BÀI 5: HỆ QUẢ ĐỊA LÝ CÁC CHUYỂN ĐỘNG TRÁI ĐẤT 

I. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất

1. Sự luân phiên ngày, đêm

Câu 1: Dựa vào hình 5.1 và thông tin trong bài, em hãy cho biết vì sao ngày và đêm diễn ra luân phiên trên Trái Đất.

Giải rút gọn

Do sự kết hợp giữa trục quay quanh trục của Trái Đất và ánh sáng chiếu từ mặt trời.

2. Giờ trên Trái Đất

Câu 2: Dựa vào hình 5.2 và thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết Trái Đất được chia thành bao nhiêu múi giờ. Mỗi múi giờ rộng bao nhiêu độ kinh tuyến?

- Giải thích vì sao ranh giới múi giờ không thẳng theo đường kinh tuyến.

Giải rút gọn

Trái Đất có 12 múi giờ, rộng 15 độ kinh tuyến.

Vì độ rộng lãnh thổ của từng quốc gia khác nhau, được quy định bởi đường biên giới quốc gia.

II. Hệ quả chuyển động quanh Mặt Trời của Trái Đất

1. Các mùa trong năm

Câu 3: Dựa vào hình 5.4 và thông tin trong bài, em hãy:

- Xác định thời gian bắt đầu và kết thúc bốn mùa ở bán cầu Bắc theo dương lịch.

- Nhận xét và giải thích sự thay đổi thời tiết trong bốn mùa.

Giải rút gọn

 - Mùa xuân: từ 21/3 - 22/6

 - Mùa hạ: từ 22/6 - 23/9 

 - Mùa thu: từ 23/9 - 22/12 

 - Mùa đông: từ 22/12 - 21/3 

- Sự thay đổi thời tiết được xác định bằng cách thay đổi vị trí của Trái đất trong đường quanh Mặt Trời và góc nghiêng của trục quay của Trái Đất. Sự thay đổi này tạo ra sự khác biệt về ánh sáng mặt trời, nhiệt độ, độ ẩm và các hiện tượng thời tiết trong mỗi mùa.

2. Ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ

Câu 4: Dựa vào hình 5.5 và thông tin trong bài, em hãy phân tích hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ theo các gợi ý sau:

- Nơi nào trên Trái Đất luôn có thời gian ngày và đêm đài bằng nhau? Vì sao?

- Càng về gần hai cực hiện tượng ngày, đêm diễn ra như thế nào?

- Nhận xét và giải thích hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ trong các ngày 22 - 6 và 22 - 12 ở bán cầu Bắc.

Giải rút gọn

Nơi trên Trái Đất luôn có thời gian ngày và đêm bằng nhau là những khu vực gần xích đạo. Vì các vùng này nhận được ánh sáng mặt trời trực tiếp và có thời gian ngày dài, trong khi đêm ngắn. Do đó, thời gian ngày và đêm ở các vùng này có độ dài tương thích để tạo ra sự cân bằng

Ở Bắc Cực và Nam Cực, có hai thời điểm trong năm mà đêm kéo dài suốt 24 giờ. Điều này xảy ra do góc nghiêng của trục quay của Trái đất. 

Trong các ngày 22 - 6, ngày kéo dài hơn và đêm ngắn hơn. Trong những ngày gần 22 - 12, ngày ngắn hơn và đêm kéo dài hơn. Điều này xảy ra do góc nghiêng của trục quay trục khuỷu của Trái đất tạo ra ánh sáng mặt trời chiếu vào với các góc nghiêng khác nhau ở các mức độ khác nhau.

Luyện tập

Câu 1:Trình bày các hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất.

 Giải rút gọn  

Sự luân phiên ngày đêm: Trái Đất có dạng hình cầu nên trong cùng một thời điểm chỉ được Mặt Trời chiếu sáng một nửa. Nửa được chiếu sáng là ngày, nửa không được chiếu sáng là đêm. 

Giờ và đường chuyển ngày quốc tế: 12 múi giờ, lấy kinh tuyến 180o qua giữa múi giờ số 12 ở Thái Bình Dương làm đường chuyển ngày quốc tế.

Câu 2:  Lập sơ đồ các hệ quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất.

Giải rút gọn

Trái đất quay quanh trục trong một chu kỳ 24 giờ, gọi là một ngày, di chuyển quanh Mặt trời theo hình elip. Trái Đất mất khoảng 365,25 ngày để hoàn thành một vòng quanh Mặt Trời, gọi là một năm.

Trục quay của Trái Đất có góc nghiêng khoảng 23,5 độ, gây ra sự thay đổi mùa và hiện tượng ngày và đêm khác nhau trên Trái Đất.

Trái Đất có những điểm đặc biệt như điểm gần nhất và điểm xa nhất với Mặt Trời. 

Vận dụng

Câu hỏi: Trận chung kết World Cup, năm 2018 diễn ra ở Mát-xcơ-va (Liên bang Nga) được truyền hình trực tiếp trên thế giới vào 19 giờ ngày 15-7-2018. Người hâm mộ Việt Nam và Ác-hen-ti-na (Argentina) sẽ được xem truyền hình trực tiếp vào ngày, giờ nào?

Giải rút gọn

Việt Nam: 0 giờ ngày 16-7-2018

Ác-hen-ti-na: 13 giờ ngày 15-7-2018