BÀI 28. PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Mở đầu: Hội nghị nguyên thủ quốc gia của hơn 170 nước trên thế giới họp vào tháng 6 năm 1992 tại Rio de Janiero (Brazil) đã thống nhất lấy “Phát triển bền vững” làm mục tiêu của toàn nhân loại trong thế kỉ XXI. Hình 28.1 thể hiện một số nội dung cơ bản của phát triển bền vững. Vậy, phát triển bền vững là gì? Làm thế nào để thực hiện tốt mục tiêu phát triển bền vững?

Giải rút gọn:

• Phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng nhu cầu của thế hệ tương lai.

• Để thực hiện tốt mục tiêu phát triển bền vững, cần có chiến lược lâu dài, phù hợp với các quốc gia, từng bước đạt được từng mục tiêu đề ra.

I. KHÁI NIỆM PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 

Câu 1: Lấy ví dụ về sự tác động qua lại giữa kinh tế – xã hội – môi trường trong quá trình phát triển.

Giải rút gọn:

Ví dụ: Khi kinh tế phát triển bền vững sẽ có nguồn lực để phát triển xã hội và bảo vệ môi trường; khi xã hội phát triển sẽ giúp kinh tế phát triển, con người có ý thức và hành động bảo vệ môi trường; khi môi trường bền vững sẽ tạo ra các nguồn lực thiên nhiên phục vụ nền kinh tế và thúc đẩy xã hội phát triển.

II. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 

Câu 2: Ngoài tài nguyên thiên nhiên, còn có những loại tài nguyên nào khác?

Giải rút gọn:

Ngoài tài nguyên thiên nhiên, còn có tài nguyên con người, văn hóa, kinh tế, xã hội,…

Câu 3: Cho ví dụ minh hoạ về những hoạt động của con người gây lãng phí và gây huỷ hoại gây lãng phí và tài nguyên.

Giải rút gọn:

Ví dụ:

• Sử dụng xe hơi cá nhân cho các chuyến đi ngắn.

• Mua quá nhiều thực phẩm và sau đó vứt đi phần lớn do hỏng hoặc không sử dụng hết.

• Khai thác gỗ, khoáng sản, nước và năng lượng mà không có kế hoạch quản lý bền vững.

Vận dụng: Hãy nêu vai trò và đề xuất các biện pháp khai thác, sử dụng hợp lí tài nguyên nước, đất, rừng và năng lượng.

Giải rút gọn:

• Vai trò: cung cấp năng lượng và nguyên liệu cho sản xuất, cân bằng hệ sinh thái.

• Biện pháp:

• Khai thác, sử dụng hợp lí tài nguyên hợp lí và có kế hoạch.

• Phát triển các nguồn tài nguyên và năng lượng thay thế.

• Phát triển các kĩ thuật, máy móc tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên.

• Có kế hoạch tái tạo và phục hồi tài nguyên.

Câu 4: Quan sát Hình 28.5, hãy liệt kê thêm một số loại ô nhiễm môi trường theo tác nhân gây ô nhiễm.

Giải rút gọn:

Một số loại ô nhiễm môi trường theo tác nhân gây ô nhiễm: ô nhiễm ánh sáng, ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm rác thải nhựa,…

Vận dụng: Phân tích ý nghĩa của các biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường. Hãy đánh giá về việc hạn chế ô nhiễm môi trường ở địa phương em đang sống.

Giải rút gọn:

• Ý nghĩa:

• Nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường.

• Khai thác tài nguyên hiệu quả hơn.

• Duy trì nguồn tài nguyên để khai thác lâu dài.

• Việc hạn chế ô nhiễm môi trường ở địa phương em đang sống đang được mọi người nghiêm túc chấp hành và mang lại nhiều kết quả khả quan, đôi khi còn vượt ngoài mong đợi.

Câu 5: Phân tích các nguyên nhân làm suy giảm đa dạng sinh học. Tại sao việc tạo giống mới cây trồng, vật nuôi được coi là nguyên nhân dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học?

Giải rút gọn:

• Nguyên nhân: thay đổi về sử dụng đất và biển; khai thác quá mức tài nguyên sinh vật; biến đổi khí hậu; ô nhiễm môi trường; sự du nhập của các loài ngoại lai xâm hại; tạo sinh vật biến đổi gene.

• Vì:

• Tập trung vào gene có mang lại lợi ích cho con người thay vì thích nghi với môi trường sống.

• Các giống mới phổ biến và thay thế giống cũ, gây mất mát nguồn gene.

Câu 6: Giải thích ý nghĩa biện pháp “Kết hợp hài hoà giữa bảo tồn với khai thác, sử dụng hợp lí đa dạng sinh học và với việc xoá đói, giảm nghèo”.

Giải rút gọn:

Ý nghĩa: 

• Duy trì sự ổn định của hệ sinh thái và cung cấp dịch vụ sinh thái. 

• Giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và tạo ra cơ hội kinh doanh và việc làm mới trong các ngành liên quan.

• Xoá đói, giảm nghèo. 

Câu 7: Nêu sự khác biệt cơ bản giữa hình thức bảo tồn tại chỗ với hình thức bảo tồn chuyển chỗ.

Giải rút gọn:

Sự khác biệt:

• Bảo tồn tại chỗ là bảo tồn các loài trong môi trường sống tự nhiên của chúng.

• Bảo tồn chuyển chỗ là bảo tồn các loài ở ngoài môi trường sống tự nhiên quen thuộc.

Luyện tập: Hãy nêu những việc em đã thực hiện tốt và chưa thực hiện tốt trong việc góp phần phát triển bền vững.

Giải rút gọn:

• Những việc em đã thực hiện tốt:

• Tham gia các hoạt động tuyên truyền và bảo vệ hệ sinh thái.

• Tham gia các chiến dịch trồng cây gây rừng.

• Sử dụng các đồ dùng được tái chế.

• Những việc em chưa thực hiện tốt: Đôi khi em còn lãng phí nước hoặc điện và không ăn hết phần ăn của mình.

Vận dụng: Ở nơi em sống, có những biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học nào? Trong những biện pháp đó, biện pháp nào có hiệu quả nhất?

Giải rút gọn:

• Biện pháp:

• Trồng rừng.

• Bảo tồn sinh vật hoang dã.

• Quản lý dòng chảy sông ngòi.

• Bảo vệ khu vực dự trữ tự nhiên.

• Trong các biện pháp bảo tồn trên, biện pháp trồng rừng mang lại hiệu quả nhanh và rõ ràng nhất.

Câu 8: Quan sát Hình 28.8, giải thích vai trò của các biện pháp trong nông nghiệp bền vững.

Giải rút gọn:

Vai trò: đảm bảo an ninh lương thực, giảm thiểu những tác động xấu đến môi trường và duy trì được tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ mai sau.

Câu 9: Phân tích mối quan hệ giữa dân số - môi trường - phát triển. Giải thích các chỉ tiêu của dân số.

Giải rút gọn:

• Mối quan hệ: 

• Dân số: Dân số đông đúc làm tăng áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và nguồn sống.

• Môi trường: Sự phát triển của xã hội gây ra sự cạn kiệt tài nguyên và gây ra ô nhiễm môi trường, từ đó tác động tiêu cực đến dân số.

• Phát triển: Sự phát triển kinh tế và xã hội cần phải cân nhắc giữa tăng dân số và bảo vệ môi trường. 

• Giải thích các chỉ tiêu của dân số:

• Quy mô dân số: là tổng số dân sinh sống trong những vùng lãnh thổ nhất định vào những thời điểm xác định.

• Cơ cấu dân số: là sự phân chia dân số theo các tiêu chí khác nhau.

• Phân bố dân cư: Là sự sắp xếp dân số một cách tự phát hoặc tự phát trên một lãnh thổ nhất định phù hợp với điều kiện sống và các yêu cầu xã hội.

• Những yếu tố gây biến động dân số: là những yếu tố ảnh hưởng tới quy mô dân số.

Câu 10: Làm thế nào để hạn chế được những vấn đề bất cập về dân số?

Giải rút gọn:

Để hạn chế được những vấn đề bất cập về dân số: Thực hiện kế hoạch hoá gia đình.

Câu 11: Phân tích ý nghĩa của giáo dục môi trường đối với phát triển bền vững.

Giải rút gọn:

Giáo dục môi trường đem lại cho các đối tượng được giáo dục có cơ hội: 

• Hiểu biết bản chất của các vấn đề môi trường. 

• Có thái độ, cách ứng xử đúng đắn trước các vấn đề môi trường.

• Có tri thức, kĩ năng, phương pháp hành động để sử dụng một cách hợp lí các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Vận dụng: Dựa trên các giải pháp chủ yếu cho phát triển bền vững, hãy đề xuất các hoạt động bản thân có thể làm được, nhằm góp phần phát triển bền vững (Bảng 28.2).

Giải rút gọn: