, Hạ Long như một bức gấm xanh khổng lồ được thêu bằng nước và đá. Những hình dáng uốn lượn của nước, những hòn đảo, những núi đá vôi kì vĩ như thể đã được thiên nhiên điêu khắc tinh xảo. Hòn đảo như hình người đang ngóng về đất liền là hòn Đầu Người, đảo giống như ngư ông đang ngồi đánh cá là hòn Lã Vọng, đảo như cánh buồm đang vươn gió ra khơi kia là hòn Cánh Buồm, và đặc biệt là hòn đảo nổi tiếng nhất như hình ảnh hai con gà đang âu yếm là hòn Trống Mái.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Lưu ý tìm những từ ngữ diễn tả cảm xúc của chủ thể trữ tình khi đến Hương Sơn.

Trả lời:

- ''Ao ước bấy lâu nay". => Niềm mong ngóng, háo hức từ lâu đã thành hiện thực.

- Thể hiện cảm xúc mong ước tột cùng của tác giả.

Câu 2: Bạn hình dung thế nào về phong cảnh Hương Sơn qua đoạn thơ này?

Trả lời:

- Ta thấy được Hương Sơn đẹp như chốn bồng lai tiên cảnh.

- Vẻ đẹp Hương Sơn với đá ngũ sắc và có độ sâu thăm thẳm.

Câu 3: Chú ý số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần, ngắt nhịp và cách kết thúc bài thơ.

Trả lời:

- Mỗi dòng có số tiếng được sắp xếp theo thứ tự 7/8-7/8-6

- Cách ngắt nhịp : câu 1 và câu 4 nhịp 3/4. Câu 2 nhịp 3/3/2. Câu 4 nhịp 3/2/3. Câu 5 nhịp 2/2/2

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Xác định bố cục bài thơ.

Trả lời:

Bố cục: 

- Bốn câu đầu: Giới thiệu khái quát cảnh Hương Sơn.

- Mười câu giữa: Tả cảnh Hương Sơn.

- Năm câu cuối: Suy nghĩ của tác giả.

Câu 2: Nêu một số từ ngữ để khái quát vẻ đẹp của phong cảnh Hương Sơn được gợi tả qua các đoạn thơ.

Trả lời:

- Chốn thần tiên

- Vẻ đẹp kì diệu, độc đáo

- Rộng lớn, kì vĩ

- Nơi yên bình

Câu 3: Chủ thể trữ tình của bài thơ là ai? Đó là chủ thể ẩn, chủ thể xuất hiện trực tiếp với một đại từ nhân xưng, hay chủ thể nhập vai vào một nhân vật trong bài thơ?

Trả lời:

Chủ thể trữ tình là tác giả. Ông ẩn mình để cùng cảm nhận vẻ đẹp của Hương Sơn.

Câu 4: Phân tích diễn biến tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trong bài thơ

Trả lời:

“Bầu trời, cảnh bụt,

Thú Hương Sơn ao ước bấy lâu nay

Kìa non non, nước nước, mây mây

Đệ nhất động hỏi là đây có phải?''

Bốn câu thơ đầu diễn tả cái cảm xúc, cái thú lần đầu đến với Hương Sơn của tác giả. Cụm từ '' ao ước bấy lâu nay'' kết hợp câu hỏi tu từ ''Đệ nhất động hỏi là đây có phải?'' diễn tả một sự bồn chồn háo hức của những người luôn ao ước được đến Hương Sơn

“Vẳng bên tai một tiếng chày kình,

Khách tang hải giật mình trong giấc mộng”.

Âm thanh tiếng chày kinh vẳng bên tai khiến cho tâm hồn như thanh thản, trút bỏ ưu phiền, giật mình để rồi trầm lại, tĩnh hơn.

Tác giả đã cảm thán trước vẻ đẹp kì diệu của hang:

 “Nhác trông lên ai khéo vẽ hình

 Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt”

Những liên tưởng so sánh về nhũ đá trong các hang động biểu lộ niềm tự hào của nhà thơ về đất nước và con người Việt Nam: yêu đời, yêu tạo vật, biết đem bàn tay khéo léo tô điểm cảnh trí non sông.

Tác giả đã giúp người đọc hòa mình vào thiên nhiên cũng không gian của Phật giáo. Chúng ta như thấy hình ảnh đoàn khách vừa đi ngắm cảnh, vừa niệm Phật. Để rồi tác giả, hay chính mỗi người đọc chìm trong cảnh Hương Sơn mà thốt lên ''Càng trông phong cảnh càng yêu".

Câu 5: Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích hiệu quả xây dựng hình ảnh, sử dụng từ ngữ, biện pháp tu từ đối với việc thể hiện cảm hứng ấy.

Trả lời:

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là cảm xúc khi tác giả đến Hương Sơn: ngạc nhiên, thánh phục, sững sờ trước cảnh đẹp Hương Sơn

- Hình ảnh, từ ngữ, các biện pháp tu từ

+ Điệp từ ''non non, nước nước, mây mây'' cùng câu hỏi tu từ "Đệ nhất động hỏi là đây có phải?''

+ Đảo ngữ kết hợp từ láy ''Thỏ thẻ rừng mai.. Lững lờ khe Yến..'' 

+ Nhân hóa ''Chim cùng trái, cá nghe kinh.''

+ Điệp từ ''này'' cùng phép liệt kê'' suối Giải Oan,  chùa Cửa Võng, hang Phật Tích, động Tuyết Quỳnh”

-Tác dụng:

• Miêu tả cảnh đẹp Hương Sơn kỳ vĩ.
• Cảm xúc đắm chìm, say mê vẻ đẹp mà thiên nhiên đã ban tặng Hương Sơn.

Câu 6: Nhận xét về vai trò của vần và nhịp trong bài thơ.

Trả lời:

+ Cách ngắt nhịp luôn thay đổi. Khi là 2/2, lúc là 3/2/3, hoặc chuyển 3/2/2.

+ Thơ tự do 7 hoặc 8 chữ, riêng câu cuối có 6 chữ.

=> Vai trò: tạo giọng điệu, cảm xúc thay đổi từ háo hức đến dồn dập phát hiện, chiêm ngưỡng trong ngạc nhiên và cuối cùng trở lại tĩnh lặng, nghĩ suy.

Câu 7: Hãy chia sẻ cảm nhận của bạn về một cảnh đẹp khác trên đất nước ta mà bạn có dịp đến tìm hiểu qua sách báo hoặc đến thăm.

Trả lời:

Tôi đã từng có dịp được ghé thăm Tràng An Ninh Bình. Nơi này quả đúng là một trong những món quà tuyệt vời nhất mà thiên nhiên ban tặng cho chúng ta. Quần thể danh thắng Tràng An bao gồm rất nhiều hang động xuyên thủy và những kiến trúc chùa chiền cổ kính. Ngồi trên thuyền, chúng ta như được thả hồn vào không gian tĩnh lặng, thanh bình. Những hang động như những viên ngọc quý chờ đợi du khách tới thăm. Thạch nhũ trong hang lấp tạo nên một vẻ đẹp hoang sơ nhưng cuốn hút.