BÀI 12. THÀNH TỰU CHỌN TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP LAI HỮU TÍNH

Mở đầu: Trước những năm 70 của thế kỉ XX, đàn lợn ở Việt Nam chủ yếu là các giống lợn móng cái, lợn ỉ, lợn cỏ, lợn mán, lợn táp ná, lợn vân pa... với cân nặng tối đa khoảng từ 30 đến 70 kg tuỳ giống. Ngày nay, ở Việt Nam đã có nhiều giống lợn với cân nặng đến 300 kg như lợn đại bạch, cân nặng 200 kg như lợn ba xuyên,... Những giống lợn cho năng suất cao đó được tạo ra bằng phương pháp nào?

Giải rút gọn:

Những giống lợn cho năng suất cao đó được tạo ra bằng phương pháp lai hữu tính.

I. KHÁI QUÁT CHỌN TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP LAI HỮU TÍNH

II. THÀNH TỰU CHỌN, TẠO GIỐNG VẬT NUÔI

Câu 1: Nêu một số thành tựu chọn giống vật nuôi từ nguồn biến dị tổ hợp trong các phép lai giữa các cá thể cùng một giống mà em biết. Hãy trình bày những thuận lợi của phương pháp chọn tạo giống này.

Giải rút gọn:

• Thành tựu: gà đông tảo ở Hưng Yên có kích thước lớn; chân to, thô; da đỏ.

• Thuận lợi: chọn lọc những biến dị tổ hợp tốt, phù hợp với mục tiêu của con người.

Câu 2: Hãy nêu một số giống vật nuôi là thành tựu của quá trình chọn, tạo giống từ những phép lai giữa các cá thể khác giống trong nước. Trình bày ưu điểm nổi bật của những giống đó.

Giải rút gọn:

• Ví dụ: lợn lai từ lợn móng cái và lợn bản có khả năng sinh trưởng tốt, tỉ lệ nạc cao, thịt mềm.

• Ưu điểm: Dựa vào nguồn gene sẵn có trong nước để tạo ra con lai mang đặc tính quý của hai giống bố, mẹ ban đầu. 

Câu 3: Vì sao con lại sinh ra trong phép lai giữa giống trong nước với giống nhập nội thường có năng suất vượt trội và mang lại hiệu quả cao? Hãy lấy một số ví dụ chứng minh.

Giải rút gọn:

• Vì con lai sinh ra thường mang ưu điểm từ giống nhập nội cùng khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu và chăn nuôi ở Việt Nam.

• Ví dụ: Lợn móng cái lai với lợn landrace nhập nội tạo ra con lai kinh tế có năng suất cao, tăng trọng nhanh, phù hợp với điều kiện khí hậu và chăn nuôi ở Việt Nam.

Câu 4: Hãy nêu những lợi ích và hạn chế của việc nhân, nuôi các giống nhập nội.

Giải rút gọn:

• Lợi ích: năng suất cao, chất lượng tốt, tăng trưởng nhanh, lợi ích kinh tế cao.

• Hạn chế: cần thời gian để thích nghi với điều kiện khí hậu ở Việt Nam, dễ mắc bệnh, cần có kĩ thuật chăn nuôi phù hợp. 

III. THÀNH TỰU CHỌN, TẠO GIỐNG CÂY TRỒNG

Câu 5: Nêu một số giống cây trồng là sản phẩm của quá trình chọn, tạo giống từ nguồn biến dị tự nhiên. Trình bày các ưu điểm nổi bật của những giống cây

trồng đó.

Giải rút gọn:

Một số giống cây trồng là sản phẩm của quá trình chọn, tạo giống từ nguồn biến dị tự nhiên: 

• Ngô rau lai LVN223: Thời gian sinh trưởng ngắn, dinh dưỡng cao, giá thành rẻ.

• Cà chua VT10: chống chịu được bệnh do virus và vi khuẩn tốt hơn.

Câu 6: Hãy nêu một số giống cây trồng là sản phẩm của phép lai giữa các giống trong nước. Trình bày những thuận lợi, khó khăn của phương pháp chọn, tạo giống này.

Giải rút gọn:

• Một số giống cây trồng:  Ngô TM181, lúa MV2,...

• Thuận lợi: dễ thực hiện, tạo các biến dị tổ hợp mang đặc tính vượt trội.

• Khó khăn: khó loại bỏ hoàn toàn các tính trạng không mong muốn.

Câu 7: Hãy nêu thành tựu trong việc nhập nội giống cây trồng về Việt Nam. Đồng thời phân tích những thuận lợi, khó khăn khi trồng những giống cây này.

Giải rút gọn:

• Thành tựu: trồng thành công giống sầu riêng monthong (Dona) từ Thái Lan. Cây sinh trưởng khỏe, ít sâu bệnh. 

• Thuận lợi: cho năng suất cao, chất lượng quả tốt, mang lại nhiều lợi ích kinh tế.

• Khó khăn: cần trồng ở một số vùng có điều kiện khí hậu thích hợp, cần có các kĩ thuật nuôi trồng phù hợp.

Luyện tập: Hãy tìm hiểu và sưu tầm thông tin, hình ảnh trên internet, sách, báo,... để thiết kế poster hoặc infographic trình bày về những thành tựu chọn, tạo giống vật nuôi, cây trồng bằng phương pháp lai hữu tính ở Việt Nam.

Giải rút gọn:

• Thành tựu chọn giống bằng cách lai tạo giữa các giống trong nước:

  

• Lai DT10 năng suất cao x OM8 có hạt gạo dài, trong, cho cơm dẻo →​ giống lúa DT17 có ưu điểm của 2 giống lúa nói trên.

  

Vận dụng: Hãy đưa ra ý tưởng chọn và tạo một giống vật nuôi hoặc cây trồng cụ thể bằng phương pháp lai hữu tính.

Giải rút gọn:

Ý tưởng chọn giống ngô: Lai dòng thuần chủng A với dòng thuần chủng B, đời con F₁ sẽ có các đặc tính tốt của cả hai dòng, cho con lai F₁ tự thụ phấn sẽ ra đời F₂ có nhiều kiểu hình khác nhau, chọn các cây F₂ có kiểu hình tốt tự thụ phấn sẽ tạo ra thế hệ F₃ có các đặc điểm tốt.