BÀI 25. SỬ DỤNG HỢP LÍ TỰ NHIÊN ĐỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

MỞ ĐẦU

Đồng bằng sông Cửu Long là vùng có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt vấn để đảm bảo an ninh lương thực ở nước ta. Vậy vùng có những thế mạnh và hạn chế gì? Tại sao phải sử dụng hợp lí tự nhiên? Tình hình phát triển sản xuất lương thực, thực phẩm và du lịch của vùng ra sao?

Giải rút gọn:

* Thế mạnh

- Về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên 

+ Được bồi tụ phù sa bởi hệ thống sông Mê Công và phù sa biển. 

+ Có quỹ đất lớn 

+ Khí hậu có tính chất cận xích đạo, phân hoá giữa mùa khô và mùa mưa rõ rệt. 

+ Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch dày đặc 

+ Tài nguyên sinh vật ở Đồng bằng sông Cửu Long phong phú

+ Vùng biển rộng lớn, nhiều bãi cá, bãi tôm lớn; có nhiều đảo, quần đảo và một số bãi tắm. 

+ Khoáng sản có giá trị nhất là dầu mỏ và khí tự nhiên ở thềm lục địa, than bùn và đá vôi. 

- Về điều kiện kinh tế - xã hội

+ Quy mô dân số đông, nguồn lao động dồi dào và tỉ lệ lao động qua đào tạo ngày càng được nâng cao, người dân có nhiều kinh nghiệm trong sản xuất, thích ứng với tự nhiên.

+ Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật của vùng đang được hoàn thiện 

+ Đặc trưng của vùng đất sông nước cùng truyền thống văn hoá, lịch sử cách mạng, nghệ thuật đặc sắc của vùng 

* Hạn chế

- Là một trong những vùng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. 

- Mùa khô kéo dài, triều cường gia tăng xâm nhập mặn vào đất liền, thiếu nước ngọt cho sản xuất và sinh hoạt.

- Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật còn hạn chế.

*Tình hình phát triển sản xuất lương thực, thực phẩm và du lịch của vùng

+ Sản xuất lương thực: Đồng bằng sông Cửu Long là vựa lúa lớn nhất nước ta, diện tích và sản lượng lúa luôn chiếm trên 50 %, năng suất lúa cả năm luôn cao hơn trung bình cả nước.

+ Sản xuất thực phẩm 

- Đồng bằng sông Cửu Long là vùng sản xuất thuỷ sản lớn nhất cả nước. 

- Đứng đầu cả nước về trồng rau các loại, chăn nuôi gia cầm. 

+ Du lịch: Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long có các sản phẩm đặc trưng là du lịch sinh thái, sông nước, miệt vườn, du lịch nghỉ dưỡng và sinh thái biển, đảo,.…

I. KHÁI QUÁT

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 25.1, hãy:

- Trình bày đặc điểm vị trí địa lí của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

- Trình bày về phạm vi lãnh thổ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải rút gọn:

* Vị trí địa lí: Ba mặt giáp biển, giáp với vùng Đông Nam Bộ và Cam-pu-chia.

* Phạm vi lãnh thổ

- Đồng bằng sông Cửu Long gồm có 13 tỉnh, thành phố.

- Diện tích tự nhiên toàn vùng khoảng 40,9 nghìn km², vùng biển rộng lớn, có nhiều đảo và quần đảo.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu khái quát về dân số của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải rút gọn:

- Dân số đông, năm 2021 là khoảng 17,4 triệu người (chiếm trên 17% cả nước). 

- Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên là 0,55 %. Về cơ cấu, số dân trong nhóm 15 – 64 tuổi chiếm 69,4% dân số toàn vùng.

- Năm 2021, mật độ dân số Đồng bằng sông Cửu Long là 426 người/km², tỉ lệ dân số thành thị chiếm 26,4% tổng số dân của vùng.

- Vùng Đồng bằng sông Cửu Long có nhiều dân tộc sinh sống: Kinh, Khơ-me, Hoa, Chăm,... 

II. SỬ DỤNG HỢP LÍ TỰ NHIÊN

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 25.1, hãy chứng minh thế mạnh và hạn chế đối với phát triển kinh tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải rút gọn:

* Thế mạnh

- Về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên 

+ Được bồi tụ phù sa bởi hệ thống sông Mê Công và phù sa biển. 

+ Có quỹ đất lớn 

+ Khí hậu có tính chất cận xích đạo, phân hoá giữa mùa khô và mùa mưa rõ rệt. 

+ Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch dày đặc 

+ Tài nguyên sinh vật ở Đồng bằng sông Cửu Long phong phú

+ Vùng biển rộng lớn, nhiều bãi cá, bãi tôm lớn; có nhiều đảo, quần đảo và một số bãi tắm. 

+ Khoáng sản có giá trị nhất là dầu mỏ và khí tự nhiên ở thềm lục địa, than bùn và đá vôi. 

- Về điều kiện kinh tế - xã hội

+ Quy mô dân số đông, nguồn lao động dồi dào và tỉ lệ lao động qua đào tạo ngày càng được nâng cao, người dân có nhiều kinh nghiệm trong sản xuất, thích ứng với tự nhiên.

+ Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật của vùng đang được hoàn thiện 

+ Đặc trưng của vùng đất sông nước cùng truyền thống văn hoá, lịch sử cách mạng, nghệ thuật đặc sắc của vùng 

* Hạn chế

- Là một trong những vùng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. 

- Mùa khô kéo dài, triều cường gia tăng xâm nhập mặn vào đất liền, thiếu nước ngọt cho sản xuất và sinh hoạt.

- Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật còn hạn chế.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 25.1, hãy: 

- Giải thích tại sao phải sử dụng hợp lí tự nhiên ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

- Trình bày hướng sử dụng hợp lí tự nhiên ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải rút gọn:

* Giải thích

Việc cải tạo và sử dụng hợp lí tự nhiên nhằm hướng đến mục tiêu xây dựng vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện đại, sinh thái, văn minh, phát triển nhanh và bền vững, mang đậm bản sắc văn hoá sông nước, trở thành trung tâm kinh tế nông nghiệp xanh; góp phần khẳng định vị trí, vai trò là vùng trọng điểm sản xuất lương thực, thực phẩm của nước ta.

* Hướng sử dụng hợp lí tự nhiên

- Hướng sử dụng hợp lí tự nhiên của Đồng bằng sông Cửu Long là tiếp tục đẩy mạnh phát triển các ngành kinh tế gắn với khai thác hiệu quả các thế mạnh, đồng thời cải tạo tự nhiên và thích ứng với biến đổi khí hậu.

III. PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT LƯƠNG THỰC VÀ THỰC PHẨM

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy trình bày vai trò của sản xuẩt lương thực và thực phẩm ở Đồng bằng sông Cửu Long. Lấy ví dụ cụ thể.

Giải rút gọn:

+ Đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, góp phần khai thác có hiệu quả tiềm năng do tự nhiên mang lại.

+ Thúc đẩy sự phát triển của các ngành kinh tế khác trong vùng, đặc biệt là công nghiệp chế biến.

+ Giải quyết việc làm, tạo sinh kế cho người dân, thực hiện quá trình xây dựng nông thôn mới ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

+ Góp phần sử dụng hợp lí tự nhiên, bảo vệ môi trường và các hệ sinh thái.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 25.2, hãy trình bày tình hình phát triển sản xuất lương thực và thực phẩm ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải rút gọn:

* Sản xuất lương thực 

- Là vựa lúa lớn nhất nước ta, diện tích và sản lượng lúa luôn chiếm trên 50 %, năng suất lúa cả năm luôn cao hơn trung bình cả nước.

- Vùng đã thay đổi giống lúa năng suất thấp sang giống lúa cao sản, chất lượng cao, thích nghi với điều kiện sinh thái, thay đổi mùa vụ, cải tạo thuỷ lợi, cải tạo đất hoang hoa, chủ động tưới tiêu, xả phèn, rửa mặn.... 

* Sản xuất thực phẩm 

- Đồng bằng sông Cửu Long là vùng sản xuất thuỷ sản lớn nhất cả nước. 

- Đứng đầu cả nước về trồng rau các loại, chăn nuôi gia cầm. 

IV. DU LỊCH

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 25.2, hãy trình bày về tài nguyên du lịch của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải rút gọn:

- Tài nguyên du lịch của Đồng bằng sông Cửu Long rất phong phú và độc đáo, có sức hấp dẫn khách du lịch trong và ngoài nước.

- Về tài nguyên du lịch tự nhiên: mạng lưới sông ngòi, kênh rạch dày đặc, nhiều cù lao, cồn; xứ sở của các vườn cây ăn quả, chợ nổi; hệ sinh thái đất ngập nước và rừng tràm điển, vườn quốc gia; các sân chim, vườn cò.

- Về tài nguyên du lịch văn hoá: Hệ thống các chùa Khơ-me và nhiều di tích lịch sử – văn hoá đặc thù và đa dạng. Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng,…

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 25.2, hãy trình bày tình hình phát triển du lịch ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải rút gọn:

- Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long có các sản phẩm đặc trưng là du lịch sinh thái, sông nước, miệt vườn, du lịch nghỉ dưỡng và sinh thái biển, đảo,....

- Hằng năm, Đồng bằng sông Cửu Long thu hút khoảng 7% số khách quốc tế, gần 13 – 15% khách nội địa do các cơ sở lưu trú và lữ hành phục vụ. Doanh thu du lịch lữ hành chiếm gần 7% cả nước (năm 2021).

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Câu 1: Dựa vào bảng 25.1, hãy vẽ biểu đồ kết hợp (cột và đường) thể hiện diện tích và sản lượng sản xuất lúa gạo của vùng Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2010-2021. Rút ra nhận xét.

Giải rút gọn:

a. Vẽ biểu đồ

BIỂU ĐỒ THỂ HIỆN DIỆN TÍCH VÀ SẢN LƯỢNG SẢN XUẤT LÚA GẠO CỦA VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG GIAI ĐOẠN 2010-2021

Nhận xét:

Diện tích trồng lúa và sản lượng lúa của đồng bằng sông Cửu Long trong giai đoạn 2010 - 2021 có sự biến động:

- Diện tích trồng lúa cao nhất là 4301,5 nghìn ha (2015); thấp nhẩt là 3898,6 nghìn ha (2021).

- Sản lượng lúa cao nhất là 25,6 triệu tấn (2015); thấp nhất là 23,8 triệu tấn (2020).

Câu 2: Thu thập tài liệu, viết một đoạn văn ngắn về một trong những nội dung dưới đây của vùng Đồng bằng sông Cửu Long:

- Loại hình nghệ thuật Đờn ca tài tử.

- Một sản phẩm hoặc hoạt động du lịch sinh thái sông nước, miệt vườn.

Giải rút gọn:

Đờn ca tài tử - Di sản văn hóa của Đồng bằng sông Cửu Long

Đờn ca tài tử là một loại hình nghệ thuật âm nhạc độc đáo của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Loại hình nghệ thuật này đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2013. Đờn ca tài tử là sự kết hợp hài hòa giữa âm nhạc, thơ ca và nghệ thuật biểu diễn. Đờn ca tài tử thường được biểu diễn bởi một ban nhạc gồm ba nhạc cụ: đàn kìm, đàn tranh và đàn bầu. Các bài ca tài tử thường có nội dung về tình yêu quê hương, đất nước, con người và cuộc sống đời thường. Đờn ca tài tử là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân Đồng bằng sông Cửu Long. Đờn ca tài tử góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của khu vực. Đờn ca tài tử là một sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách đến với Đồng bằng sông Cửu Long. Hiện nay, đờn ca tài tử đang được bảo tồn và phát triển; nhiều câu lạc bộ đờn ca tài tử được thành lập ở các địa phương. Các cuộc thi đờn ca tài tử được tổ chức thường xuyên. Đờn ca tài tử là một loại hình nghệ thuật độc đáo và quý báu của Việt Nam. Việc bảo tồn và phát huy đờn ca tài tử góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa của người dân và thu hút du khách đến với Đồng bằng sông Cửu Long.