BÀI 24: CƠ CẤU NỀN KINH TẾ, MỘT SỐ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

I. Cơ cấu kinh tế

1. Khái niệm cơ cấu kinh tế

Câu 1: Dựa vào thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy trình bày khái niệm cơ cấu kinh tế.

Giải nhanh:

* Cơ cấu kinh tế: là tập hợp các ngành, lĩnh vực, bộ phận kinh tế hợp thành tổng thể nền kinh tế. 

* Nội dung:

 - Tập hợp các bộ phận (thành phần) hợp thành.

 - Các bộ phận có mối quan hệ hữu cơ tương đối ổn định theo một tương quan hay tỉ lệ nhất định.

2. Phân loại cơ cấu kinh tế

Câu 2: Dựa vào hình 24.1, thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy:

- Phân tích sơ đồ cơ cấu kinh tế.

- Phân biệt các loại cơ dấu kinh tế theo ngành, theo thành phần kinh tế, theo lãnh thổ.

Giải nhanh:

 1. Cơ cấu kinh tế theo ngành: là tập hợp tất cả các ngành hình thành nên nên kinh tế và các mối quan hệ tương đổi ổn định giữa chúng. 

=> Phản ánh trình độ phân công lao động xã hội và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.

 2. Cơ cấu kinh tế theo thành phần kinh tế: được hình thành đựa trên chế độ sở hữu, bao gồm nhiều thành phân kinh tế có tác động qua lại với nhau. - Khu vực kinh tế trong nước.

 - Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.

 3. Cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ: là kết quả của phân công lao động xã hội theo lãnh thổ đựa trên sự khác biệt về điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội.

 - Vùng kinh tế.

 - Tiểu vùng kinh tế.

II. Một số tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế

Câu 3: Dựa vào hình 24.2, thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy:

- Phân biệt một số tiêu chí: GDP, GNI, GDP và GNI bình quân đầu người.

- Nhận xét sự phân hoá GNI bình quân đầu người trên thế giới, năm 2020.

Giải nhanh:

* So sánh GDP và GNI:

- GDP (tổng sản phẩm trong nước): 

• Là tổng giá trị sản phẩm hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng cuối cùng mà một nền kinh tế tạo ra bên trong một quốc gia, không phân biệt do người trong nước hay người nước ngoài làm ra ở một thời kì nhất định, thường là một năm. 

• Thể hiện số lượng nguồn của cải tạo ra bên trong quốc gia và 

- GNI (tổng thu nhập quốc gia)

• Là tổng thu nhập từ sản phẩm hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng cuối cùng do công dân một quốc gia tạo ra (bao gồm công dân cư trú trong nước và ở nước ngoài) trong một thời kì nhất định, thường là một năm. 

* So sánh GDP và GNI bình quân đầu người:

 - GDP bình quân đầu người: GDP chia cho tổng số dân quốc gia đó cùng thời điểm.

  - GNI bình quân đầu người: GNI chia cho tổng số dân quốc gia đó đó cùng thời điểm.

* Sự phân hoá GNI bình quân đầu người trên thế giới, năm 2020.

 - GNI bình quân đầu người ở Ô-xtrây-li-a, Hòa Kỳ, Canada và Bắc Âu cao nhất 

 - GNI bình quân đầu người ở các nước châu Âu, Nam Mỹ, Trung Quốc, châu Á là 1 045 – 12 695 USD/người.

 - GNI bình quân đầu người ở các nước châu Phi thấp nhất 

Luyện tập

Câu 1:  Em hãy lập bảng so sánh các tiêu chí GDP, GNI, GDP và GNI bình quân đầu người. 

Giải nhanh:

* So sánh GDP và GNI bình quân đầu người:

 Câu 2: Cho bảng số liệu:

Vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu GDP phân theo ngành kinh tế của Hoa Kỳ và Ấn Độ, năm 2020. Rút ra nhận xét.

Giải nhanh:

* Biểu đồ:

* Nhận xét:

- Ở Hoa Kỳ:

• Ngành dịch vụ chiếm tỉ trọng cao nhất và vượt trội so với các ngành khác (81%).

• Ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản chiếm tỉ trọng thấp nhất (0.9%).

• Ngành công nghiệp xây dựng chiếm tỉ trọng thấp hơn dịch vụ và cao hơn nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản (18,1%).

- Ở Ấn Độ:

• Ngành dịch vụ chiếm tỉ trọng cao nhất (58,2%).

• Ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản chiếm tỉ trọng thấp nhất (18,3%).

• Ngành công nghiệp xây dựng chiếm tỉ trọng thấp hơn dịch vụ và cao hơn nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản (23,5%).

Vận dụng

Để đánh giá sự phát triển kinh tế của địa phương (cấp tỉnh hoặc thành phố trực thuộc Trung ương) người ta dùng chỉ số tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP - Gross Regional Domestic Product) và GRDP bình quân đầu người. Em hãy sưu tầm thông tin về cách tính và xác định chỉ số GRDP và GRDP/người của tỉnh hoặc thành phố trực thuộc Trung ương. em đang sống.

Giải nhanh:

 - GRDP được hiểu là kết quả cuối cùng của các đơn vị sản xuất trong địa bàn của Tỉnh. các thành phố trực thuộc trung ương về các hoạt động sản xuất.

=> Ý nghĩa: Các chỉ số GRDP đã đưa ra trong một khoảng thời gian nhất định để đánh giá tổng quan các hoạt động sản xuất, kinh tế. Dựa trên tổng sản phẩm và dịch vụ trong các lĩnh vực trên địa phương đó. Vì phạm vi của GRDP nhỏ nên thuận lợi cho việc tính toán các chỉ số dễ dàng và các con số sẽ chính xác hơn.

* Cách tính theo phương pháp sản xuất:

 - Ta tính theo công thức sau: GRDP = VA + T – S

 - Tổng sản phẩm trên địa bản được tính bằng tổng giá trị tăng thêm của tất cả các ngành nghề, dịch vụ cộng với thuế của sản phẩm và trừ đi các trợ cấp sản phẩm.

* Cách tính theo phương pháp thu nhập

 - Công thức tính như sau: GRDP = I+T+A+S

 - Phương pháp này dựa trên mức thu nhập của từng cá nhân, từng hộ gia đình đang có hộ khẩu, sống và làm việc tại địa phương.