BÀI 18: QUY LUẬT ĐỊA ĐỚI VÀ QUY LUẬT PHI ĐỊA ĐỚI

I. Quy luật địa đới

1. Khái niệm

Câu 1: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy cho biết thế nào là quy luật địa đới.

Giải rút gọn:

Quy luật địa đới là sự thay đổi có quy luật của tất cả các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo vĩ độ.

2. Biểu hiện

Câu 2: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy trình bày biểu hiện của quy luật địa đới thông qua sự phân bố của các thành phẩn và cảnh quan địa lí. Cho ví dụ minh họa.

Giải rút gọn:

Biểu hiện: Sự phân bố các vòng đai nhiệt trên Trái Đất,  các đai khí áp và các đới gió chính, các đới khí hậu, các kiểu thảm thực vật

Ví dụ: Loại đất feralit trồng các loại cây công nghiệp lâu năm 

II. Quy luật phi địa đới

Câu 3: Dựa vào hình 18. 1, hình 18.2 và thông tín trong bài, em hãy:

- Trình bày khái niệm quy luật phi địa đới.

- Kể tên các vành đai đất và thực vật từ thấp lên cao ở sườn Tây dãy Cáp-ca. Giải thích vì sao thực vật và đất lại phân bố như vậy.

- So sánh sự khác nhau về các vành đai thực vật ở hai sườn dãy An-đét. Giải thích vì sao đó sự khác nhau như vậy.

Giải rút gọn:

Quy luật phân bố không phụ thuộc vào tính chất phân bố theo địa đới của các thành phần địa lí và cảnh quan địa lí.

 - Sườn tây: Thực vật nửa hoang mạc, cây bụi xương rồng, đồng cỏ cây bụi và đồng cỏ núi cao.

 - Sườn đông: Rừng nhiệt đới, rừng lá rộng, rừng lá kim, đồng cỏ và đồng cỏ núi cao.

=> Nguyên nhân: Do sự phân bố đất liền và biển, đại dương, ảnh hưởng của các dãy núi chạy theo hướng kinh tuyến

=> Do bên sườn tây An – đét khí hậu khô hạn ở độ cao dưới 1000m, càng lên cao độ ẩm càng lớn => thực vật cũng phát triển tốt hơn. Bên sườn đông An – đét, khí hậu thay đổi từ nhiệt đới ẩm, càng lên cao nhiệt độ càng hạ thấp

III. Ý nghĩa thực tiễn của quy luật địa đới và quy luật phi địa đới.

Câu 4: Việc nghiên cứu quy luật địa đới và quy luật phi địa đới trong vỏ địa lí có ý nghĩa như thế nào trong tìm hiểu và sử dụng tự nhiên?

Giải rút gọn:

Giải thích được sự đa dạng, phong phú của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí trên Trái Đất cũng như ở từng khu vực lãnh thổ cụ thể.

Luyện tập

Câu 1: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy tóm tắt các biểu hiện của quy luật địa đới qua thành phần và cảnh quan đa lí, sau đó hoàn thành thông tin theo bảng gợi ý dưới đây:

Giải rút gọn:

a. Vành đai nóng, cặp vòng đai ôn hòa, cặp vòng đai lạnh và cặp vòng đai băng giá vĩnh cửu.

b. Đai áp thấp xích đạo, hai đai áp cao cận nhiệt đới, hai đai áp thấp ôn đới và hai đai áp cao địa cực. 

c. Gió Mậu dịch, đới gió Tây ôn đới, đới gió Đông cực.

d. Khí hậu xích đạo, cận xích đạo, nhiệt đới, cận nhiệt đới, ôn đới, cận cực và cực.

e. Rừng nhiệt đới, xích đạo; xavan, cây bụi; thảo nguyên, cây bụi chịu hạn và đồng cỏ núi cao; hoang mạc, bán hoang mạc; rừng và cây bụi lá cứng cận nhiệt; rừng cận nhiệt ẩm; rừng lá rộng và rừng hỗn hợp ôn đới; rừng lá kim; đài nguyên; hoang mạc lạnh.

f. Đất đỏ vàng và đen nhiệt đới; đất đỏ, nâu đỏ xavan; đất xám hoang mạc, bán hoang mạc; đất đỏ vàng cận nhiệt ẩm; đất đỏ nâu rừng và cây bụi lá cứng; đất đen, đồng cỏ núi cao; đất nâu, xám rừng lá rộng ôn đới; đất pốtdôn; đất đài nguyên

Câu 2:Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết đây là biểu hiện của quy luật nào trong lớp vỏ địa lí ở nước ta.

Giải rút gọn:

a. Địa đới

b. Địa ô

c. Đai cao

Vận dụng

Nhiệm vụ: Vận dụng kiến thức đã học về quy luật địa đới và quy luật đai cao để giải thích một số hiện tượng sau:

- Nhiệt độ trung bình năm của nước ta tăng dần từ Bắc vào Nam.

- Ở vùng đồng bằng và đồi núi thấp nước ta chủ yếu là các loài cây nhiệt đới nhưng trên đỉnh núi cao Hoàng Liên Sơn lại có các loài thực vật ôn đới như đỗ quyên, lãnh sam và thiết sam.

Giải rút gọn:

- Do ảnh hưởng của khí hậu và địa hình. Ở vùng Bắc, nhiệt độ trung bình năm thường thấp hơn gần với các vùng ôn đới, địa hình cao hơn. Trong khi đó, ở vùng Nam, nhiệt độ trung bình năm tăng lên gần với vùng nhiệt đới, địa hình thấp hơn. 

- Do ảnh hưởng của độ cao và khí hậu. Ở vùng đồng bằng và đồi núi thấp, khí hậu nhiệt đới và độ cao thấp tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loài cây nhiệt đới. Trên đỉnh núi cao Hoàng Liên Sơn, độ cao lớn và khí hậu tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loài cây xanh như đỗ quyên, lãnh sam và thiết sam.