Slide bài giảng ngữ văn 10 chân trời bài 1: Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một truyện kể

Tóm lược nội dung

BÀI 1: TẠO LẬP THẾ GIỚI (THẦN THOẠI)

VIẾT VĂN BẢN NGHỊ LUẬN PHÂN TÍCH,

ĐÁNH GIÁ MỘT TRUYỆN KỂ

TRI THỨC VỀ KIỂU BÀI

Phân tích, đánh giá truyện kể: chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật là kiểu bài nghị luận văn học dùng lí lẽ và bằng chứng để làm rõ đặc điểm, giá trị nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm truyện kể.

* Yêu cầu đối với kiểu bài:

- Về nội dung nghị luận:

+ Xác định chủ đề và phân tích, đánh giá ý nghĩa, giá trị của chủ đề.

+ Phân tích, đánh giá được một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật.

- Về kĩ năng nghị luận:

+ Lập luận chặt chẽ, diễn đạt mạch lạc.

+ Lí lẽ xác đáng, bằng chứng đáng tin cậy.

+ Sử dụng các câu chuyển tiếp, từ ngữ liên kết hợp lí.

+ Có các phần mở bài, thân bài, kết bài theo quy cách.

ĐỌC NGỮ LIỆU THAM KHẢO

Phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của truyện ngụ ngôn “Chó sói và chiên con” (La Phông-ten)

Câu 1: Mở bài, thân bài và kết bài của ngữ liệu đã đáp ứng được yêu cầu của bài viết phân tích, đánh giá một truyện kể chưa?

Trả lời:

Mở bài, thân bài và kết bài đáp ứng được yêu cầu.

- Mở bài: Giới thiệu truyện và định hướng viết

- Thân bài: đầy đủ luận điểm , lý lẽ, dẫn chứng rõ ràng

- Kết bài:  khẳng định lại được ý nghĩa của tác phẩm

Câu 2: Các luận điểm trong ngữ liệu được sắp xếp theo trình tự nào, có hợp lí không?

Trả lời:

- Nêu luận điểm về nội dung chủ đề trước, hình thức nghệ thuật sau.

- Trình tự này là hợp lý

Câu 3: Trong mỗi luận điểm, ngữ liệu đã có sự kết hợp giữa lí lẽ, bằng chứng như thế nào? Nêu ví dụ.

Trả lời:

- Lí lẽ được nêu trước và bằng chứng được trích ra sau để chúng minh lý lẽ

Vi dụ: 

- Lý lẽ: cách xây dựng nhân vật giàu tính biểu trưng. 

- Dẫn chứng: Sói biểu trưng cho những ''kẻ mạnh'', tàn bạo trong xã hội, Chiên biểu trưng cho những kẻ yếu…

Câu 4: Bạn có nhận xét gì về cách người viết phân tích, đánh giá ý nghĩa, giá trị chủ đề?

Trả lời:

- Người viết phân tích về ý nghĩa, giá trị chủ đề của văn bản khá là bao quát và chưa chi tiết, bằng chứng còn khá ít.

Câu 5: Người viết đã phân tích, đánh giá những nét đặc sắc nghệ thuật nào của truyện kể? Chúng có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của truyện kể?

Trả lời:

Những nét đặc sắc nghệ thuật được đưa ra là:

- Tình huống truyện độc đáo

- Nhân vật giàu tính biểu tượng

- Kết cấu tương phản

- Lối kể truyện bằng thơ hàm súc mà hấp dẫn

Những nghệ thuật này giúp tác giả thể hiện chủ đề truyện dễ dàng hơn.

Câu 6: Từ ngữ liệu trên, bạn rút ra được những lưu ý ghì khi viết văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện kể?

Trả lời:

Cần xác định rõ luận điểm, lý lẽ, dẫn chứng và cách sắp xếp sao cho phù hợp.

THỰC HÀNH VIẾT THEO QUY TRÌNH

Đề bài: Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện (thần thoại, truyện ngụ ngôn, truyện cười, truyện cổ tích) mà bạn yêu thích.

Trả lời: 

Bài mẫu tham khảo: Thần Trụ Trời

"Thần Trụ Trời" là một tác phẩm dân gian của người Việt cổ được nhà khảo cứu văn hóa dân gian Nguyễn Đổng Chi sưu tầm, kể lại bằng bản văn trong “Lược khảo về thần thoại Việt Nam”. Qua truyện thần thoại này, người Việt cổ muốn giải thích nguồn gốc các hiện tượng thiên nhiên xung quanh gắn liền với cuộc sống của con người.

Người Việt cổ cũng như nhiều dân tộc khác trên thế giới này, cố gắng tìm để hiểu rõ những gì xung quanh họ. Chưa giải thích được tất cả, họ sáng tạo ra một vị thần khổng lồ để giải thích tự nhiên vũ trụ. Hành động đầu tiên khi Thần Trụ Trời xuất hiện là “vươn vai đứng dậy, ngẩng cao đầu đội trời lên, giang chân đạp đất xuống,…” xây dựng nên hình tượng một vị thần quyền năng, mạnh mẽ phi thường và có ý chí lớn lao.  Độc giả ngày nay cảm nhận được trong những câu chuyện đó cái hồn nhiên và ước mơ của những con người cổ cổ muốn vươn lên để giải thích thế giới tự nhiên quanh mình.  

Truyện được xây dựng bằng việc nhân cách hóa vũ trụ thành một vị thần. Giống như ông Bàn Cổ trong thần thoại Trung Quốc cũng đã xuất hiện trong cõi hỗn độn. Vũ trụ bấy giờ như quả trứng, ông đạp cho quả trứng tách đôi, nửa trên là trời, nửa dưới là đất và ông tiếp tục đẩy trời lên cao, đạp đất xuống thấp bằng sự biến hóa, lớn lên không ngừng. Từ cái ban đầu vốn ít ỏi, người Việt cổ cũng như các dân tộc khác trên thế giới không ngừng bổ sung, sáng tạo làm cho nền văn học, nghệ thuật ngày một đa dạng hơn. 

Tác giả dân gian chủ yếu sử dụng thủ pháp nghệ thuật phóng đại và các yếu tố kỳ ảo, đặc biệt thông qua những hành động vượt ngoài khả năng của con người như “ngẩng đầu đội trời lên”, “đào đất, đắp đá xây cột chống trời” đã khiến cho câu chuyện càng thêm hấp dẫn, các nhân vật thần thoại có được sức sống lâu bền, vượt qua mọi thời gian để còn lại với chúng ta ngày nay. Thần thoại đã tạo nên cho con người Việt Nam nếp cảm, nếp nghĩ, nếp tư duy hình tượng rộng mở và khoáng đạt.

Truyện thần thoại “Thần Trụ Trời” vừa cho các bạn đọc biết được sự hình thành của trời đất, sông, núi, đá,…vừa cho thấy sự sáng tạo của người Việt cổ. Thông qua các yếu tố kỳ ảo, truyện khẳng định công lao xây dựng, tạo lập đất nước của người Việt cổ, đồng thời thể hiện ước mơ chinh phục thiên nhiên của con người ngày ấy.