BÀI 5. VẤN ĐỀ SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

MỞ ĐẦU

Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường là một trong những chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Hiện nay, ở nước ta một số loại tài nguyên thiên nhiên đang bị suy giảm, ô nhiễm môi trường đang có xu hướng gia tăng. Những nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng trên? Cần có những giải pháp gì để sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi trường ở nước ta?

Giải rút gọn:

* Nguyên nhân dẫn đến suy giảm tài nguyên sinh vật: Khai thác quá mức tài nguyên sinh vật; ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, chảy rừng, hậu quả của chiến tranh,... 

* Nguyên nhân dẫn đến suy giảm tài nguyên đất: Các biện pháp canh tác đất không hợp lí, sự suy giảm của tài nguyên rừng, biến đổi khí hậu, chất thải từ các ngành sản xuất và sinh hoạt,...

* Ô nhiễm không khí: Hoạt động giao thông vận tải, hoạt động sản xuất công nghiệp, hoạt động xây dựng, hoạt dộng nông nghiệp, hoạt động làng nghề.

* Ô nhiễm nước: Sự gia tăng nguồn nước thải từ các ngành kinh tế và nước thải sinh hoạt; trình trạng khai thác quả mức tài nguyên nước, tác động của biến đổi khí hậu 

=> Giải pháp:

* Sử dụng hợp lí tài nguyên

- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân

- Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước. 

- Thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh

- Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện và cơ chế giám sát, đánh giá 

* Bảo vệ môi trường:

- Tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật về bảo vệ môi trường

- Tăng cường đầu tư, đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học – công nghệ

- Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường

I. SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy:

- Trình bày sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta.

- Giải thích tại sao tài nguyên sinh vật ở nước ta bị suy giảm.

Giải rút gọn:

* Sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta

- Về diện tích và chất lượng rừng tự nhiên: 

+ Năm 1943, rừng tự nhiên chiếm 100% tổng diện tích rừng của nước ta, trong đó có khoảng 70% là rừng giàu.

+ Đến 2021, tổng diện tích rừng có xu hướng tăng lên nhờ mở rộng trồng rừng, khoanh nuôi và bảo vệ rừng tự nhiên, nhưng chất lượng rừng chưa phục hồi lại so với trước đây. 

- Về đa dạng sinh học: Số lượng cá thể của nhiều loài và số lượng loài sinh vật bị giảm sút rõ rệt, số loài bị đe doạ tăng lên, một số loài có nguy cơ tuyệt chủng (năm 2021 có hơn 800 loài).

* Nguyên nhân 

- Khai thác quá mức tài nguyên sinh vật, thiếu sự kiểm soát chặt chẽ là nguyên nhân làm suy giảm mạnh tài nguyên sinh vật, đặc biệt là tài nguyên rừng.

- Chuyển đổi phương thức sử dụng đất do nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, làm cho các hệ sinh thái rừng

- Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, chảy rừng, hậu quả của chiến tranh,... 

- Các nguyên nhân gián tiếp: sự gia tăng dân số, tỉnh trạng di dân, sự phát triển của các ngành kinh tế kéo theo nhu cầu và quy mô khai thác tài nguyên sinh vật ngày càng lớn….

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy:

- Trình bày sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta.

- Giải thích tại sao tài nguyên đất ở nước ta bị suy giảm.

Giải rút gọn:

* Sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta

- Quá trình xói mòn đất diễn ra chủ yếu ở miền núi, diện tích đất trống, đồi núi trọc, hoang hoá do xói mòn đất ở nước ta đã giảm nhưng vẫn còn lớn. 

- Quá trình phèn hoa, mặn hoá; độ phì của đất cũng đang suy giảm

- Tình trạng ô nhiễm đất xảy ra ở các thành phố lớn

* Nguyên nhân

- Các biện pháp canh tác đất không hợp lí,

- Sự suy giảm của tài nguyên rừng, biến đổi khí hậu cùng với sự bất thường của thiên tai 

- Chất thải từ các ngành công nghiệp, các làng nghề, sinh hoạt, việc sử dụng phân bón hoá học, thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp không hợp lí,…

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

Giải rút gọn:

- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng và yêu cầu khai thác, sử dụng hợp lí, hiệu quả và bền vững tài nguyên.

- Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước. 

- Thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh.

- Tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật và cơ chế quản lí, sử dụng tài nguyên phù hợp với yêu cầu và bối cảnh mới.

- Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện và cơ chế giám sát, đánh giá việc thực thi các chiến lược, quy hoạch, chính sách, pháp luật về quản lí tài nguyên.

II. BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy chứng minh và giải thích hiện trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Ô nhiễm không khí 

- Ở nước ta, tỉnh trạng ô nhiễm không khí chủ yếu diễn ra tại các thành phố lớn, đông dân 

- Các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí chủ yếu ở nước ta là:

+ Hoạt động giao thông vận tải là một trong các nguồn gây ô nhiễm chủ yếu đối với không khí ở nước ta

+ Sản xuất công nghiệp là nguồn gây ô nhiễm không khí đáng kể ở nước ta. 

+ Các nguyên nhân khác như hoạt động xây dựng; hoạt động nông nghiệp, hoạt động làng nghề.....

* Ô nhiễm nước

- Ô nhiễm nước là mối đe doạ đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và là thách thức đối với an ninh tài nguyên nước của Việt Nam hiện nay. 

- Tình trạng ô nhiễm nước ở nước ta do cả các nguyên nhân trực tiếp và nguyên nhân giản tiếp, trong đó chủ yếu là

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu các giải pháp bảo vệ môi trường ở nước ta.

Giải rút gọn:

- Tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật về bảo vệ môi trường

- Tăng cường đầu tư, đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học – công nghệ, 

- Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường, chú trọng hợp tác với các quốc gia láng giềng về các vấn đề môi trường

- Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, thúc đẩy các mô hình điển hình về bảo vệ môi trường.

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Câu 1: Nêu một số giải pháp để sử dụng hợp lí tài nguyên sinh vật, tài nguyên đất ở nước ta.

Giải rút gọn:

Một số giải pháp để sử dụng hợp lí tài nguyên sinh vật, tài nguyên đất ở nước ta:

- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân

- Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước. 

- Thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh.

- Tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật và cơ chế quản lí, sử dụng tài nguyên phù hợp với yêu cầu và bối cảnh mới.

- Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện và cơ chế giám sát, đánh giá việc thực thi các chiến lược, quy hoạch, chính sách, pháp luật về quản lí tài nguyên.

Câu 2: Nêu các giải pháp em có thể làm để bảo vệ môi trường ở nơi em sinh sống.

Giải rút gọn:

- Hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, thúc đẩy các mô hình điển hình về bảo vệ môi trường.

- Tiết kiệm năng lượng

- Tiết kiệm nước

- Giảm thiểu rác thải

- Trồng cây xanh

Câu 3: Viết một đoạn văn ngắn tuyên truyền mọi người trong cộng đồng tham gia vào việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên hoặc bảo vệ môi trường ở địa phương em.

Giải rút gọn:

Chung tay bảo vệ môi trường - Trách nhiệm của mỗi người dân!

Môi trường sống của chúng ta đang ngày càng bị ô nhiễm bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách bừa bãi, thiếu ý thức đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như: biến đổi khí hậu, lũ lụt, hạn hán,... Để bảo vệ môi trường sống của chính bản thân mình và thế hệ tương lai, mỗi người dân trong cộng đồng cần chung tay thực hiện những hành động thiết thực: Tiết kiệm điện nước bằng cách tắt bóng điện, quạt máy khi không sử dụng; sử dụng vòi hoa sen tiết kiệm nước;.... Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần, thay thế bằng các sản phẩm thân thiện với môi trường như túi vải, bình giữ nhiệt,...Phân loại rác thải, rác thải sinh hoạt cần được phân loại thành rác hữu cơ và rác vô cơ để tái chế và xử lý hiệu quả. Tích cực trồng cây xanh tại nhà, trường học, khu phố để tạo thêm mảng xanh cho môi trường. Tuyên truyền, vận động người thân, bạn bè cùng tham gia bảo vệ môi trường. Bảo vệ môi trường là trách nhiệm của mỗi cá nhân và toàn xã hội.