BÀI 12. THÀNH TỰU CHỌN TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP LAI HỮU TÍNH

Mở đầu: Trước những năm 70 của thế kỉ XX, đàn lợn ở Việt Nam chủ yếu là các giống lợn móng cái, lợn ỉ, lợn cỏ, lợn mán, lợn táp ná, lợn vân pa... với cân nặng tối đa khoảng từ 30 đến 70 kg tuỳ giống. Ngày nay, ở Việt Nam đã có nhiều giống lợn với cân nặng đến 300 kg như lợn đại bạch, cân nặng 200 kg như lợn ba xuyên,... Những giống lợn cho năng suất cao đó được tạo ra bằng phương pháp nào?

Giải nhanh:

Lai hữu tính.

I. KHÁI QUÁT CHỌN TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP LAI HỮU TÍNH

II. THÀNH TỰU CHỌN, TẠO GIỐNG VẬT NUÔI

Câu 1: Nêu một số thành tựu chọn giống vật nuôi từ nguồn biến dị tổ hợp trong các phép lai giữa các cá thể cùng một giống mà em biết. Hãy trình bày những thuận lợi của phương pháp chọn tạo giống này.

Giải nhanh:

- Thành tựu: Phát triển giống gà đông tảo ở Hưng Yên, với việc chọn lọc qua mỗi thế hệ những con gà có kích thước lớn, chân to, thô, và da đỏ để giữ lại làm giống cho thế hệ sau, đã tạo ra dòng gà đặc trưng như ngày nay.

- Thuận lợi của phương pháp chọn tạo giống này: Cho phép chọn lọc những biến dị tổ hợp tốt, phù hợp với mục tiêu của con người từ các biến dị tổ hợp sinh ra qua phép lai giữa các cá thể cùng một giống.

Câu 2: Hãy nêu một số giống vật nuôi là thành tựu của quá trình chọn, tạo giống từ những phép lai giữa các cá thể khác giống trong nước. Trình bày ưu điểm nổi bật của những giống đó.

Giải nhanh:

- Ví dụ về ưu điểm của lai tạo giống: Lợn lai từ lợn móng cái và lợn bản có khả năng sinh trưởng tốt, tỉ lệ nạc cao, và thịt mềm. 

- Ưu điểm: Sử dụng nguồn gene sẵn có trong nước để tạo ra con lai mang đặc tính quý của cả hai giống bố, mẹ ban đầu.

Câu 3: Vì sao con lại sinh ra trong phép lai giữa giống trong nước với giống nhập nội thường có năng suất vượt trội và mang lại hiệu quả cao? Hãy lấy một số ví dụ chứng minh.

Giải nhanh:

- Vì con lai sinh ra thường mang đặc điểm năng suất vượt trội từ giống nhập nội cùng với các khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu và chăn nuôi ở Việt Nam.

- Ví dụ: 

• Lợn móng cái lai với lợn landrace nhập nội tạo ra con lai kinh tế có năng suất cao, tăng trọng nhanh, phù hợp với điều kiện khí hậu và chăn nuôi ở Việt Nam.

• Bò vàng Việt Nam lai với bò sindhi đỏ nhập nội tạo ra bò lai sind thích nghi tốt với điều kiện khí hậu của Việt Nam, sản lượng sữa và thịt khá cao, mắn đẻ, hiền lành và nuôi bê con giỏi.

Câu 4: Hãy nêu những lợi ích và hạn chế của việc nhân, nuôi các giống nhập nội.

Giải nhanh:

- Lợi ích của giống vật nuôi nhập nội: Năng suất cao, chất lượng tốt, tăng trưởng nhanh chóng, và mang lại lợi ích kinh tế cao.

- Hạn chế: Thời gian thích nghi với điều kiện khí hậu ở Việt Nam kéo dài, dễ mắc bệnh, và yêu cầu kĩ thuật chăn nuôi phù hợp để đạt hiệu quả mong muốn.

III. THÀNH TỰU CHỌN, TẠO GIỐNG CÂY TRỒNG

Câu 5: Nêu một số giống cây trồng là sản phẩm của quá trình chọn, tạo giống từ nguồn biến dị tự nhiên. Trình bày các ưu điểm nổi bật của những giống cây

trồng đó.

Giải nhanh:

- Giống lúa ST 25: gạo ngon nhất thế giới.

- Ngô rau lai LVN223: Thời gian sinh trưởng ngắn, dinh dưỡng cao, giá thành rẻ, mật độ ra bắp cao từ 2-3 bắp/cây.

- Dưa chuột PC4: Quả sớm và kéo dài, năng suất cao, hình dạng đẹp.

- Cà chua VT10: Chống chịu được bệnh do virus và vi khuẩn tốt hơn các giống thông thường.

- Đậu tương cao sản DT96: Chịu nhiệt, lạnh, năng suất cao trong cả 3 vụ, chất lượng hạt cao, kháng sâu bệnh, thời gian sinh trưởng ngắn.

Câu 6: Hãy nêu một số giống cây trồng là sản phẩm của phép lai giữa các giống trong nước. Trình bày những thuận lợi, khó khăn của phương pháp chọn, tạo giống này.

Giải nhanh:

Một số giống cây trồng được tạo ra thông qua phép lai giữa các giống trong nước như Ngô TM181, lúa MV2, v.v.

- Thuận lợi: Dễ thực hiện, tạo ra các biến dị tổ hợp mang đặc tính vượt trội so với bố mẹ ban đầu.

- Khó khăn: Tốn nhiều thời gian và khó loại bỏ hoàn toàn các tính trạng không mong muốn.

Câu 7: Hãy nêu thành tựu trong việc nhập nội giống cây trồng về Việt Nam. Đồng thời phân tích những thuận lợi, khó khăn khi trồng những giống cây này.

Giải nhanh:

Thành tựu trong việc nhập nội giống cây trồng: Trồng thành công giống sầu riêng monthong (Dona) từ Thái Lan. Cây mạnh mẽ, ít bị sâu bệnh ở miền Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long và khu vực Tây Nguyên.

- Thuận lợi: Giống cây nhập nội mang lại năng suất cao, quả chất lượng, phát triển nhanh, có lợi ích kinh tế.

- Khó khăn: Cần điều kiện khí hậu phù hợp, không thể trồng rộng rãi, yêu cầu kĩ thuật nuôi trồng cần phải phù hợp.

Luyện tập: Hãy tìm hiểu và sưu tầm thông tin, hình ảnh trên internet, sách, báo,... để thiết kế poster hoặc infographic trình bày về những thành tựu chọn, tạo giống vật nuôi, cây trồng bằng phương pháp lai hữu tính ở Việt Nam.

Giải nhanh:

- Thành tựu chọn giống bằng cách lai tạo giữa các giống trong nước:

- Lai DT10 năng suất cao x OM8 có hạt gạo dài, trong, cho cơm dẻo →​ giống lúa DT17 có ưu điểm của 2 giống lúa nói trên.

Vận dụng: Hãy đưa ra ý tưởng chọn và tạo một giống vật nuôi hoặc cây trồng cụ thể bằng phương pháp lai hữu tính.

Giải nhanh:

Ý tưởng chọn giống ngô:

• Lai dòng thuần chủng A (Bắp nhiều, thân cao, kháng bệnh yếu) với dòng thuần chủng B (Bắp ít, thân thấp, kháng bệnh tốt).

• Đời con F₁ sẽ có các đặc tính tốt của cả hai dòng: bắp nhiều, thân cao, kháng bệnh tốt.

• Cho con lai F₁ tự thụ phấn sẽ ra đời F₂ có nhiều kiểu hình khác nhau.

• Chọn các cây F₂ có kiểu hình bắp nhiều, thân thấp, kháng bệnh tốt đem đi tự thụ phấn sẽ tạo ra thế hệ F₃ có các đặc điểm tốt.