BÀI 21. PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP VÀ THỦY SẢN Ở BẮC TRUNG BỘ

MỞ ĐẦU

Theo Nghị quyết số 81/2023/QH15 ngày 09 tháng 01 năm 2023 của Quốc hội về Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kì 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, nước ta được quy hoạch thành 6 vùng kinh tế là: Vùng Trung du và miền núi phía Bắc, vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung, vùng Tây Nguyên, vùng Đông Nam Bộ, vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Như vậy, Bắc Trung Bộ là một bộ phận lãnh thổ của vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung. Bắc Trung Bộ có các thế mạnh và hạn chế nào để phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản? Đặc điểm nổi bật của các ngành này là gì?

Giải rút gọn:

* Thế mạnh

- Điều kiện tự nhiên

+ Lãnh thổ kéo dài từ bắc vào nam, hẹp ngang và phân hoá thành nhiều dạng địa hình.

+ Khu vực đồi, núi với diện tích tương đối rộng, có đất fe-ra-lit. Dải đồng bằng ven biển có đất phù sa và đất pha cát.

+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh và phân hoá theo độ cao địa hình 

+ Rừng có diện tích lớn, trong đó chủ yếu là rừng tự nhiên

+ Vùng biển rộng, tài nguyên phong phú 

- Điều kiện kinh tế - xã hội

+ Cơ cấu dân số trẻ, nguồn lao động dồi dào; chất lượng lao động ngày càng được nâng cao cùng với sự cần cù, nhiều kinh nghiệm trong sản xuất,..

+ Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật ngày càng được đầu tư xây dựng 

+ Khoa học – công nghệ ngày càng hiện đại và áp dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế

* Hạn chế

- Chịu ảnh hưởng của nhiều thiên tai như: bão, lũ lụt, hạn hán,.... 

- Biến đổi khí hậu có tác động rất lớn đến sản xuất và đời sống của người dân địa phương. 

- Cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng tuy đã có nhiều cải thiện nhưng chưa đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế – xã hội ở Bắc Trung Bộ.

* Đặc điểm nổi bật

- Sản xuất nông nghiệp có vai trò quan trọng đối với Bắc Trung Bộ và hiện nay đã chú trọng phát triển theo hướng ứng dụng công nghệ cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường. 

- Lâm nghiệp, đặc biệt là trồng rừng và bảo vệ rừng chiếm vị trị quan trọng trong nền kinh tế Bắc Trung Bộ.

- Thuỷ sản đang dần trở thành ngành kinh tế mũi nhọn ở Bắc Trung Bộ.

I. KHÁI QUÁT

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 21.1, hãy:

- Trình bày đặc điểm vị trí địa lí của Bắc Trung Bộ.

- Trình bày về phạm vi lãnh thổ của Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn:

* Vị trí địa lí

- Bắc Trung Bộ là một phần lãnh thổ của vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung

- Giáp vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, Đồng bằng sông Hồng; giáp Lào.

* Phạm vi lãnh thổ

- Bắc Trung Bộ gồm có 6 tỉnh

- Diện tích tự nhiên khoảng 51,2 nghìn km², có vùng biển rộng lớn với nhiều đảo và quần đảo.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin bài học, hãy trình bày khái quát về dân số ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn:

- Dân số Bắc Trung Bộ khoảng 11,2 triệu người. 

- Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên là 0,93 %. 

- Nhóm 0 - 14 tuổi chiếm 25,2%, nhóm 15 – 64 tuổi chiếm 65,4%, nhóm từ 65 tuổi trở lên chiếm 9,4%.

- Mật độ dân số Bắc Trung Bộ là 218 người/km², tỉ lệ dân thành thị chiếm hơn 25,0% dân số toàn vùng (năm 2021).

II. THẾ MẠNH VÀ HẠN CHẾ ĐỂ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP VÀ THỦY SẢN.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 21.1, hãy phân tích thế mạnh, hạn chế để hình thành và phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản của Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn:

* Thế mạnh

- Điều kiện tự nhiên

+ Lãnh thổ Bắc Trung Bộ kéo dài từ bắc vào nam, hẹp ngang và phân hoá thành nhiều dạng địa hình

+ Khu vực đồi, núi với diện tích tương đối rộng, có đất fe-ra-lit 

+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh và phân hoá theo độ cao địa hình 

+ Bắc Trung Bộ có một số sông có ý nghĩa phát triển thuỷ lợi, giao thông vận tải. 

+ Rừng ở Bắc Trung Bộ có diện tích lớn, trong đó chủ yếu là rừng tự nhiên, phân bố chủ yếu ở phía tây

+ Vùng biển rộng, tài nguyên phong phú với nguồn lợi thuỷ sản dồi dào, nhiều bãi cá, bãi tôm lớn; bờ biển khúc khuỷu, nhiều đảo và bán đảo, đầm phá.

- Điều kiện kinh tế - xã hội

+ Có cơ cấu dân số trẻ, nguồn lao động dồi dào; chất lượng lao động ngày càng được nâng cao cùng với sự cần cù, nhiều kinh nghiệm trong sản xuất,... 

+ Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật ngày càng được đầu tư xây dựng

+ Khoa học – công nghệ ngày càng hiện đại, áp dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế

* Hạn chế

- Chịu ảnh hưởng của nhiều thiên tai, biến đổi khí hậu

- Cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế – xã hội

III. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NỔI BẬT VỀ NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP, THỦY SẢN.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 21.2, hãy trình bày một số đặc điểm nổi bật của nông nghiệp ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn:

- Sản xuất nông nghiệp có vai trò quan trọng; hiện nay đã chú trọng phát triển theo hướng ứng dụng công nghệ cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường. 

- Trồng trọt: Cơ cấu cây trồng ở Bắc Trung Bộ đa dạng, bao gồm: cây lương thực, cây công nghiệp, cây ăn quả.

- Chăn nuôi: Chăn nuôi ở Bắc Trung Bộ có sự chuyển biến và mang lại hiệu quả kinh tế cao

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 21.2, hãy trình bày một số đặc điểm nổi bật của lâm nghiệp ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn:

- Năm 2021, giá trị sản xuất lâm nghiệp chiếm 6,8% cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ. 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 21.2, hãy trình bày một số đặc điểm nổi bật của ngành thủy sản ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn:

- Năm 2021, giá trị sản xuất thuỷ sản chiếm 18,7% giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ.

- Đánh bắt thuỷ sản xa bờ được đẩy mạnh bằng việc thay đổi trang thiết bị công nghệ, đặc biệt trong khâu chế biến và hệ thống định vị tàu cá. 

- Các tỉnh có sản lượng khai thác thuỷ sản lớn ở Bắc Trung Bộ là: Nghệ An, Thanh Hoá, Quảng Bình,…

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Câu 1: Dựa vào bảng 21.2, hãy tính tỉ trọng diện tích rừng trồng trong tổng diện tích rừng của Bắc Trung Bộ giai đoạn 2010 – 2021. Nhận xét.

Giải rút gọn:

Bảng: Tỉ trọng diện tích rừng trồng trong tổng diện tích rừng của Bắc Trung Bộ giai đoạn 2010 – 2021 (Đơn vị: %)

Nhận xét:

- Diện tích rừng trồng tăng trong giai đoạn 2010 – 2021, tăng 249,7 nghìn ha (tăng 1,4 lần).

- Chiếm tỉ trọng lớn nhất là năm 2021 (chiếm 29,69%).

- Chiếm tỉ trọng nhỏ nhất là năm 2010 (chiếm 24,22%).

Câu 2: Thu thập tài liệu, viết đoạn văn ngắn về một trong hai nội dung dưới đây ở Bắc Trung Bộ:

- Sản phẩm nổi bật của ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản.

- Vai trò của rừng đối với kinh tế – xã hội, môi trường.

Giải rút gọn:

Vai trò của rừng đối với kinh tế – xã hội, môi trường ở Bắc Trung Bộ:

- Về kinh tế:

+ Cung cấp các sản phẩm lâm nghiệp như gỗ, măng, nấm, mật ong,...

=> tạo thu nhập cho người dân.

+ Rừng phát triển du lịch sinh thái, thu hút du khách, thúc đẩy kinh tế địa phương.

- Về xã hội:

+ Rừng bảo vệ nguồn nước, chống xói mòn đất, hạn chế lũ lụt, sạt lở đất.

+ Rừng cung cấp oxy, điều hòa khí hậu, giúp môi trường sống trong lành.

- Về môi trường:

+ Rừng giúp điều hòa khí hậu, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

+ Rừng phòng chống sa mạc hóa, bảo vệ môi trường sống cho con người.

+ Rừng là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật quý hiếm, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học.