BÀI 1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ

MỞ ĐẦU

Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ không chỉ góp phần hình thành các đặc điểm tự nhiên mà còn có ảnh hưởng tới kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng của mội quốc gia. Vậy vị trí địa lí, phạm gi lãnh thổ của nước ta có những đặc điểm gì nổi bật và ảnh hưởng như thế nào đến tự nhiên, kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng?

Giải rút gọn:

- Đặc điểm:

+ Nằm ở khu vực Đông Nam Á 

+ Lãnh thổ nằm hoàn toàn trong vùng nội chí tuyến của bán cầu Bắc

+ Gần nơi giao nhau của các vành đai sinh khoáng lớn là Thái Bình Dương và Địa Trung Hải; nằm trên đường di cư, di lưu của nhiều loài sinh vật

+ Nằm trong khu vực có nhiều thiên tai trên thế giới 

- Ảnh hưởng: 

+ Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đã quy định tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa của tự nhiên Việt Nam.

- Thuận lợi phát triển các ngành kinh tế, mở rộng giao lưu văn hoá – xã hội với các nước.

- Việc bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ luôn đi cùng với quá trình phát triển kinh tế – xã hội.

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 1, hãy:

- Xác định vị trí địa lí của nước ta trên bản đồ

- Trình bày các đặc điểm về vị trí địa lí của nước ta.

Giải rút gọn:

- Việt Nam nằm ở phía đông nam của châu Á, trên bán đảo Đông Dương. 

- Phần đất liền giới hạn từ vĩ độ 8°34'B đến vĩ độ 23°23′B và từ kinh độ 102°09'Đ đến kinh độ 109°28'Đ. 

- Vùng biển nước ta kéo dài từ khoảng vĩ độ 6°50′B và kinh độ 101°Đ đến khoảng kinh độ 117°20'Đ. 

- Đặc điểm về vị trí địa lí:

+ Nằm ở khu vực Đông Nam Á 

+ Nằm hoàn toàn trong vùng nội chí tuyến của bán cầu Bắc, thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió mùa châu Á và gió Mậu dịch

+ Gần nơi giao nhau của các vành đai sinh khoáng lớn; nằm trên đường di cư, di lưu của nhiều loài sinh vật 

+ Nằm trong khu vực có nhiều thiên tai 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 1, hãy xác định và trình bày đặc điểm các bộ phận của phạm vi lãnh thổ của nước ta?

Giải rút gọn:

+ Vùng đất của nước ta bao gồm đất liền và các hải đảo, có tổng diện tích hơn 331 nghìn km². 

+ Vùng biển của nước ta trên Biển Đông bao gồm: nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia của Việt Nam. 

+ Vùng trời của nước ta là khoảng không gian bao trùm lên trên lãnh thổ.

II. ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ AN NINH QUỐC PHÒNG

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy phân tích những ảnh hưởng của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên Việt Nam?.

Giải rút gọn:

- Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đã quy định tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa của tự nhiên Việt Nam => thể hiện trong tất cả các thành phần của tự nhiên. 

- Lãnh thổ hẹp ngang, trải dài trên nhiều vĩ độ, tiếp giáp với vùng biển rộng lớn đã làm cho tự nhiên nước ta có sự phân hoá rõ rệt.

- Nằm gần nơi giao nhau của các vành đai sinh khoáng lớn, trên đường di cư, di lưu của nhiều loài sinh vật => tài nguyên khoáng sản và sinh vật rất đa dạng. 

- Nằm trong khu vực chịu ảnh hưởng của nhiều thiên tai 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy phân tích những ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ của nước ta đến kinh tế, xã hội và an ninh quốc phòng.

Giải rút gọn:

- Về kinh tế:

+ Nằm ở vị trí trung chuyển của các tuyến đường hàng hải, hàng không quốc tế và các tuyến đường bộ, đường sắt xuyên Á 

=> Rất thuận lợi phát triển kinh tế

+ Nằm ở phía đông của bán đảo Đông Dương => cửa ngõ thông ra biển của một số quốc gia trong khu vực.

- Về văn hoá – xã hội: Vị trí địa lí cùng với nhiều nét tương đồng về tự nhiên, lịch sử, văn hoá => tạo điều kiện xây dựng mối quan hệ hoà bình, hữu nghị, cùng phát triển, củng cố sự giao lưu, hợp tác về văn hoá – xã hội với các quốc gia trong khu vực.

- Về an ninh quốc phòng: Nước ta có vị trí đặc biệt quan trọng ở khu vực Đông Nam Á. 

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Câu 1: Dựa vào hình 1, hãy liệt kê các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương giáp biển ở nước ta.

Giải rút gọn:

- Các tỉnh giáp biển: Quảng Ninh, Thái Bình, Ninh Bình, Nam Định,…

- Các thành phố trực thuộc Trung ương giáp biển: Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh.

Câu 2: Thu thập thông tin và trình bày các đặc điểm vê vị trí địa lí của địa phương em (quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh, thành phố). Các đặc điểm đó có ảnh hưởng như thế nào đến kinh tế, xã hội của địa phương?

Giải rút gọn:

Vị trí địa lý của thành phố Hà Nội:

* Tọa độ: 21°02'28" vĩ độ Bắc, 105°51'24" kinh độ Đông.

* Vị trí:

- Nằm ở trung tâm vùng đồng bằng sông Hồng.

- Tiếp giáp:

+ Phía Bắc: Vĩnh Phúc, Thái Nguyên.

+ Phía Nam: Hòa Bình, Hà Nam.

+ Phía Đông: Hưng Yên, Bắc Ninh, Bắc Giang.

+ Phía Tây: Hòa Bình, Phú Thọ.

* Đặc điểm:

- Địa hình đa dạng:

+ Vùng đồng bằng: ⅔ diện tích, thấp dần từ Tây sang Đông.

+ Vùng đồi núi: ⅓ diện tích, tập trung ở phía Bắc và Tây.

- Khí hậu nhiệt đới gió mùa: Nóng ẩm, mưa nhiều vào mùa hè; lạnh, ít mưa vào mùa đông.

- Sông ngòi dày đặc

* Ảnh hưởng: