BÀI 21. PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP VÀ THỦY SẢN Ở BẮC TRUNG BỘ

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Theo Nghị quyết số 81/2023/QH15 ngày 09 tháng 01 năm 2023 của Quốc hội về Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kì 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, nước ta được quy hoạch thành 6 vùng kinh tế là: Vùng Trung du và miền núi phía Bắc, vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung, vùng Tây Nguyên, vùng Đông Nam Bộ, vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Như vậy, Bắc Trung Bộ là một bộ phận lãnh thổ của vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung. Bắc Trung Bộ có các thế mạnh và hạn chế nào để phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản? Đặc điểm nổi bật của các ngành này là gì?

I. KHÁI QUÁT

CH: Dựa vào thông tin và hình 21.1, hãy:

- Trình bày đặc điểm vị trí địa lí của Bắc Trung Bộ.

- Trình bày về phạm vi lãnh thổ của Bắc Trung Bộ.

II. THẾ MẠNH VÀ HẠN CHẾ ĐỂ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP VÀ THỦY SẢN.

CH: Dựa vào thông tin và hình 21.1, hãy phân tích thế mạnh, hạn chế để hình thành và phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản của Bắc Trung Bộ.

CH: Dựa vào thông tin bài học, hãy trình bày khái quát về dân số ở Bắc Trung Bộ.

III. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NỔI BẬT VỀ NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP, THỦY SẢN.

CH1: Dựa vào thông tin và hình 21.2, hãy trình bày một số đặc điểm nổi bật của nông nghiệp ở Bắc Trung Bộ.

CH2: Dựa vào thông tin và hình 21.2, hãy trình bày một số đặc điểm nổi bật của lâm nghiệp ở Bắc Trung Bộ.

CH3: Dựa vào thông tin và hình 21.2, hãy trình bày một số đặc điểm nổi bật của ngành thủy sản ở Bắc Trung Bộ.

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Câu 1: Dựa vào bảng 21.2, hãy tính tỉ trọng diện tích rừng trồng trong tổng diện tích rừng của Bắc Trung Bộ giai đoạn 2010 – 2021. Nhận xét.

Câu 2: Thu thập tài liệu, viết đoạn văn ngắn về một trong hai nội dung dưới đây ở Bắc Trung Bộ:

- Sản phẩm nổi bật của ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản.

- Vai trò của rừng đối với kinh tế – xã hội, môi trường.

PHẦN II: 5 PHÚT GIẢI BÀI.

MỞ ĐẦU

* Thế mạnh

- Điều kiện tự nhiên

+ Lãnh thổ Bắc Trung Bộ kéo dài từ bắc vào nam, hẹp ngang và phân hoá thành nhiều dạng địa hình.

+ Khu vực đồi, núi với diện tích tương đối rộng, có đất fe-ra-lit. Dải đồng bằng ven biển có đất phù sa và đất pha cát.

+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh và phân hoá theo độ cao địa hình 

+ Bắc Trung Bộ có một số sông như: sông Mã, sông Chu, sông Cả,... 

+ Rừng ở Bắc Trung Bộ có diện tích lớn, trong đó chủ yếu là rừng tự nhiên

+ Vùng biển rộng, tài nguyên phong phú với nguồn lợi thuỷ sản dồi dào, nhiều bãi cá, bãi tôm lớn; bờ biển khúc khuỷu, nhiều đảo 

- Điều kiện kinh tế - xã hội

+ Cơ cấu dân số trẻ, nguồn lao động dồi dào; chất lượng lao động ngày càng được nâng cao cùng với sự cần cù, nhiều kinh nghiệm trong sản xuất,..

+ Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật ngày càng được đầu tư xây dựng 

+ Khoa học – công nghệ ngày càng hiện đại và áp dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế

* Hạn chế

- Chịu ảnh hưởng của nhiều thiên tai như: bão, lũ lụt, hạn hán,.... 

- Biến đổi khí hậu có tác động rất lớn đến sản xuất và đời sống của người dân địa phương. 

- Cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng tuy đã có nhiều cải thiện nhưng chưa đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế – xã hội ở Bắc Trung Bộ.

* Đặc điểm nổi bật

- Sản xuất nông nghiệp có vai trò quan trọng đối với Bắc Trung Bộ và hiện nay đã chú trọng phát triển theo hướng ứng dụng công nghệ cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Năm 2021, giá trị sản xuất nông nghiệp chiếm 74,5% giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản.

- Năm 2021, giá trị sản xuất lâm nghiệp chiếm 6,8% cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ. Lâm nghiệp, đặc biệt là trồng rừng và bảo vệ rừng chiếm vị trị quan trọng trong nền kinh tế Bắc Trung Bộ.

- Thuỷ sản đang dần trở thành ngành kinh tế mũi nhọn ở Bắc Trung Bộ. Năm 2021, giá trị sản xuất thuỷ sản chiếm 18,7% giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ.

I. KHÁI QUÁT

CH: 

* Vị trí địa lí

- Bắc Trung Bộ là một phần lãnh thổ của vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung; giáp với vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, Đồng bằng sông Hồng; giáp với nước láng giềng Lào.

* Phạm vi lãnh thổ

- Bắc Trung Bộ gồm có 6 tỉnh: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Diện tích tự nhiên khoảng 51,2 nghìn km², có vùng biển rộng lớn với nhiều đảo và quần đảo, trong đó có huyện đảo Cồn Cỏ (Quảng Trị).

II. THẾ MẠNH VÀ HẠN CHẾ ĐỂ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP VÀ THỦY SẢN.

CH: 

- Năm 2021, dân số Bắc Trung Bộ khoảng 11,2 triệu người. 

- Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên là 0,93 %. Về cơ cấu dân số, nhóm 0 - 14 tuổi chiếm 25,2%, nhóm 15 – 64 tuổi chiếm 65,4%, nhóm từ 65 tuổi trở lên chiếm 9,4%.

- Mật độ dân số Bắc Trung Bộ là 218 người/km², tỉ lệ dân thành thị chiếm hơn 25,0% dân số toàn vùng (năm 2021).

CH: 

* Thế mạnh

- Điều kiện tự nhiên

+ Lãnh thổ Bắc Trung Bộ kéo dài từ bắc vào nam, hẹp ngang và phân hoá thành nhiều dạng địa hình, từ tây sang đông là đồi, núi – dải đồng bằng ven biển – vùng biển đảo và thềm lục địa. Đây là điều kiện để Bắc Trung Bộ hình thành và phát triển cơ cấu kinh tế nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản.

+ Khu vực đồi, núi với diện tích tương đối rộng, có đất fe-ra-lit thích hợp cho trồng cây công nghiệp lâu năm, cây ăn quả, chăn nuôi gia súc lớn và trồng rừng. Dải đồng bằng ven biển có đất phù sa và đất pha cát, thích hợp cho trồng cây lương thực, cây công nghiệp hàng năm.

+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh và phân hoá theo độ cao địa hình đã tạo điều kiện để Bắc Trung Bộ đa dạng hoá sản phẩm nông nghiệp và lâm nghiệp.

+ Bắc Trung Bộ có một số sông như: sông Mã, sông Chu, sông Cả,... có ý nghĩa phát triển thuỷ lợi, giao thông vận tải. Nguồn nước khoáng có giá trị phát triển du lịch và công nghiệp sản xuất đồ uống.

+ Rừng ở Bắc Trung Bộ có diện tích lớn, trong đó chủ yếu là rừng tự nhiên, phân bố chủ yếu ở phía tây, có nhiều vườn quốc gia (Bên En, Pù Mát, Bạch Mã,...), Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An; trong rừng có nhiều loại gỗ quý và nhiều lâm sản, chim, thú có giá trị.... Độ che phủ rừng đạt hơn 60%. Sự đa dạng của tài nguyên rừng đã tạo thế mạnh lớn cho Bắc Trung Bộ phát triển lâm nghiệp với các hoạt động chủ yếu như: lâm sinh, bảo vệ rừng và khai thác rừng trồng....

+ Vùng biển rộng, tài nguyên phong phú với nguồn lợi thuỷ sản dồi dào, nhiều bãi cá, bãi tôm lớn; bờ biển khúc khuỷu, nhiều đảo (hòn Mê, hòn Ngư, Cồn Cỏ,...) và bán đảo, đầm phá (Tam Giang – Cầu Hai),... tạo thế mạnh cho Bắc Trung Bộ phát triển khai thác và nuôi trồng thuỷ sản.

- Điều kiện kinh tế - xã hội

+ Bắc Trung Bộ có cơ cấu dân số trẻ, nguồn lao động dồi dào; chất lượng lao động ngày càng được nâng cao cùng với sự cần cù, nhiều kinh nghiệm trong sản xuất,... là thế mạnh để phát triển các ngành kinh tế.

+ Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật ngày càng được đầu tư xây dựng như: hệ thống giao thông vận tải, cảng biển, khu kinh tế ven biển, khu công nghiệp,... là yếu tố tạo sức hút đầu tư lớn.

+ Khoa học – công nghệ ngày càng hiện đại và áp dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế, nổi bật trong sản xuất nông nghiệp và thuỷ sản.

* Hạn chế

Bắc Trung Bộ chịu ảnh hưởng của nhiều thiên tai như: bão, lũ lụt, hạn hán,.... Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu có tác động rất lớn đến sản xuất và đời sống của người dân địa phương. Cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng tuy đã có nhiều cải thiện nhưng chưa đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế – xã hội ở Bắc Trung Bộ.

III. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NỔI BẬT VỀ NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP, THỦY SẢN.

CH1: 

Sản xuất nông nghiệp có vai trò quan trọng đối với Bắc Trung Bộ và hiện nay đã chú trọng phát triển theo hướng ứng dụng công nghệ cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Năm 2021, giá trị sản xuất nông nghiệp chiếm 74,5% giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản.

- Trồng trọt:

+ Cơ cấu cây trồng ở Bắc Trung Bộ đa dạng, bao gồm: cây lương thực, cây công nghiệp, cây ăn quả.

- Chăn nuôi:

+ Chăn nuôi ở Bắc Trung Bộ có sự chuyển biến và mang lại hiệu quả kinh tế cao

CH2: 

Năm 2021, giá trị sản xuất lâm nghiệp chiếm 6,8% cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ. Lâm nghiệp, đặc biệt là trồng rừng và bảo vệ rừng chiếm vị trị quan trọng trong nền kinh tế Bắc Trung Bộ.

- Khai thác gỗ và lâm sản:

+ Sản lượng gỗ khai thác ngày càng tăng, năm 2021 chiếm khoảng 25% của cả nước, các tỉnh có sản lượng gỗ khai thác nhiều là: Nghệ An, Quảng Trị. Thanh Hoà, Thừa Thiên Huế. 

+ Ngoài gỗ, các sản phẩm khác như: củi, tre, nửa, nấm, mộc nhĩ.... cũng được khai thác và đem lại thu nhập đáng kể cho các hộ dân.

- Trồng và chăm sóc rừng: 

+ Công tác trồng rừng, khoanh nuôi bảo vệ, tái sinh rừng được đẩy mạnh, do đó diện tích rừng trồng tăng liên tục.

+ Diện tích rừng trồng của vùng chiếm hơn 20% diện tích rừng trồng của cả nước (năm 2021). Các tỉnh có diện tích rừng trồng nhiều là: Thanh Hoá, Nghệ An, Quảng Trị.... Ở vùng ven biển, rừng ngập mặn được trồng mới và bảo vệ nghiêm ngặt.

+ Việc bảo vệ, trồng rừng và phát triển vốn rừng ở Bắc Trung Bộ không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cao mà còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, giúp điều hoà nguồn nước và ứng phó với lũ đột ngột trên các sông. Đối với vùng ven biển, rừng có tác dụng trong việc chắn gió, bão, hạn chế xâm thực bờ biển và ngăn cát bay, cát cháy,.... vào đồng ruộng và khu dân cư.

CH3: 

- Thuỷ sản đang dần trở thành ngành kinh tế mũi nhọn ở Bắc Trung Bộ. Năm 2021, giá trị sản xuất thuỷ sản chiếm 18,7% giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ.

+ Diện tích nuôi trồng thuỷ sản của vùng chiếm hơn 6% tổng diện tích nuôi trồng cả nước (năm 2021), phát triển chủ yếu ở các bãi triều, mặt nước ao hồ, nước lợ, đầm phá nước ngọt. Cá, tôm được nuôi chủ yếu bằng các mô hình thâm canh, bán thâm canh đã mang lại hiệu quả cao, ngoài ra còn nuôi một số loài đặc sản có giá trị kinh tế cao (ba ba, cá bống tượng, cá sấu....). Các tỉnh có diện tích nuôi trồng thuỷ sản lớn là Thanh Hoá, Nghệ An và Thừa Thiên Huế.

+ Sản lượng khai thác thuỷ sản tăng liên tục, chiếm hơn 10% tổng sản lượng cả nước (năm 2021).

- Đánh bắt thuỷ sản xa bờ được đẩy mạnh bằng việc thay đổi trang thiết bị công nghệ, đặc biệt trong khâu chế biến và hệ thống định vị tàu cá. Việc đẩy mạnh đánh bắt xa bờ vừa có ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường vừa góp phần bảo vệ chủ quyền biển đảo nước ta.

- Các tỉnh có sản lượng khai thác thuỷ sản lớn ở Bắc Trung Bộ là: Nghệ An, Thanh Hoá, Quảng Bình,...

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Câu 1: 

Bảng: Tỉ trọng diện tích rừng trồng trong tổng diện tích rừng của Bắc Trung Bộ giai đoạn 2010 – 2021 (Đơn vị: %)

Nhận xét:

- Diện tích rừng trồng tăng trong giai đoạn 2010 – 2021, tăng 249,7 nghìn ha (tăng 1,4 lần).

- Chiếm tỉ trọng lớn nhất là năm 2021 (chiếm 29,69%).

- Chiếm tỉ trọng nhỏ nhất là năm 2010 (chiếm 24,22%).

Câu 2: 

Vai trò của rừng đối với kinh tế – xã hội, môi trường ở Bắc Trung Bộ:

Rừng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với kinh tế – xã hội và môi trường ở Bắc Trung Bộ.

- Về kinh tế:

+ Rừng cung cấp các sản phẩm lâm nghiệp như gỗ, măng, nấm, mật ong,... góp phần tạo thu nhập cho người dân.

+ Rừng phát triển du lịch sinh thái, thu hút du khách, thúc đẩy kinh tế địa phương.

- Về xã hội:

+ Rừng bảo vệ nguồn nước, chống xói mòn đất, hạn chế lũ lụt, sạt lở đất.

+ Rừng cung cấp oxy, điều hòa khí hậu, giúp môi trường sống trong lành.+ Rừng là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật quý hiếm, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học.

- Về môi trường:

+ Rừng giúp điều hòa khí hậu, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

+ Rừng phòng chống sa mạc hóa, bảo vệ môi trường sống cho con người.