BÀI 14: ĐẤT 

I. Đất và lớp vỏ phong hóa

Câu 1: Dựa vào hình 14.1 và thông tin trong bài, em hãy:

- Trình bày khái niệm về đất.

- Phân biệt đất và lớp vỏ phong hóa.

Giải nhanh: 

* Đất: Là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì. 

* Phân biệt đất và lớp vỏ phong hóa:

  - Thành phần: 

• Đất: Các chất vô cơ, hữu cơ, nước, không khí.
• Lớp vỏ phong hóa: là kết quả của các quá trình phong hoá 

  - Vị trí:

• Đất: Là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa.
• Lớp vỏ phong hóa: Lớp sản phẩm vụn thô ở phần trên cùng của vỏ Trái Đất

II. Các nhân tố hình thành đất

Câu 2: Dựa vào hình 14.2 và thông tin trong bài, em hãy:

- Kể tên các nhân tố hình thành đất.

- Trình bày vai trò của các nhân tố hình thành đất.

Giải nhanh: 

1. Đá mẹ: là những sản phẩm phong hóa, cung cấp vật chất vô cơ cho đất, những loại đá mẹ khác nhau sẽ không giống nhau về thành phần khoáng vật, cấu trúc, tính chất lí  hóa và cả màu sắc.

 2. Địa hình:

  - Độ cao: ảnh hưởng đến quá trình hình thành đất 

 - Độ dốc: ảnh hưởng đến độ dày tầng đất và chất dinh dưỡng trong đất 

 - Hướng địa hình: ảnh hưởng đến nhiệt ẩm và mùn trong đất 

 - Hình thái địa hình: nơi trũng ngập nước thường xuyên có đất khác với nơi cao ráo thoát nước tốt.

 3. Khí hậu: ảnh hưởng đến quá trình hình thành đất.

 - Là nhiệt và ẩm làm cho đá gốc bị phá hủy thành đá mẹ.

 - Ảnh hưởng đến việc hòa tan, rửa trôi hoặc tích tụ vật chất trong đất; tạo môi trường cho sinh vật phát triển.

 4. Sinh vật: vai trò quan trọng trong quá trình hình thành, bảo vệ đất.

 - Thực vật cung cấp chất hữu cơ cho đất được vi sinh vật phân giải và tổng hợp thành mùn tạo độ phì cho đất. 

 - Động vật sống trong đất cũng góp phần cải tạo đất.

 5. Thời gian: xảy ra toàn bộ các hiện tượng của quá trình hình thành đất, tác động của các nhân tố hình thành đất.

 6. Con người: hoạt động sản xuất khiến đất tốt lên hoặc xấu đi.

 - Có thể làm tăng độ phì của đất thông qua các hoạt động sản xuất kinh tế và sinh hoạt phù hợp như làm thuỷ lợi, làm ruộng bậc thang,... 

Luyện tập

Câu 1: Em hãy lập sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất.

Giải nhanh: 

Câu 2: Chứng minh rằng khí hậu vừa có ảnh hưởng trực tiếp, vừa có ảnh hưởng gián tiếp đến sự hình thành đất.

Giải nhanh: 

Điều kiện nhiệt ẩm làm cho đá gốc bị phá huỷ thành các sản phẩm phong hóa, rồi tiếp tục bị phong hóa thành đất.=> Các yếu tố khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành đất là nhiệt và ẩm.

Thực vật sinh trưởng tốt sẽ hạn chế xói mòn đất, đồng thời cung cấp cho đất nhiều chất hữu cơ. => Khí hậu ảnh hưởng gián tiếp đến sự thành tạo đất thông qua lớp phủ thực vật. 

Vận dụng

Nhiệm vụ: Cho ví dụ cụ thể về tác động của con người đến sự hình thành và biến đổi đất ở địa phương em.

Giải nhanh: 

1. Tích cực:

 - Thực hiện thuỷ lợi, làm ruộng bậc thang,... làm tăng độ phì của đất.

 - Bón phân hữu cơ làm tăng độ phì của đất.

2. Tiêu cực:

 - Đốt rừng làm rẫy sẽ đẩy mạnh quá trình xói mòn, bạc màu đất.

 - Lạm dụng thuốc trừ sâu quá mức sẽ làm ô nhiễm đất, giảm độ phì tự nhiên của đất