BÀI 16. GIAO THÔNG VẬN TẢI VÀ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG

MỞ ĐẦU

Trong cơ cấu kinh tế nước ta hiện nay, dịch vụ ngày càng chiếm tỉ trọng lớn, tốc độ tăng trưởng nhanh, trong đó giao thông vận tải và bưu chính viễn thông đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế – xã hội đất nước. Vậy ở nước ta, dịch vụ có vai trò gì? Các nhân tố nào ảnh hưởng đến ngành dịch vụ? Tình hình phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải và bưu chính viễn thông ra sao?

Giải rút gọn:

* Vai trò của dịch vụ

- Góp phần tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư.

- Đóng vai trò ngày càng quan trọng trong toàn cầu hoa, hội nhập kinh tế quốc tế, năng cao năng lực cạnh tranh.

- Tác động tích cực đến giữ gìn, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

* Các nhân tố ảnh hưởng đến ngành dịch vụ: Trình độ phát triển kinh tế; đặc điểm dân số; khoa học công nghệ; chủ trương phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; thị trường; vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, lịch sử, văn hoá 

* Tình hình phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải và bưu chính viễn thông

I. VAI TRÒ VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NGÀNH DỊCH VỤ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu vai trò của ngành dịch vụ ở nước ta.

Giải rút gọn:

- Là ngành kinh tế quan trọng, chiếm tỉ trọng lớn nhất trong cơ cấu GDP; là động lực cho tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy phát triển công nghiệp, nông nghiệp và nông thôn.

- Góp phần tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư.

- Đóng vai trò ngày càng quan trọng trong toàn cầu hoa, hội nhập kinh tế quốc tế, năng cao năng lực cạnh tranh.

- Tác động tích cực đến giữ gìn, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy:

- Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố các ngành dịch vụ.

- Nêu ví dụ cụ thể về ảnh hưởng của các nhân tố đến phát triển và phân bố ngành dịch vụ.

Giải rút gọn:

* Các nhân tố ảnh hưởng

- Trình độ phát triển kinh tế: Nền kinh tế ngày càng phát triển, cơ cấu các ngành sản xuất da dạng 

=> thúc đẩy dịch vụ phát triển cả về quy mô, cơ cấu và chất lượng theo hướng hiện đại.

- Đặc điểm dân số: Nước ta có dân số đông, mức thu nhập của người dân ngày càng tăng, sức mua, nhu cầu và thị hiếu tăng lên, thúc đẩy các hoạt động dịch vụ phát triển. Sự phân bố dân cư tác động đến sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ.

- Khoa học công nghệ 

=> làm thay đổi phương thức sản xuất, cung ứng nhiều loại hình dịch vụ, xuất hiện nhiều loại hình dịch vụ mới.

- Chủ trương phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: đã thúc đẩy phân công lao động xã hội và tác động đến phát triển các ngành dịch vụ ở nước ta. 

- Thị trường: Sự mở rộng của thị trường trong nước và quốc tế 

=> tạo điều kiện cho phát triển nhiều loại hình dịch vụ, động lực thúc đẩy thương mại và dịch vụ quốc tế, thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào phát triển dịch vụ.

- Vị trí địa lí có ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố các ngành dịch vụ. 

- Ngoài ra, điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, lịch sử, văn hoá cũng có ảnh hưởng đến phát triển và phân bố các ngành giao thông vận tải, thương mại, du lịch.....

* Ví dụ

- Việt Nam có dân số đông, thị trường tiêu thụ lớn => Thu hút đầu tư nước ngoài và phát triển các ngành công nghiệp thực phẩm, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng,...

- Nước ta nằm ở vị trí án ngữ hàng hải quốc tế, nhiều bãi biển đẹp => Thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, thu hút vốn đầu tư,…

II. GIAO THÔNG VẬN TẢI

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 16.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố giao thông vận tải đường bộ ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Sự phát triển

- Do lãnh thổ nước ta kéo dài theo vĩ độ và hẹp ngang nên đã hình thành hai tuyển trục chính là Bắc – Nam và Đông - Tây.

- Trong giai đoạn 2010 – 2021, vận tài đường bộ phát triển nhanh cả về vận chuyển và luân chuyển hành khách cũng như hàng hoá.

* Phân bố

- Các trục đường bộ xuyên quốc gia Bắc – Nam gồm có: quốc lộ 1 ở phía đông, tuyển đường xương sống của hệ thống đường bộ nước ta; đường Hồ Chí Minh, tuyến đường huyết mạch có ý nghĩa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở dải đất phía tây đất nước, các tuyến cao tốc Bắc - Nam 

- Các trục ngang theo hướng Đông Tây tập trung chủ yếu từ Thanh Hoá đến Bình Thuận, kết nối các tỉnh ven biển với vùng núi phía tây, với Tây Nguyên và Lào (các quốc 16 7, 8, 9, 19, 24, 25, 26,...). 

- Các đầu mối giao thông đường bộ quan trọng ở nước ta là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy trình bày sự phát triển và phân bố giao thông vận tải đường sắt ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Sự phát triển

- Mạng lưới đường sắt ở nước ta có tổng chiều dài khoảng trên 3,3 nghìn km, kết nối với các trung tâm kinh tế, các đô thị, các vùng nông nghiệp với mạng lưới đường sắt quốc tế (Lạng Sơn, Lào Cai).

- Xu hướng phát triển của ngành là ứng dụng khoa học – công nghệ, phát triển nhanh theo hướng hiện đại, bảo đảm an toàn giao thông, xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam kết nối hiệu quả với các tuyến đường sắt đô thị, các trung tâm kinh tế lớn, đầu mối giao thông vận tài trong nước và liên vận quốc tế,

* Phân bố

- Các tuyến đường sắt tập trung chủ yếu ở miền Bắc như: Hà Nội – Hải Phòng, Hà Nội – Lào Cai, Hà Nội – Lạng Sơn,.....

- Các tuyến đường sắt đô thị được phát triển ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 16.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố giao thông vận tải đường thủy nội địa ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Sự phát triển 

- Các tuyến đường thuỷ nội địa chính ở khu vực phía bắc kết nối trung tâm kinh tế Hà Nội với cảng biển cửa ngõ quốc tế Hải Phòng 

- Các tuyến đường thuỷ nội địa ở khu vực phía nam kết nối trung tâm kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh và các cảng biển lớn của vùng Đông Nam Bộ

- Các tuyến đường thuỷ nội địa ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên chủ yếu là các tuyến trong phạm vi địa bản từng tỉnh, thành phố.

- Đường thuỷ nội địa ở nước ta chủ yếu vận chuyển hàng hoá, hiện đảm nhận khoảng 15,0% khối lượng hàng hoá vận chuyển và trên 13,0 % khối lượng hàng hoá luân chuyên của toàn ngành 

* Phân bố: chủ yếu ở vùng Đồng bằng sông Hồng và vùng Đồng bằng sông Cửu Long, một số tuyển ở khu vực miền Trung - Tây Nguyễn.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 16.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố của giao thông vận tải đường biển ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Sự phát triển

Khối lượng vận chuyển và luân chuyển hàng hoá tăng (riêng giai đoạn 2020-2021 giảm do tác động của đại dịch COVID-19). Ngành vận tải đường biển đứng đầu các ngành vận tải ở nước ta về khối lượng luân chuyển hàng hoá.

* Phân bố: được hình thành gắn với các vùng lãnh thổ, trung tâm kinh tế lớn.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 16.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố của giao thông vận tải đường hàng không ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Sự phát triển

- Phát triển nhanh cả về đường bay và cảng hàng không, đáp ứng nhu cầu vận chuyển hành khách và hàng hoá, góp phần phục vụ yêu cầu kinh tế – xã hội, an ninh quốc phòng, phù hợp với xu thế toàn cầu hoá và hội nhập.

- Tính đến năm 2021, cả nước có 22 cảng, trong đó có 10 cảng hàng không quốc tế. 

- Ngành vận tải hàng không phát triển rất nhanh số lượng hành khách vận chuyển chỉ đứng sau ngành vận tải đường bộ.

* Phân bố: tương đối hợp lí 

III. BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 16.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố ngành bưu chính ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Sự phát triển

- Mạng bưu chính được xây dựng, phát triển và phân bố rộng rãi.

- Doanh thu dịch vụ bưu chính không ngừng tăng, năm 2021 đạt 26,8 nghìn tỉ đồng.

- Tính đến năm 2021, cả nước có hơn 13 nghìn điểm bưu điện, trong đó có hơn 8,1 nghìn điểm bưu điện văn hoá xã với trên 2,6 nghìn bưu cục giao dịch. 

- Mạng lưới vận chuyển bưu chính với nhiều đường thư, trong đó có cả đường thư quốc tế tới khoảng 200 quốc gia và vùng lãnh thổ.

* Phân bố: Các bưu cục Trung ương đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 16.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố ngành viễn thông ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Sự phát triển

- Mạng lưới viễn thông phát triển nhanh, đa dạng, bao gồm mạng điện thoại, mạng phi thoại và mạng truyền dẫn.

- Mạng truyền dẫn phát triển và hội nhập với quốc tế qua hệ thống vệ tinh và cáp quang. 

- Nước ta đang chuyển dịch thành hạ tầng số, đáp ứng xu hướng và yêu cầu phát triển chính phủ số, kinh tế số, chuyển đổi số quốc gia.

* Phân bố

- Hiện nay, nước ta có 7 tuyến cáp quang biển kết nối đi quốc tế và hai hệ thống truyền dẫn vệ tinh. 

- Mạng băng rộng cổ định phủ sóng toàn quốc, mạng băng rộng di động phát triển mạnh mẽ, trong đó 99,8% dân số được phủ sóng 4G 

- Số thuê bao internet và doanh thu dịch vụ viễn thông có tốc độ tăng trường cao. Hai trạm trung chuyển internet quốc gia là Hà Nội và Bình Dương.

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Câu 1: Dựa vào bảng 16.3, hãy:

a) Vẽ 2 biểu đồ tròn thể hiện cơ cấu doanh thu dịch vụ bưu chính và viễn thông ở nước ta năm 2010 và năm 2021.

b) Nhận xét và giải thích.

Giải rút gọn:

a. Vẽ biểu đồ

Sử lí số liệu:

BIỂU ĐỒ TRÒN THỂ HIỆN CƠ CẤU DOANH THU DỊCH VỤ BƯU CHÍNH VÀ VIỄN THÔNG Ở NƯỚC TA NĂM 2010 VÀ NĂM 2021

b. Nhận xét 

- Doanh thu dịch vụ bưu chính giai đoạn 2010 – 2021 tăng 4.5%, từ 3,3% lên 7,8%; tăng 2,4 lần.

- Doanh thu dịch vụ viễn thông giai đoạn 2010 – 2021 giảm 4,5%, từ 96,7% còn 92,2%; giảm 1,05 lần.

=> Giải thích: Hạ tầng viễn thông phát triển mạnh mẽ, phủ sóng rộng khắp, đặc biệt là mạng Internet. 

Câu 2: Thu thập tài liệu, viết đoạn văn ngắn về một trong hai nội sau:

- Một tuyến quốc lộ đi qua địa phương em.

Một trong các đầu mối giao thông ở địa phương em (1 cảng biển hoặc 1 cảng hàng không hoặc 1 bến xe).

Giải rút gọn:

Quốc lộ 1A, còn được mệnh danh là "xương sống" của Việt Nam, là tuyến đường bộ dài nhất Việt Nam với tổng chiều dài hơn 2.300 km, trải dài từ Lạng Sơn ở phía Bắc đến Cà Mau ở cực Nam. Quốc lộ 1A không chỉ là tuyến giao thông huyết mạch nối liền các tỉnh thành mà còn là con đường mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa của đất nước. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, quốc lộ 1A đã chứng kiến biết bao cuộc chiến tranh, di cư, và cả những đổi thay to lớn của đất nước. Con đường này là nơi ghi dấu những chiến công hiển hách của cha ông ta trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Quốc lộ 1A cũng là nơi lưu giữ những nét đẹp văn hóa đặc trưng của từng vùng miền, từ những mái đình cổ kính ở miền Bắc đến những cánh đồng lúa bát ngát ở miền Nam. Ngày nay, quốc lộ 1A là tuyến đường giao thông quan trọng, đóng vai trò to lớn trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Con đường này góp phần thúc đẩy giao thương hàng hóa, kết nối các khu vực kinh tế trọng điểm và tạo điều kiện cho du lịch phát triển. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn, quốc lộ 1A cũng đang đối mặt với nhiều vấn đề như: tình trạng tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường, tai nạn giao thông. Để giải quyết những vấn đề này, cần có sự chung tay góp sức của cả cộng đồng trong việc nâng cao ý thức tham gia giao thông, bảo vệ môi trường và sử dụng an toàn tuyến đường.