BÀI 8: KHÍ QUYỂN, SỰ PHÂN BỐ NHIỆT ĐỘ TRÊN TRÁI ĐẤT 

I. Khái niệm 

Câu 1: Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy:

- Trình bày khái niệm của khí quyển.

- Nêu dẫn chứng về vai trò của khí quyển đối với sự sống trên Trái Đất.

Giải nhanh:

* Khí quyển: là lớp không khí bao quanh Trái Đất, luôn chịu ảnh hưởng của Vũ trụ, trước tiên là Mặt Trời, có cấu trúc gồm nhiều tầng: tầng đối lưu, tầng bình lưu, các tầng cao khí quyển. 

* Vai trò của khí quyển đối với sự sống trên Trái Đất:

 - Cung cấp khí oxy và các khí khác cần thiết cho sự sống.

 - Bảo vệ sự sống trên Trái Đất 

 - Điều hòa nhiệt cho bề mặt Trái Đất.

 - Nơi diễn ra các quá trình thời tiết, khí hậu và hoàn lưu khí quyển.

II. Sự phân bố nhiệt độ không khí trên Trái Đất

1. Phân bố theo vĩ độ

Câu 2: Dựa vào bảng 8, kiến thức đã học và thông tin trong bài, em hãy:

- Nhận xét sự thay đổi của nhiệt độ trung bình năm và biên độ nhiệt năm từ Xích đạo đến vĩ độ 70o ở bán cầu Bắc.

- Giải thích vì sao có sự thay đổi đó.

Giải nhanh:

* Sự thay đổi của nhiệt độ trung bình năm và biên độ nhiệt năm từ Xích đạo đến vĩ độ 70o ở bán cầu Bắc: 

  Nhiệt độ trung bình năm cao nhất ở khu vực chí tuyến. Nhiệt độ trung bình năm giảm dần từ vĩ độ thấp lên vĩ độ cao. 

=> Giải thích: Do Trái Đất có dạng hình cầu nên càng lên vĩ độ cao, góc chiếu sáng của Mặt Trời (góc nhập xạ) càng nhỏ dẫn đến lượng nhiệt nhận được giảm.

2. Phân bố theo lục địa và đại dương

Câu 3: Dựa vào hình 68. 1 và thông tin trong bài, em hãy:

- Nêu sự khác nhau về biên độ nhiệt năm giữa các trạm khí tượng cùng vĩ độ trên hình 8.1.

- Giải thích vì sao có sự khác biệt về nhiệt độ giữa lục địa và đại dương.

Giải nhanh:

* Sự khác nhau về biên độ nhiệt năm giữa các trạm khí tượng cùng vĩ độ:

 - Nhiệt độ trung bình năm giảm dần từ tây sang đông.

- Nhiệt độ trung bình năm cao nhất và thấp nhất đều ở lục địa.

- Càng xa đại dương, biên độ nhiệt năm càng tăng.

=> Giải thích: 

• Lục địa hấp thụ và phản xạ nhiệt nhanh, còn đại dương thì ngược lại
• Ở những khu vực gần đại dương, nơi có dòng biển nóng hoặc dòng biển lạnh đi qua nhiệt độ không khí cũng có sự chênh lệch.

3. Phân bố theo địa hình

Câu 4: Dựa vào hình 8.2 và thông tin trong bài, em hãy:

- Trình bày sự thay đổi nhiệt độ theo độ cao ở tầng đối lưu.

- Cho biết nhiệt độ còn phụ thuộc vào những yếu tố nào của địa hình. Chứng minh.

Giải nhanh:

* Sự thay đổi nhiệt độ theo độ cao ở tầng đối lưu: Nhiệt độ không khí giảm dần theo độ cao, trung bình nhiệt độ giảm 0,6∘C khi lên cao 100 m. 

=> Nguyên nhân: do càng lên cao không khí càng loãng, không hấp thụ và giữ được nhiều nhiệt.

* Nhiệt độ còn phụ thuộc vào những yếu tố:

 - Độ dốc: có độ dốc lớn, góc nhập xạ nhỏ nhận được lượng nhiệt ít hơn và ngược lại

 - Hướng phơi của sườn núi: sườn núi đón ánh sáng mặt trời có nhiệt độ cao hơn sườn núi khuất ánh sáng mặt trời.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy vẽ sơ đồ thể hiện phân bố nhiệt độ không khí trên Trái Đất theo vĩ độ, theo lục địa, đại dương và theo địa hình

Giải nhanh:

Câu 2: Em hãy cho biết yếu tố địa hình ảnh hưởng như thế nào tới sự phân bố nhiệt độ.

Giải nhanh:

  1. Độ cao: nhiệt độ không khí giảm dần theo độ cao, trung bình nhiệt độ giảm 0,6∘C khi lên cao 100 m. 

  2. Độ dốc: có độ dốc lớn, góc nhập xạ nhỏ nên nhận được lượng nhiệt ít hơn và ngược lại

  3. Hướng phơi của sườn núi: sườn núi đón ánh sáng mặt trời có nhiệt độ cao hơn sườn núi khuất ánh sáng mặt trời.

Vận dụng

Nhiệm vụ: Em hãy tìm thông tin và sưu tầm hình ảnh về những địa điểm có nhiệt độ cao nhất và thấp nhất trên thế giới.

Giải nhanh:

Thung lũng Chết, California, Mỹ: Khu vực này được ghi nhận kỷ lục là nơi nóng nhất năm 2019 với nhiệt độ lên tới 47 độ C. Vào năm 1913, nhiệt độ ở đây cao ở mức 56,7 độ C.