BÀI 5: HỆ QUẢ ĐỊA LÝ CÁC CHUYỂN ĐỘNG TRÁI ĐẤT

I. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất

1. Sự luân phiên ngày, đêm

Câu 1: Dựa vào hình 5.1 và thông tin trong bài, em hãy cho biết vì sao ngày và đên diễn ra luân phiên trên Trái Đất.

Giải nhanh

Trái Đất có dạng hình cầu nên trong cùng một thời điểm chỉ được Mặt Trời chiếu sáng một nửa. 

2. Giờ trên Trái Đất

Câu 2: Dựa vào hình 5.2 và thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết Trái Đất được chia thành bao nhiêu múi giờ. Mỗi múi giờ rộng bao nhiêu độ kinh tuyến?

- Giải thích vì sao ranh giới múi giờ không thẳng theo đường kinh tuyến.

Giải nhanh

* Trái Đất:12 múi giờ- 15 độ kinh tuyến.

* Vì: độ rộng lãnh thổ của từng quốc gia khác nhau, được quy định theo đường biên giới quốc gia.

II. Hệ quả chuyển động quanh Mặt Trời của Trái Đất

1. Các mùa trong năm

Câu 3: Dựa vào hình 5.4 và thông tin trong bài, em hãy:

- Xác định thời gian bắt đầu và kết thúc bốn mùa ở bán cầu Bắc theo đương lịch.

- Nhận xét và giải thích sự thay đổi thời tiết trong bốn mùa.

Giải nhanh

* Thời gian:

 - Mùa xuân: từ 21/3 đến 22/6              - Mùa hạ: từ 22/6 đến 23/9 

 - Mùa thu: từ 23/9 đến 22/12              - Mùa đông: từ 22/12  đến 21/3 

* Sự thay đổi thời tiết trong bốn mùa: 

Các mùa trong năm được lặp lại theo chu kỳ mùa đông – mùa xuân – mùa hạ – mùa thu rồi lại mùa đông xảy ra ở hai cực của trái đất. => Mùa đông lạnh hơn mùa hè.

=> Giải thích: Do quỹ đạo của Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời là một đường elip gần tròn nên nhiều người lầm tưởng rằng mùa đông lạnh hơn mùa hè là do Trái Đất ở xa mặt trời hơn điều này tương đối thiếu chính xác.

2. Ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ

Câu 4: Dựa vào hình 5.5 và thông tin trong bài, em hãy phân tích hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ theo các gợi ý sau:

- Nơi nào trên Trái Đất luôn có thời gian ngày và đêm đài bằng nhau? Vì sao?

- Càng về gần hai cực hiện tượng ngày, đêm diễn ra như thế nào?

- Nhận xét và giải thích hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ trong các ngày 22 - 6 và 22 - 12 ở bán cầu Bắc.

Giải nhanh

* Tại đường xích đạo luôn có thời gian ngày và đêm đài bằng nhau. Trái Đất hướng cả hai nửa cầu về phía Mặt Trời như nhau, tia sáng mặt trời luôn chiếu vuông góc với Xích đạo, nên mọi nơi đều có số giờ chiếu sáng như nhau 

- Càng lên vĩ độ cao chênh lệch độ dài ngày - đêm càng lớn

* Hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ trong các ngày 22 - 6 và 22 - 12 ở bán cầu Bắc => Giải thích: bán cầu Bắc ngã về phía Mặt Trời, nên diện tích được chiếu sáng lớn, thời gian chiếu sáng dài, vì vậy có ngày dài hơn đêm.

* Ngày 22/12 (Đông chí): bán cầu Bắc có ngày ngắn hơn đêm, càng về xích đạo chênh lệch ngày – đêm càng lớn. => Giải thích: bán cầu Bắc ngã về phía xa Mặt Trời, nên diện tích được chiếu sáng nhỏ, thời gian chiếu sáng ngắn

Luyện tập

Câu 1:Trình bày các hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất.

Giải nhanh

* Sự luân phiên ngày đêm 

* Giờ trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế: 

 - Trái Đất được chia thành 12 múi giờ. Mỗi múi giờ rộng 15 độ kinh tuyến.

 - Lấy kinh tuyến 180o qua giữa múi giờ số 12 ở Thái Bình Dương làm đường chuyển ngày quốc tế.

Câu 2:  Lập sơ đồ các hệ quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất.

Giải nhanh

* Các mùa trong năm:

 - Nguyên nhân: dotrục Trái Đất nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất và không đổi phương khi chuyển động quanh Mặt Trời.

 - Tính chất: Một năm thành bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông => chỉ mang tính chất tương đối và có sự khác nhau ở các khu vực, các quốc gia.

* Ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ:

 - Nguyên nhân: Do trục Trái Đất nghiêng và không đổi phương trong khi chuyển động quanh Mặt Trời nên tuỳ vào vị trí của Trái Đất trên quỹ đạo mà độ dài ngày, đêm thay đổi theo mùa và theo vĩ độ.

 - Tính chất:

 + Ở Xích đạo, quanh năm có ngày, đêm bằng nhau. 

 + Càng xa Xích đạo về hai cực, độ dài ngày và đêm càng chênh lệch. 

 + Càng gần cực, số ngày địa cực càng tăng. 

Vận dụng

Câu hỏi: Trận chung kết World Cup, năm 2018 diễn ra ở Mát-xcơ-va (Liên bang Nga) được truyền hình trực tiếp trên thế giới vào 19 giờ ngày 15-7-2018. Người hâm mộ Việt Nam và Ác-hen-ti-na (Argentina) sẽ được xem truyền hình trực tiếp vào ngày, giờ nào?

Giải nhanh

• Người hâm mộ Việt Nam xem truyền hình trực tiếp vào 0 giờ ngày 16-7-2018

• Người hâm mộ Ác-hen-ti-na xem truyền hình trực tiếp 13 giờ ngày 15-7-2018